Mỹ tạm hoãn áp thuế với EU: Thiện chí hay chiến thuật?

Căng thẳng được hạ nhiệt

Hôm 23/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra những tuyên bố cứng rắn khi nói rằng, ông không tìm kiếm một thỏa thuận mà đã chốt thuế ở mức 50% đối với hàng hóa từ EU kể từ ngày 1/6, cáo buộc khối này “rất khó đàm phán” và “các cuộc đàm phán hiện tại không đạt tiến triển nào đáng kể”. Tuy nhiên, sau cuộc điện đàm với Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen hôm 26/5, ông Trump tuyên bố lùi thời hạn áp mức thuế 50% đối với hàng hóa EU đến 9/7 để tạo điều kiện đàm phán.

Tổng thống Mỹ cho biết: “Chủ tịch Ủy ban châu Âu đã gọi cho tôi, đề nghị gia hạn thời hạn áp thuế vốn dự kiến bắt đầu từ ngày 1/6. Bà Ursula von der Leyen khẳng định EU muốn tiến hành đàm phán nghiêm túc và tôi đã đồng ý hoãn áp thuế đến ngày 9/7” và cho biết thêm rằng các cuộc đàm phán thương mại giữa hai bên sẽ được triển khai trong thời gian sớm nhất.

Về phần mình, Chủ tịch EC Ursula von der Leyen bày tỏ sự lạc quan về quan hệ thương mại giữa EU và Mỹ; bà khẳng định EU và Mỹ đang duy trì “mối quan hệ thương mại quan trọng và chặt chẽ nhất thế giới”, đồng thời nhấn mạnh châu Âu sẵn sàng thúc đẩy các cuộc đàm phán một cách nhanh chóng và quyết đoán.

Theo nguồn tin từ EU, EC sẽ sớm nhóm họp để thảo luận các đề xuất mới nhất đã được chuyển tới phía Mỹ hồi tuần trước. Dự kiến, đại diện thương mại hai bên sẽ có cuộc gặp trực tiếp vào đầu tháng 6 tại Paris, Pháp nhằm đánh giá triển vọng giải quyết căng thẳng và thúc đẩy tiến trình đàm phán.

Các chuyên gia nhận định, quyết định của Tổng thống Mỹ không chỉ giúp xoa dịu căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn, mà còn mở ra cơ hội đối thoại nhằm tìm kiếm giải pháp bền vững cho mối quan hệ song phương.

EU là đối tác thương mại lớn thứ hai của Mỹ, chỉ sau Trung Quốc. Theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, năm 2024, Mỹ ghi nhận mức thâm hụt thương mại hàng hóa với EU lên tới 235,6 tỷ USD, tăng gần 13% so với năm trước đó. Trong khi đó, dữ liệu từ Cơ quan thống kê châu Âu (Eurostat) cho thấy, châu Âu đang duy trì thặng dư hàng hóa khoảng 157 tỷ euro với Mỹ. Tổng thống Trump cho rằng, con số thâm hụt thương mại với EU là hoàn toàn không thể chấp nhận được và điều này cần phải được “điều chỉnh ngay lập tức”.

Trước động thái hoãn thuế của chính quyền Trump, thị trường tài chính đã phần nào được trấn an. Theo CNN, sau khi thông tin Mỹ hoãn áp thuế được đưa ra, thị trường chứng khoán châu Á đều ghi nhận mức tăng khiêm tốn. Chỉ số Nikkei 225 của Nhật Bản tăng 0,8%, trong khi chỉ số Kospi của Hàn Quốc tăng 0,9%. Chỉ số TAIEX của Đài Loan và S&P/ASX 200 của Australia giao dịch tương đối ổn định, trong khi chỉ số Hang Seng của Hong Kong giảm 0,3%. Đồng euro và USD đều tăng giá so với các đồng tiền trú ẩn an toàn như Yen Nhật và Franc Thụy Sĩ.

Chiến thuật gây áp lực để mặc cả?

Tuy nhiên, dù động thái nhượng bộ từ chính quyền Donald Trump đã phần nào giúp hạ nhiệt căng thẳng thương mại xuyên Đại Tây Dương, song các giới quan sát nhận định rằng đây có thể chỉ là bước đi chiến thuật từ phía Washington thay vì sự thay đổi thực chất trong chính sách. Đây dường như là cách để Tổng thống Trump tạo thêm áp lực ở phút chót, buộc EU phải nhượng bộ trên bàn đàm phán - một phong cách mà ông đã từng áp dụng với Trung Quốc, Mexico và Canada trong những năm trước.

Theo chính sách “thuế quan có đi có lại” được công bố hồi tháng 4/2025, Mỹ có thể áp thuế từ 10% đến 49% với hàng hóa từ các quốc gia không có thỏa thuận thương mại song phương trong vòng 90 ngày. Điều này khiến EU đứng trước thế khó: hoặc nhượng bộ, hoặc chấp nhận một cuộc chiến thuế quan toàn diện với hệ lụy không nhỏ.

Trong bối cảnh đó, Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic tuyên bố EU sẵn sàng đàm phán trên tinh thần thiện chí và bảo đảm một thỏa thuận có lợi cho cả hai bên, nhưng sẽ không chấp nhận các hành động đơn phương mang tính ép buộc; ông Sefcovic khẳng định, EU vẫn giữ nguyên quan điểm giảm leo thang nhưng sẵn sàng ứng phó với những kịch bản xấu nhất.

Theo một số nguồn tin, EU đã soạn thảo một gói nhượng bộ trị giá 50 tỷ euro, bao gồm tăng nhập khẩu LNG và nông sản Mỹ, miễn thuế cho một số mặt hàng ô tô và sản phẩm công nghiệp Mỹ, đồng thời đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo, công nghệ 5G, an ninh năng lượng và tiêu chuẩn lao động toàn cầu.

Tuy nhiên, với phong cách đàm phán khó đoán và thiên về “gây áp lực rồi mặc cả” của ông Trump, nhiều chuyên gia nhận định đề xuất này có thể chưa đủ sức nặng để thay đổi cục diện. Không loại trừ khả năng Mỹ sẽ kích hoạt lại chính sách thuế cao không chỉ với các mặt hàng truyền thống mà còn có khả năng mở rộng sang các lĩnh vực công nghệ, ô tô và nông sản - những lĩnh vực đóng vai trò sống còn với các nền kinh tế chủ lực trong EU như Đức, Pháp hay Italy. Ngược lại, phía EU cũng hoàn toàn có khả năng đưa ra các biện pháp đáp trả tương ứng, điều có thể kéo theo một chuỗi phản ứng tiêu cực lên thương mại toàn cầu, đẩy lạm phát và gián đoạn chuỗi cung ứng vốn đang trong giai đoạn phục hồi mong manh.

Khoảng lặng trước bão?

Trong khi đó, giám đốc đầu tư tại Zaye Capital Markets Naeem Aslam ví cuộc đàm phán thương mại Mỹ - EU như “một ván cờ với mức cược cao”, khi ngày 9/7 trở thành mốc thời gian quyết định; ông cảnh báo lập trường “nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Trump có thể đẩy cuộc đàm phán vào một “cuộc chiến thương mại dữ dội hơn”, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và gia tăng áp lực lạm phát toàn cầu. “Câu hỏi lớn hiện tại là liệu sự trì hoãn này có thực sự mở đường cho một thỏa thuận hay chỉ là khoảng lặng trước một đợt áp thuế mới mạnh tay hơn của ông Trump” ông Aslam nói.

Bên cạnh kịch bản leo thang căng thẳng, một kịch bản khác đang được các nhà phân tích đặt ra là các vòng đàm phán giữa Mỹ và EU có thể rơi vào trạng thái đình trệ kéo dài, không đạt được tiến triển và cũng không bùng phát thành đối đầu trực diện. Trong trường hợp này, Mỹ và EU nhiều khả năng sẽ chuyển trọng tâm sang chiến lược dài hạn như đa dạng hóa đối tác thương mại tái cấu trúc chuỗi cung ứng và tăng cường tự lực trong các lĩnh vực chiến lược. Việc mở rộng hợp tác với các nền kinh tế châu Á được xem là một lựa chọn tiềm năng.

Nhìn chung, triển vọng cho một thỏa thuận thương mại thành công giữa Mỹ và EU hiện khá mong manh và phần lớn phụ thuộc vào mức độ linh hoạt và sự thiện chí hướng tới lợi ích chung của cả hai bên; nỗ lực này không chỉ để giải quyết xung đột song phương, mà còn để duy trì sự ổn định của hệ thống kinh tế toàn cầu trong bối cảnh đầy biến động hiện nay.

Các chuyên gia nhận định, lần "đình chiến" này nếu không đi kèm các nhượng bộ thiết thực và bền vững, rất có thể chỉ là khoảng lặng ngắn ngủi trước một cơn bão lớn mang tên “thuế quan”.