Xây dựng hệ thống công nghệ thông tin ổn định
Thời gian vừa qua, Chính phủ, Bộ Tài chính đặc biệt quan tâm, có nhiều chỉ đạo sâu sát, mạnh mẽ đối với công tác chuyển đổi số và xây dựng hệ thống công nghệ thông tin thực hiện hải quan số.
Tại Chiến lược phát triển hải quan đến năm 2030 (theo Quyết định số 628/QĐ-TTg ngày 20.5.2022 của Thủ tướng Chính phủ) đưa ra mục tiêu "Xây dựng Hệ thống công nghệ thông tin hải quan tập trung, tích hợp thông minh bảo đảm các yêu cầu về an toàn thông tin hệ thống, với nền tảng số, phù hợp với kiến trúc Chính phủ điện tử, Chính phủ số, chuẩn mực quốc tế, ứng dụng mạnh mẽ những thành tựu khoa học, công nghệ của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư".
Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh chủ động nghiên cứu và áp dụng các giải pháp công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý, xử lý công việc. Ảnh: TH
Ngày 17.4.2024, Thủ tướng Chính phủ đã ký Công văn số 245/TTg-KTTH về việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực hải quan, trong đó yêu cầu Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan "nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin theo hướng số hóa chứng từ thuộc hồ sơ hải quan tiến tới phi giấy tờ trong thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, dần tiến đến chấm dứt việc yêu cầu người khai hải quan phải nộp chứng từ giấy thuộc bộ hồ sơ hải quan khi làm thủ tục hải quan".
Đến nay, ngành hải quan đã hoàn thành mục tiêu 5E (E-Declaration; E-payment; E-C/O; E-Permit và E-Manifest) về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước về hải quan, xây dựng được một hệ thống công nghệ thông tin tập trung cấp tổng cục phục vụ công tác quản lý nhà nước về hải quan, hoạt động ổn định, thông suốt, bao phủ và hỗ trợ hầu hết các lĩnh vực trọng yếu về quản lý hải quan.
Với những kết quả đạt được, năm 2019, Tổng cục Hải quan đã được Hội Truyền thông số Việt Nam trao Giải thưởng Cơ quan Nhà nước chuyển đổi số xuất sắc năm 2019.
Tuy nhiên, theo Phó Tổng cục trưởng Trần Đức Hùng, bên cạnh những kết quả đạt được, hệ thống công nghệ thông tin của Tổng cục Hải quan vẫn còn những tồn tại hạn chế do đã được xây dựng và đưa vào sử dụng từ lâu. Trong đó phải kể tới Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS được đưa vào sử dụng từ năm 2014, chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ của Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư.
Thay đổi tư duy, phương pháp làm việc
Theo Phó Tổng cục trưởng Trần Đức Hùng, nhận thức được tầm quan trọng trong công tác chuyển đổi số, vừa qua, Tổng cục Hải quan đã dành nguồn lực và sự quan tâm để triển khai công tác chuyển đổi số, trong đó có việc xây dựng hệ thống công nghệ thông tin thực hiện hải quan số.
Hải quan số, hải quan thông minh là động lực thúc đẩy phát triển thương mại
Ông Lê Đức Thành, Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin và thống kê hải quan cho biết, trước đây, Tổng cục Hải quan đã gửi và đăng tải các tài liệu về yêu cầu xây dựng hệ thống công nghệ thông tin thực hiện hải quan số trên Cổng thông tin điện tử hải quan để các công ty quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, với số lượng hơn 2.000 trang tài liệu mang tính nghiệp vụ và chuyên ngành, việc nghiên cứu của các công ty công nghệ chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn.
Nhiều chuyên gia cho rằng, chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là việc triển khai các hệ thống công nghệ mới mà còn là quá trình thay đổi tư duy, phương pháp làm việc và cách thức tổ chức. Để thực hiện được điều này, công chức hải quan cần có một nền tảng vững chắc về công nghệ thông tin, bao gồm các kiến thức về phân tích dữ liệu, an ninh mạng và quản lý hệ thống. Thế nhưng, do nguồn lực hạn chế và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, nhiều công chức vẫn đang hoạt động trong môi trường truyền thống và chưa có cơ hội tiếp cận với các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ thông tin.
Mặt khác, một trong những rào cản lớn nhất mà các cơ quan hải quan đang phải đối mặt chính là chi phí đầu tư cao. Triển khai công nghệ mới không chỉ đòi hỏi một khoản đầu tư lớn về tài chính mà còn cần thời gian để nghiên cứu, phát triển và ứng dụng, đồng thời đào tạo nhân lực để đáp ứng những thay đổi này.
Để thực hiện thành công quá trình chuyển đổi số, các chuyên gia cho rằng, cơ quan hải quan cần phải xác định rõ các nguồn tài trợ phù hợp và khả thi. Sự phối hợp giữa các bên liên quan không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính mà còn tạo ra những cơ hội hợp tác mới, đưa đến những sáng kiến sáng tạo và giải pháp hiệu quả hơn trong việc triển khai công nghệ.
Chi phí đầu tư không chỉ dừng lại ở việc mua sắm thiết bị và phần mềm mà còn bao gồm các chi phí liên quan đến việc nâng cấp cơ sở hạ tầng, bảo trì hệ thống, đặc biệt là đào tạo nhân lực. Việc đầu tư cho đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cũng là một phần quan trọng không thể thiếu trong kế hoạch chuyển đổi số.
