Myanmar mở cửa cho thuốc lá

Đâu đó trong thành phố chính của Myanmar, các cửa hiệu bán thứ thuốc lá rẻ tiền nhập lậu từ Trung Quốc cho cánh tài xế dừng xe chờ đèn đỏ. Hè đường nhuộm đỏ những bãi nhổ của người ăn trầu với thuốc lá sợi.

Thuốc lá đã luôn là một vấn đề ở quốc gia này, nơi hệ thống quản lý còn yếu. Giờ vấn đề sẽ trở nên phức tạp hơn: Myanmar mở cửa sau nửa thế kỷ chịu sự kiểm soát của chính quyền quân sự - và các công ty thuốc lá đa quốc gia đang tìm kiếm vào một thị trường mới.

Khoảng 45% dân số Myanmar ở độ tuổi dưới 24 – nhóm khách hàng chủ chốt của các công ty này nhắm đến. Nhiều người trong số họ giờ cũng muốn học theo hình mẫu phương Tây: cầm một điếu thuốc, nhả khói và tỏ ra phong cách.

Đa số người Myanmar ăn trầu với thuốc lá sợi và hút xì gà quấn tay. Chỉ 9,2% người hút thuốc ở nước này chọn thuốc lá đầu lọc kiểu Âu. Đây cũng là lý do nhà sản xuất nước ngoài xem đây là cơ hội tại một thị trường tiềm năng.

Hiện tại, nhà sản xuất lớn nhất Trung Quốc và đứng thứ năm thế giới HongyunHongHe đã hoàn tất một nhà máy đáp ứng 3 tỷ điếu thuốc một năm. British American Tobacco, hãng thuốc lá lớn thứ hai thế giới, lên kế hoạch đầu tư 50 triệu USD trong vòng 5 năm, tuyển dụng khoảng 400 nhân công. Japan Tobacco International, hãng đứng thứ ba, cũng đang tiến hành việc thành lập chi nhánh nhưng từ chối bình luận thêm.

Myanmar phê chuẩn Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của WHO năm 2004, nhưng được thực hiện một cách rất hạn chế. Những chỉ dẫn như việc in cảnh báo hình ảnh trên mỗi vỏ bao, hay mức thuế 65% không được áp dụng. Lệnh cấm hút thuốc lá tại nơi công cộng được đưa ra năm 2006, nhưng xử phạt không đáng kể.

Các công ty tránh luật cấm, quảng cáo trực tiếp thông qua những hoạt động xã hội như trợ cấp giáo dục hay bảo trợ cho trại trẻ mồ côi. Mặc dù hứa hẹn không tiếp thị cho giới trẻ, họ thường xuyên tài trợ những sự kiện như đại hội nhạc rock hay lễ hội té nước, bao gồm cả việc tặng thuốc lá miễn phí cho người tham dự.

Rehan Baig, Giám đốc điều hành của British American Tobacco Myanmar – trong một thư trả lời - nói rằng công ty này chỉ nhắm đến những người trưởng thành. Tuy nhiên, những người trẻ tuổi đặc biệt tỏ ra dễ bị ảnh hưởng trước các chiến dịch marketing mà chỉ các hãng lớn này có thể thực hiện.

Nhưng các công ty nước ngoài không chỉ nhằm vào thị trường nội địa. Một số lên kế hoạch trồng cây thuốc lá của họ tại Myanmar và xuất khẩu sang các quốc gia châu Á khác. Điều này có thể đẩy đất nông nghiệp vào tầm ngắm.

Trong khi đó, khoa ung bướu tại bệnh viện chính thành phố Yangon thường xuyên kín người. WHO ước tính cứ năm người chết ở Myanmar thì một người có nguyên nhân liên quan đến hút thuốc.

Chính quyền quân sự trước đây xem đồ uống có cồn là sản phẩm “không phù hợp cho quần chúng” và kiểm soát nghiêm ngặt. Ủy ban đầu tư Myanmar của chính quyền mới thì quyết định chào mời các công ty nước ngoài hồi giữa năm 2012.

Trọng tâm của vấn đề nằm ở xung đột lợi ích trong nội bộ chính phủ. Bộ Y tế đang cố thiết lập các biện pháp kiểm soát thuốc lá, còn Bộ Thương mại muốn hàng triệu USD tiền đầu tư nước ngoài, theo lời Bungon Rithiphakdee, Giám đốc Liên minh kiểm soát thuốc lá khu vực Đông Nam Á (SATCA). “Người dân Burma cần việc làm nhưng không cần bệnh ung thư, ông nói. “Thật tốt khi thấy sự đầu tư làm lợi cho nhân dân, nhưng không phải những khoản đầu tư sẽ giết dần họ”.