Nhắc tới arabica Việt Nam là nghĩ đến Tây Bắc!
Mường Ảng và một số địa bàn khác vùng Tây Bắc có thổ nhưỡng, độ cao và thiên nhiên rất ưu đãi cho cây cà phê arabica (cà phê chè). Theo đánh giá của các chuyên gia Hiệp hội Cà phê và Cacao Việt Nam, cà phê arabica Mường Ảng có hương vị đặc trưng riêng.
Theo Bí thư Huyện uỷ, Chủ tịch HĐND huyện Nguyễn Tiến Đạt, giống arabica được trồng tại huyện từ những năm 70, 80 của thế kỷ trước, chủ yếu theo chương trình lấy café thành phẩm đền bù cho phần… nợ nước ngoài của Nhà nước sau chiến tranh. Cùng với robusta và catimor, arabica luôn nằm trong nhóm giống cà phê ưa chuộng nhất trên thế giới nhờ hương vị chua, thơm đặc trưng vì có hàm lượng cafein vô cùng cao.
“Vùng trồng của chúng tôi rộng trên dưới 3.000 ha và nằm ở độ cao 1.000 - 1.500m so với mực nước biển. Tất cả tập trung chủ yếu ở thị trấn Mường Ảng và 3 xã lân cận Ẳng Nưa, Ẳng Cang, Ẳng Tở nên khả năng giao thương tương tối thuận tiện,” ông Đạt chia sẻ.
Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp huyện Mường Ảng, dự kiến sản lượng cà phê năm 2025 tăng 20% so với 2023, đạt khoảng 65.000 tấn quả tươi (tương đương 22 tấn/ha – PV), và sản lượng cà phê trấu đạt 3,6 tấn/ha. Với giá cà phê trung bình 15 nghìn đồng/kg cà phê tươi, 70 nghìn đồng/kg cà phê trấu và cà phê rang xay khoảng 300.000 - 350.000 đồng/kg, giá trị ước tính toàn huyện lần đầu tiên đạt mốc 500 tỷ đồng…
Con số trên là mơ ước với huyện nghèo như Mường Ảng, bởi trên giá cà phê ở nước ta phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường thế giới, và giá trị của cà phê Mường Ảng năm 2024 tăng nhẹ nhờ tín hiệu tốt của thị trường cà phê thế giới và kinh tế đất nước dần khởi sắc sau nhịp chậm vì dịch Covid-19.
Dẫu vậy, trong niềm mơ ước bao lâu nay của đồng bào người Thái, người H'Mông, Khơ Mú huyện Mường Ảng, là làm thế nào để duy trì và phát triển bền vững cây cà phê arabica vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ!? Bao năm qua, bài ca được mùa mất giá, được giá thì mất mùa, đầu ra bao tiêu sản phẩm luôn rất khó khăn… bởi công đoạn quảng bá, giới thiệu, xúc tiến sản phẩm chưa thể quan tâm đúng mức do nguồn lực của địa phương còn hạn chế.
Theo chủ cơ sở chế biến cà phê Hà Chung, chị Bùi Thị Việt Hà, arabica là dòng cà phê truyền thống của thế giới, được nhiều khách hàng lựa chọn, tìm kiếm. Qua các đợt triển lãm, hội chợ, lễ hội về cà phê, nhiều du khách trong nước và quốc tế đã biết đến các dòng sản phẩm cà phê arabica Tây Bắc nói chung và Mường Ảng nói riêng. Trên cơ sở sản lượng tăng, chất lượng vững vàng, cơ sở này sẽ tiếp tục mở rộng quy mô sản xuất, nâng cấp kho xưởng, mua sắm máy rang công nghiệp để từng bước hình thành chuỗi sản xuất sạch và khép kín.
Dự kiến ban đầu nâng sản lượng lên 7 - 10 tấn cà phê trấu/năm. Đặc biệt duy trì ổn định chất lượng OCOP 4 sao phấn đấu nâng cấp 5 sao. Đồng thời, tăng cường quảng bá sản phẩm trên các kênh như: Youtube, facebook; zalo; Website, Shopee và các cửa hàng OCOP...
Với thiên nhiên ưu đãi, chất lượng cà phê Arabica huyện Mường Ảng đã được các chuyên gia đánh giá cao có hương vị đặc trưng riêng không vùng nào có được. Cây cà phê Arabica lại là cây chủ lực phát triển kinh tế của huyện Mường Ảng, thực sự trở thành cây trồng có giá trị kinh tế, nâng cao thu nhập, tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn người lao động. Tuy vậy, các lãnh đạo tỉnh Điện Biên, lãnh đạo huyện Mường Ảng vẫn luôn trăn trở để xây dựng thương hiệu cà phê Arabica Mường Ảng được vươn cao, bay xa hơn.
Giữ vững thương hiệu cà phê sạch và an toàn
Theo Bí thư Huyện uỷ Nguyễn Tiến Đạt, vào tháng 3.2023 được sự quan tâm, kết nối của Bí thư tỉnh ủy Điện Biên Trần Quốc Cường, cà phê Mường Ảng lần đầu tiên được tham gia giới thiệu và trưng bày sản phẩm tại Lễ hội Cà phê quốc tế Ban Mê Thuật lần thứ 8.
Tại thủ phủ cà phê Việt Nam, arabica Mường Ảng đã có màn “chào sân” được đánh giá là thành công, đặc biệt ở chất lượng và quy trình hữu cơ. Có khá nhiều doanh nghiệp, nhà sản xuất trong và ngoài nước đã quan tâm, liên hệ và lên địa phương đi thực địa.
Và vinh dự hơn, tại Kỳ họp thứ Năm, Quốc hội Khóa XV (từ 22.5 đến 23.6.2023), 2 cơ sở sản xuất cà phê Mường Ảng là Hải An và Hà Chung được Văn phòng Quốc hội đồng ý cho tham gia phục vụ ĐBQH và các cơ quan của Quốc hội xuyên suốt kỳ họp. Tuy mới tham gia lần đầu, nhưng số lượt đại biểu đến tham quan khu vực trưng bày và thưởng thức cà phê tương đối ấn tượng.
Đánh giá cao chất lượng, mùi vị và mức độ tin cậy, nhiều ĐBQH đã và đang thực hiện lời hứa với địa phương là ủng hộ và đặc biệt đã giới thiệu một số doanh nghiệp, hoặc các nước có nhu cầu rất lớn về cà phê arabica cho Mường Ảng…
Trở về từ hành lang Quốc hội, Bí thư huyện ủy - Chủ tịch HĐND Nguyễn Tiến Đạt rất trăn trở về sự phát triển của huyện cũng như cây cà phê, mong muốn trung ương và bộ, ngành tiếp tục quan tâm tới chính sách hỗ trợ tái canh cũng như mở rộng diện tích cây cà phê Mường Ảng, Điện Biên.
Và từ những lần “chào hàng” đặc biệt này, Mường Ảng cũng biết được hạn chế chủ quan của vị trí người đi sau (so với vùng Tây Nguyên – PV), sản lượng hạn chế và thương hiệu còn rất nhỏ. Bí thư Nguyễn Tiến Đạt nhận thấy, cà phê Mường Ảng chỉ có thể “vươn xa” bằng con đường kiên trì canh tác theo phương pháp hữu cơ, cho ra những hạt cà phê an toàn và ngon, mới bền vững nhất.
trong giờ nghỉ giải lao Kỳ họp Quốc hội
“Sức khoẻ của người tiêu dùng ngày càng quan trọng trong thế giới hiện đại. Đồng bào người Thái, người H'Mông, Khơ Mú Mường Ảng sẽ nói không với các loại phân bón tổng hợp, hóa chất can thiệp vào quá trình sinh trưởng của cây. Cây cà phê của chúng tôi vốn được canh tác trên vùng đất sạch, nguồn nước từ trên ngàn và hồ Ảng Cảng, đủ để đảm bảo cây sinh trưởng trong hệ sinh thái tự nhiên. Ngành nông nghiệp chỉ giúp đồng bào can thiệp bằng cách sử dụng phân vi sinh khi chăm bón thủ công,” Bí thư Đạt khẳng định.
Ông Đạt cũng chia sẻ, trước đây những vườn cà phê sạch hữu cơ thuộc về những hộ gia đình không có điều kiện để chăm bón bằng phân hóa học, cây sinh trưởng không tốt và cho chất lượng hạt kém. Tuy nhiên trong những năm gần đây với sự phát triển của thông tin, cùng sự hướng dẫn của bộ nông nghiệp, những vùng canh tác cây cà phê sạch hữu cơ của Mường Ảng đã được chứng thực về giá trị và thật sự lan tỏa. Canh tác hữu cơ giúp đồng bào chăm sóc cây tốt hơn và cho chất lượng hạt tốt hơn, giàu chất chống oxy hóa tự nhiên hơn so với các cây cà phê thông thường khác.
Thời gian tới, tính nghiêm ngặt của quá trình canh tác sẽ được thể hiện mạnh mẽ hơn nữa trên hợp đồng ký kết giữa đồng bào trồng cà phê với doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất. Hay nói cách khác, quy trình canh tác phải đáp ứng được chất lượng và khối lượng cà phê quả tươi yêu cầu. Đó là cơ sở để đồng bào được hưởng mức giá chênh lệch cao hơn so với giá thị trường. Đến vụ thu hoạch, đồng bào chỉ việc chở cà phê đến nơi tập kết và xưởng sản xuất làm nhiệm vụ sơ chế thành cà phê trấu và cà phê nhân.
Khác với robusta, arabica mang mùi vị thơm ngon đặc trưng bởi hàm lượng cafein vượt trội. Để có tách cà phê chuẩn vị, những hạt cà phê arabica phải trải qua một công đoạn dài từ việc chọn vùng nguyên liệu ươm trồng, chăm bón, thu hái chọn lọc, sơ chế rồi rang sấy, xay hạt. Tất cả các công đoạn phải được thực hiện kỹ lưỡng và nghiêm ngặt theo đúng quy chuẩn được định hướng.
Theo Bí thư Huyện uỷ Nguyễn Tiến Đạt, trăn trở của hệ thống chính trị địa phương về sự phát triển của huyện cũng như cây cà phê đã rõ. Mong muốn nhất của huyện 30A này hiện nay, là trung ương và các bộ, ngành tiếp tục quan tâm tới chính sách hỗ trợ việc tái canh cũng như mở rộng diện tích cây cà phê Mường Ảng, để cây không chỉ trở thành cây xóa đói, giảm nghèo mà tiến tới từng bước làm giàu cho đồng bào người Thái, người H'Mông, Khơ Mú... nơi đây.
