Mỹ thuật Đông Sơn nhìn từ trang trí hoa văn và điêu khắc trên đồ đồng

Cuốn sách "Giải mã văn hóa Đông Sơn" dựng lại bức tranh lịch sử Việt Nam thời kỳ chưa có chữ viết, thông qua nghiên cứu chuyên sâu bộ sưu tập đồ đồng Đông Sơn của KS. Nguyễn Văn Kính.

avatar

Bộ sưu tập đồ đồng Đông Sơn của KS. Nguyễn Văn Kính, Giám đốc Bảo tàng Kính Hoa, gồm 4 chiếc trống, 2 chiếc thạp, 1 chiếc chuông và 2 chiếc dao găm. Cuốn sách lần lượt lý giải về chủ nhân sáng tạo nên văn hóa Đông Sơn, trong đó có mỹ thuật Đông Sơn, "không phải là người bản địa mà là của những cư dân văn minh hơn ở những vùng khác, nhiều khi xa lắc, đã mang nghệ thuật Đông Sơn du nhập vào Việt Nam".

Cuốn sách "Giải mã văn hóa Đông Sơn" dày 568 trang

Cuốn sách "Giải mã văn hóa Đông Sơn" dày 568 trang

GS.TS. Trịnh Sinh - đồng tác giả cuốn sách cho biết, đây là bức tranh khá đầy đủ sắc màu của nền mỹ thuật Đông Sơn do người Việt sáng tạo. Nó cũng cho thấy, người Đông Sơn thể hiện ngôn ngữ nghệ thuật bằng phong cách đặc trưng không giống với nghệ thuật Trung Hoa, Ấn Độ hay Đông Nam Á cùng thời.

“Với người Đông Sơn, một cánh chim bay cũng đủ là nguồn cảm hứng để khắc họa nên hình tượng chim lạc bay trên trống đồng hay chim đuôi dài đậu trên mái nhà sàn. Cũng có khi hình tượng chim lại qua ngôn ngữ điêu khắc thành những tượng chim hết sức sinh động. Người Đông Sơn lại thể hiện ngôn ngữ nghệ thuật bằng một phong cách đặc trưng, không giống với nghệ thuật Trung Hoa và Ấn Độ cùng thời mà cũng không giống với nghệ thuật của khu vực Đông Nam Á” (Giải mã văn hóa Đông Sơn, tr.141).

Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, sách phản ánh những đặc trưng cơ bản của nghệ thuật Đông Sơn, như nghệ thuật trang trí hoa văn kết hợp nghệ thuật tạo tượng; nghệ thuật sử dụng đường nét tạo hoa văn; nghệ thuật đồ họa; kết hợp hoa văn hiện thực với hoa văn hình học thông qua cảnh lễ hội cầu mùa, đua thuyền...

t1.jpg
Ảnh từ trống đồng Đông Sơn Kính Hoa 3

Ấn tượng đầu tiên về nền nghệ thuật Đông Sơn chính là những nét đẹp của trang trí hoa văn và điêu khắc trên đồ đồng, trong đó, đặc biệt là nghệ thuật trang trí hoa văn.

Trong nghệ thuật tạo hình của văn hóa Đông Sơn nói chung và trên đồ đồng Đông Sơn nói riêng được các nhà nghiên cứu mỹ thuật chia ra làm hai mảng: nghệ thuật trang trí hoa văn và nghệ thuật điêu khắc (còn gọi là nghệ thuật tạo tượng). Nghệ thuật trang trí hoa văn lại được chia ra 2 nhánh là nghệ thuật trang trí hoa văn hình học và nghệ thuật trang trí hoa văn hiện thực (hình người, động vật, thực vật, nhà, thuyền…).

Các tác giả cho biết, đã có dịp được bàn về một khía cạnh của nghệ thuật tạo hoa văn của Đông Sơn là các hoa văn hình học. Người Đông Sơn ưa trang trí hoa văn. Có thể nhiều mô-típ hoa văn trang trí trên các đồ vật hữu cơ đã không còn nữa. Chất liệu gỗ chẳng hạn, nhiều hoa văn trang trí trên nhà sàn, trên thuyền, trên quan tài gỗ, trên cán rìu, cán lao không còn thấy nữa. Hoặc có thể bắt gặp trong mộ thuyền Việt Khê, nhưng đấy là trường hợp hãn hữu.

t2.jpg
Ảnh từ trống đồng Đông Sơn Kính Hoa 3

Những hoa văn được vẽ bằng sơn ta trên cán giáo hay tô màu trên các đồ như nhĩ bôi (cốc uống rượu), khay gỗ theo những hoa văn hình học đơn giản. Người Đông Sơn cũng trang trí hoa văn trên đồ gốm. Tuy nhiên, đến giai đoạn văn hóa Đông Sơn thì đồ gốm phát triển nhiều về số lượng, độ nung cao hơn các giai đoạn trước đó, nhưng trang trí thì nghèo nàn, không còn có các đồ án hoa văn tuyệt mĩ như ở văn hóa Phùng Nguyên cách đó hơn nghìn năm.

Lý do rất đơn giản: nghệ sĩ đã có một loại chất liệu thể hiện tài năng của mình và đã tập trung tài sức để sáng tạo quanh vật liệu mới là đồ đồng. Vì thế, dường như đồ gốm chỉ tồn tại nhiều hoa văn mang tính kỹ thuật để làm chắc xương gốm mà thôi. Tài liệu khảo cổ học cho thấy đồ gốm chỉ trang trí hoa văn thừng, hoa văn chải, hoa văn in chiếm đa số. Đồ gốm khi này đóng vai trò thực dụng nhiều hơn là đối tượng để trang trí như các giai đoạn trước đó. Có thể nói, mỹ thuật trang trí Đông Sơn chủ yếu là mỹ thuật trang trí trên đồ đồng.

td.jpg
Ảnh từ trống đồng Đông Sơn Kính Hoa 3

GS.TS Trịnh Sinh cho rằng, người xưa thể hiện hoa văn Đông Sơn như thể hiện ngôn ngữ vậy. "Trong đó các họa tiết hoa văn hình học được ví như một dạng chữ cái, còn các họa tiết hoa văn hiện thực, biểu hiện chủ đề thì được xem như một câu cú hoàn chỉnh. Thường thì hoa văn hình học với nhiều cách sắp đặt, có mục đích làm nền cho các hoa văn hiện thực. Trong quá trình nghiên cứu mỹ thuật Đông Sơn, chúng tôi đã có dịp hệ thống hóa được các nhóm họa tiết hoa văn hình học".

Theo GS.TS Trịnh Sinh, đó là những “chữ cái” quan trọng nhất của nghệ thuật trang trí Đông Sơn. Từ những họa tiết này, người Đông Sơn đã có nghệ thuật sắp đặt các mảng trang trí đặc trưng thành băng, ô, dải, làm nền cho các hoa văn chủ đạo. Có thể kể ra những mô-típ hoa văn hình học như: Hoa văn hình rẻ quạt, hoa văn răng cưa, hoa văn vòng tròn chấm giữa, hoa văn chấm dải, hoa văn gạch ngắn song song, hoa văn hình dích dắc mà có người gọi là hồi văn, hoa văn bông lúa, cuốn thừng, hoa văn ô trám, hoa văn hình trâm, hoa văn mắt cáo, hoa văn xoắn ốc, hoa văn chữ S.

Nghệ thuật trang trí hoa văn Đông Sơn nổi bật trên bức tranh toàn cảnh bấy giờ ở Đông Nam Á với những phong cách độc đáo, góp phần quan trọng làm nổi bật vị thế của nền văn hóa đồng thau nổi tiếng. Trong khi đó, tại vùng Đông Nam Á lục địa và hải đảo, có nơi còn mới chỉ vừa bước qua thời đại đồ đồng hoặc còn đang trong thời đại đồ đá.

Văn hóa - Thể thao

Quỹ hỗ trợ phát triển du lịch và Grab Việt Nam ký kết thỏa thuận hợp tác nhằm quảng bá, thúc đẩy du lịch
Văn hóa - Thể thao

Quỹ hỗ trợ phát triển du lịch và Grab Việt Nam ký kết thỏa thuận hợp tác nhằm quảng bá, thúc đẩy du lịch

Ngày 26.3, Quỹ hỗ trợ phát triển du lịch (thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và Grab Việt Nam chính thức ký kết Biên bản thỏa thuận hợp tác trong năm năm nhằm hỗ trợ mục tiêu quảng bá, xúc tiến thúc đẩy phát triển du lịch Việt Nam, góp phần đẩy mạnh chuyển đổi số trong ngành du lịch, từ đó tạo ra những động lực mới để phát triển kinh tế - xã hội tại Việt Nam.

“Khung cảnh mới” cho mỹ thuật trẻ
Văn hóa - Thể thao

“Khung cảnh mới” cho mỹ thuật trẻ

Trong bầu không khí đầy cảm hứng của thời đại mới, triển lãm mỹ thuật sinh viên năm 2025 của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam không chỉ là sân chơi ý nghĩa, thỏa mãn đam mê mà còn là dấu mốc quan trọng, đặt nền móng cho con đường sáng tạo nghệ thuật chuyên nghiệp.

Đảo Cát Bà thăng hạng du lịch, đầu tư nhờ mạng lưới giao thông hiện đại
Du lịch - Thể thao

Đảo Cát Bà thăng hạng du lịch, đầu tư nhờ mạng lưới giao thông hiện đại

Bến phà Đồng Bài – Cái Viềng được mở rộng, cáp treo chạy quanh năm, xe bus điện đón tận nhà ga cáp treo, hay tàu cao tốc mở thêm tuyến mới đến trung tâm đảo Cát Bà… Hệ thống giao thông ngày càng thuận lợi, đồng bộ giúp Cát Bà phát triển mạnh mẽ du lịch bốn mùa, thành điểm đến hấp dẫn nhất miền Bắc.

Báo chí tận tâm, tận lực cống hiến xây dựng văn hóa Thủ đô
Văn hóa

Báo chí tận tâm, tận lực cống hiến xây dựng văn hóa Thủ đô

Trước sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và hội nhập toàn cầu, giữ gìn bản sắc văn hóa, xây dựng hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, văn minh không chỉ là nhiệm vụ của chính quyền mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Trong đó, báo chí, truyền thông đóng vai trò đặc biệt quan trọng.

Quảng bá du lịch Lạng Sơn tại miền Trung
Văn hóa - Thể thao

Quảng bá du lịch Lạng Sơn tại miền Trung

Chiều 24.3, tại TP. Huế, Trung tâm Xúc tiến đầu tư, thương mại và du lịch tỉnh Lạng Sơn tổ chức hội nghị “Quảng bá điểm đến du lịch Lạng Sơn 2025”, với sự tham dự của lãnh đạo Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, các doanh nghiệp, công ty lữ hành khu vực miền Trung.

“Ngọn đuốc mồi” cho nhạc kịch Việt
Văn hóa

“Ngọn đuốc mồi” cho nhạc kịch Việt

Hai lần đảm nhiệm vai chính của hai vở nhạc kịch là hai lần ca sĩ LÊ VIỆT ANH vượt lên chính mình, sống với nhân vật. Theo anh, nhạc kịch là bước đi mới để khán giả có cái nhìn bao quát hơn về con người, xã hội, lịch sử. Trong tương lai, cần có thêm những "ngọn đuốc mồi" cho nhạc kịch Việt vốn còn non trẻ.

Xuất bản - tài nguyên mới của kỷ nguyên công nghệ
Văn hóa

Xuất bản - tài nguyên mới của kỷ nguyên công nghệ

Vũ Trọng Đại - Giám đốc Công ty Xuất bản khoa học và Giáo dục thời đại (TIMES)

Trong thế giới dữ liệu hiện nay, xuất bản chính là một loại hình dữ liệu quan trọng và khổng lồ. Để phát huy tối đa hiệu quả của dữ liệu này, cần hình thành tư duy mới.

Du lịch cá nhân, du lịch theo nhóm nhỏ đang là xu hướng mới của du lịch
Du lịch - Thể thao

Thích ứng với xu hướng du lịch mới

Thay vì những chuyến đi xa hoa, đẳng cấp, kỳ nghỉ hạng sang, du khách ngày càng hướng đến những trải nghiệm cá nhân hóa, nhằm thắt chặt chi tiêu, tiết kiệm tối đa cho các chuyến du lịch trải nghiệm. Thói quen du lịch đang dần thay đổi đòi hỏi doanh nghiệp du lịch phải sớm thích ứng.

Phân Bón Cà Mau tiếp sức bóng chuyền việt nam mùa giải mới
Văn hóa - Thể thao

Phân Bón Cà Mau tiếp sức bóng chuyền việt nam mùa giải mới

Tại Nhà thi đấu huyện Đông Anh, TP. Hà Nội không khí sôi động, bùng nổ với Lễ khai mạc Giải Bóng chuyền Vô địch Quốc gia 2025 Cúp Phân bón Cà Mau - sự kiện đánh dấu bước khởi đầu cho mùa giải đỉnh cao cấp quốc gia, nơi các đội tuyển mạnh nhất cả nước chính thức bước vào cuộc đua tranh tài.