Myanmar sâu thẳm
Miến Điện là tên do người Trung Hoa đặt cho Myanmar, hàm ý đây là vùng ngoại thành xa tắp. Myanma là tên gọi bắt nguồn từ tên địa phương Myanma Naingngandaw, theo gốc tiếng Phạn có nghĩa là “xứ sở của Brahma”, vị thần Hindu, thần Sáng tạo ra mọi chúng sinh. Phương Tây gọi nước này là Burma hoặc Myanmar.
Không chỉ nổi tiếng với tên gọi “xứ sở chùa tháp” như Cambodia, Myanmar nằm trong nhóm mười nước có mật độ binh lính cao nhất, trong nhóm 15 nước chi tiêu quân sự nhiều nhất thế giới. Ngày 22.10.2010, Myanmar thay đổi quốc hiệu, quốc kỳ và quốc ca. ĐBND giới thiệu bài viết của nhà báo Peter Hughes trong chuyến thăm Myanmar mới đây.
Rời Mandalay, mất sáu giờ để đến chỗ hợp lưu của hai con sông. Cứ xuôi dòng theo Irrawaddy, một trong những tràng giang của châu Á. Về phía tay phải, qua dải cát ngoằn ngoèo, là sông Chindwin, tương đối hiếm tàu bè đi lại.
 Phật viện Massein ở thượng nguồn Chindwin |
Đất nước Myanmar mới chỉ chính thức cho phép du lịch hai năm nay, đi lên thượng nguồn sông Chindwin vẫn còn rất khó, chỉ thích hợp khi mực nước sông dâng lên cùng với gió mùa vào dịp hè, từ tháng năm đến giữa tháng mười. Tôi có chuyến thăm thứ tư đến nước này, thực hiện một hành trình mười một ngày lên đầu nguồn Chindwin, vượt hơn 1.600km, trên con tàu Orcaella mới toanh. Lúc quay về, xuôi theo dòng, mất ba ngày mới đến điểm dừng cuối cùng: khu đền Bagan huyền thoại.
Orcaella là tàu thứ hai tại Myanmar thuộc tập đoàn Orient-Express có khách sạn sang trọng, xe lửa và tàu thuyền trên khắp hành tinh. Chiếc đầu tiên ra mắt 17 năm trước, là tàu tuần dương Rhine cải tạo lại; chiếc mới này được sản xuất chỉ với mục đích du lịch tại Yangon, thủ đô cũ. Dài gần 31mét và độ chìm ít hơn, nên nó dễ đi vào nơi hóc hiểm như Chindwin, ngay cả ở đầu nguồn quá cạn mà các tàu lớn hơn khó lèo lái.
Chẳng thể nhận ra điều trên khi mới nhìn thấy một con sông rộng đến 450mét. Cũng không thể nhìn thuyền bè ọp ẹp và làng mạc giản dị của Chindwin mà đoán rằng bạn đang ở xứ sở vừa trải qua biến động khủng khiếp. Xe cộ, bảng quảng cáo và các khu mua sắm của đất nước Myanmar mới mẻ ngưng hẳn trừ giới ngân hàng ở Chindwin. Ở đây, cách xử sự của người hướng dẫn du lịch là bằng chứng đổi mới rõ ràng nhất. Sau thời gian dài bị cấm thảo luận về chính trị bằng hình phạt tù tội và bị định hướng ngôn luận, bây giờ người dân công khai chế nhạo nhà cầm quyền cũ.
 Hàng rong bên sông  Chùa chiền ở Bagan |
Làng với nhà sàn bằng tre dựng trên nền gỗ chen chúc ở mép sông, giữa đám cây keo to; hàng loạt thuyền dắt đường cho sà lan chở dầu và gỗ. Tàu vận tải nhỏ và thuyền gỗ chở khách nhanh với mép chùng sát nước, mũi vống lên, động cơ ồn ào điếc tai. Khan hiếm du khách phương Tây, dân làng Chindwin tò mò về chúng tôi như chúng tôi tò mò về họ. Họ sẵn sàng chụp ảnh, du khách không bị người ăn xin hoặc hàng rong làm phiền. Ngay cả ở điểm nóng du lịch Bagan, chỉ có trẻ em rao bán bưu thiếp.
Đến Chindwin, Monywa luôn là lựa chọn hàng đầu. Chúng tôi đến đúng rằm, là ngày lễ hội cho nhiều gia đình tại chùa Thanboddhay. Đám đông tụ tập quanh chùa chiền, trang điểm sặc sỡ, diêm dúa, ồn ào, chen lấn vào trong. Bốn phía có hơn nửa triệu tượng Phật nhỏ. Tượng Phật lớn có đèn nhấp nháy tỏa ra trên đầu, người hướng dẫn nói đó là “Phật đến từ Las Vegas”. Chùa được xây dựng trong Chiến tranh thế giới thứ Hai. Khi hoàn thành, chiến tranh kết thúc, nhiều điều kiện thuận lợi giúp Thanboddhay trở thành nơi thu hút hành hương. Gần đó, số tượng Phật tiếp tục tăng lên trong một khu vườn bồ đề (Đức Phật tọa thiền và đắc đạo bên gốc bồ đề). Xếp thành từng hàng, các tượng Phật giống hệt nhau, bằng nửa kích thước người thật, ngồi dưới bóng ô bê tông nhỏ nghiêm trang. Hiện tại có 7.000 tượng, đang hướng tới con số 10.000 tượng. Tượng Phật duy nhất đạt kỷ lục cao 130 mét, gấp đôi chiều cao cột Nelson ở quảng trường Trafalgar (London).
Trong Phật viện tại Mokehtaw, chúng tôi chứng kiến lễ quy y các nhà sư mới mười tuổi là những cậu bé còn bối rối được tiến hành nghi thức xuống tóc long trọng trước đoàn thể. Ở Mawlaik, chúng tôi ăn tối trong ngôi nhà đẹp bằng gỗ tếch của một quan chức thời thuộc địa. Cạnh sân golf nhếch nhác, biệt thự thời vua Anh Edward VII để người xa quê đón rước khách đến nghỉ dưỡng, gọi là “nhà công cộng”. Sáng, chúng tôi lái xe vào dãy đồi phía sau Mawlaik xem cuộc biểu diễn của bầy voi làm việc trong rừng.
Giống như nhiều tàu thuyền trên sông, tàu Orcaella được đặt theo tên một loài cá heo ở sông Irrawaddy. Sông cắt qua vách đá sa thạch và xoắn giữa các triền dốc; rừng lấn sát mép nước. Orcaella ngược dòng chậm chạp men theo dòng thành hình chữ chi trên mặt nước sóng sánh phù sa. Đến Homalin, tàu quay lại. Trận mưa đọ sức với dòng sông và làm sạch không gian. Mặt nước và mây trời cùng một màu nâu lơ đãng. Bên kia biên giới, ở Ấn Độ, đỉnh đồi Manipur bên dưới dãy Himalaya nhuốm hồng. Homalin là thị trấn của người nhập cư. Người Shan từ phía đông và người Nagas từ Nagaland từ phía bắc đến định cư ở đây. Các nhóm múa hát biểu diễn mộc mạc nhưng không giấu vẻ cạnh tranh bền bỉ. Người Naga múa giáo mác và hòa ca, người Shan trên bến cảng với trống và vũ công.
Buổi chiều, tàu Orcaella lướt nhanh theo hướng nam trên dòng nước xiết Chindwin. Văn hào người Anh gốc Ấn, đoạt Nobel Văn học 1901 Joseph Rudyard Kipling (1865 -1936) đã viết: “Đây là Myanmar, hoàn toàn khác với bất kỳ xứ sở nào bạn từng biết”. Lời của ông không thể nào đúng hơn nữa. Đất nước Myanmar, trở lại với cộng đồng quốc tế, chưa bao giờ đặc sắc như ngày nay.
