Nâng cao năng lực tiếp cận pháp luật cho người khuyết tật

Vướng rào cản pháp lý

Theo Cục PBGDPL và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp), Việt Nam hiện có hơn 7 triệu người khuyết tật, chiếm khoảng 7,8% dân số, trong đó chỉ khoảng 950.000 người tham gia thị trường lao động, tức là chưa đầy 25% số người khuyết tật trong độ tuổi lao động.

Mặc dù đã có nhiều chủ trương, chính sách được ban hành nhằm bảo đảm quyền và phát huy vai trò của người khuyết tật, song thực tế vẫn còn khoảng cách lớn giữa chính sách và thực thi. Đặc biệt, năng lực tiếp cận pháp luật của người lao động khuyết tật hiện còn nhiều hạn chế, dẫn đến việc họ chưa được thụ hưởng đầy đủ quyền lợi hợp pháp trong các lĩnh vực lao động, việc làm, bảo hiểm xã hội, an toàn lao động...

Theo Phó Cục trưởng Cục PBGDPL và Trợ giúp pháp lý Ngô Quỳnh Hoa, thời gian qua, người khuyết tật có vai trò quan trọng trong việc tạo ra của cải vật chất cho xã hội, có thu nhập để nuôi sống bản thân và phụ giúp gia đình. Việc làm giúp người khuyết tật tự tin vượt qua khó khăn, hòa nhập vào cộng đồng, đồng thời đóng góp vào sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội.

Vì vậy, Đảng, Nhà nước và xã hội luôn quan tâm đến người lao động, đặc biệt là người lao động khuyết tật thông qua việc đã ban hành, triển khai nhiều chủ trương, chính sách chăm lo, bảo đảm quyền và phát huy vai trò của người khuyết tật, người lao động; qua đó, góp phần thúc đẩy tiến bộ xã hội và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế mà người lao động khuyết tật đang phải đối mặt, trong đó nổi bật là vấn đề tiếp cận thông tin pháp luật còn nhiều rào cản. Mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản như Luật Người khuyết tật 2010, Bộ luật Lao động 2019 và tham gia Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật từ năm 2007; song, việc đưa các quy định pháp luật này đến tận tay người khuyết tật, đặc biệt là người khiếm thính, khiếm thị hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp vẫn là thách thức lớn.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh phát triển bền vững đang là xu hướng toàn cầu, pháp luật phải thực sự là công cụ để không ai bị bỏ lại phía sau. Việc nâng cao năng lực tiếp cận pháp luật cho người khuyết tật không chỉ là trách nhiệm chính trị - xã hội mà còn là đòi hỏi khách quan của một nền kinh tế bao trùm, công bằng.

Phát triển mạng lưới hỗ trợ pháp lý

Theo đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp của thương binh và người khuyết tật Việt Nam (VAIDE), Hiệp hội hiện có hàng trăm doanh nghiệp thành viên, sử dụng hàng nghìn lao động là người khuyết tật. Tuy nhiên, vẫn có những doanh nghiệp chưa thực sự được cập nhật đầy đủ, kịp thời các văn bản pháp luật liên quan.

Ông Lê Văn Lộc, Phó Chủ tịch Hiệp hội cho rằng, để nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, tiến tới mục tiêu hiện thực hóa quy định của pháp luật về quyền lao động và việc làm của người khuyết tật; việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức về quyền lao động và việc làm của người khuyết tật là hết sức cần thiết.

Bà Triệu Thị Hoa, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội VAIDE, Giám đốc Trung tâm dạy nghề VAIDE khẳng định, việc tuyên truyền, PBGDPL cho người khuyết tật luôn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, rất cần thiết trong việc nâng cao nhận thức cũng như tăng cường hiểu biết pháp luật về các vấn đề việc làm, đào tạo nghề để bảo đảm có một nghề sinh kế ổn định cho người khuyết tật. Qua đó, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ công tác an sinh xã hội, tạo việc làm, tạo thu nhập bền vững cho thương binh, bệnh binh, gia đình chính sách, người khuyết tật.

Song, thực tế cho thấy, các hình thức phổ biến pháp luật hiện nay còn thiếu linh hoạt, chưa phù hợp với điều kiện và khả năng tiếp cận của người khuyết tật. Nhiều doanh nghiệp nhỏ, hoạt động chủ yếu bằng nội lực của người khuyết tật, không đủ nguồn lực để thuê luật sư tư vấn hoặc cập nhật pháp lý thường xuyên. Một số địa phương không có cán bộ chuyên trách hoặc chương trình hỗ trợ pháp lý riêng cho doanh nghiệp người khuyết tật.

Mặt khác, do đặc thù là người khuyết tật nên việc đi lại, tiếp xúc với hoạt động phổ biến pháp luật của các đối tượng còn gặp khó khăn; bản thân họ thường hay tự ti, ngại giao tiếp và tham gia các hoạt động nên việc nắm bắt các chính sách pháp luật chưa được đầy đủ.

Từ thực tiễn này, ông Lê Văn Lộc kiến nghị, cần phát triển mạng lưới hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp người khuyết tật; thiết lập các nhóm luật sư tình nguyện, các trung tâm tư vấn pháp luật chuyên biệt nhằm hỗ trợ miễn phí hoặc chi phí thấp cho doanh nghiệp người khuyết tật.

Bên cạnh đó, khuyến khích các hiệp hội người khuyết tật tham gia cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý và làm cầu nối với các cơ quan chức năng; phát triển hệ thống hỏi - đáp pháp luật trực tuyến (qua website, Zalo, fanpage), để giải đáp thắc mắc pháp luật kịp thời; từ đó, góp phần nâng cao năng lực tiếp cận pháp luật của người khuyết tật.