Một số vấn đề cần bổ sung trong cơ chế đặc thù cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận

PGS. TS. Vương Hữu Tấn - Nguyên Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam

Nước ta lần đầu tiên triển khai dự án điện hạt nhân, cả chủ đầu tư và cơ quan pháp quy hạt nhân đều thiếu nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Vì vậy, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là cần thiết để bảo đảm tiến độ, song cần bổ sung một số vấn đề, đặc biệt về hợp đồng chìa khóa trao tay.

Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án điện hạt nhân đầu tiên ở nước ta. Vì vậy, cả chủ đầu tư (Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam) và cơ quan quản lý nhà nước về an toàn bức xạ và hạt nhân hay còn gọi là cơ quan pháp quy hạt nhân (Bộ Khoa học và Công nghệ/Cục An toàn bức xạ và hạt nhân) - các chủ thể chính trong triển khai dự án - đều thiếu nhiều kinh nghiệm.

Với tiến độ đã được Ban Chỉ đạo dự án điện hạt nhân thông qua, có rất nhiều việc thuộc trách nhiệm chủ đầu tư và cơ quan pháp quy hạt nhân cần phải có cơ chế đặc thù mới bảo đảm tiến độ. Do đó, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là cần thiết. Nghiên cứu các đề xuất của Chính phủ, từ góc độ chuyên môn và kinh nghiệm trong triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận giai đoạn trước, người viết đề xuất bổ sung một số vấn đề sau trong cơ chế đặc thù cho dự án.

Về hiệp định liên Chính phủ: trong các hiệp định liên Chính phủ về xây dựng nhà máy điện hạt nhân luôn có điều khoản về bồi thường hạt nhân, trong khi chúng ta chưa tham gia Công ước bồi thường hạt nhân nào và quy định của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 về bồi thường hạt nhân lại chưa phù hợp với thông lệ quốc tế. Vì vậy, khi ký kết Hiệp định với đối tác, ta sẽ phải chấp nhận tuân thủ Công ước bồi thường mà đối tác tham gia như Nga tham gia Công ước Viên, còn Nhật Bản tham gia công ước CSC - việc này phải xin phép Quốc hội trước khi ký kết các hiệp định liên Chính phủ cho 2 đối tác xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 và phải đưa vào nghị quyết này.

6.jpg
Toàn cảnh phiên họp của Phiên họp của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thẩm tra Tờ trình của Chính phủ về các cơ chế, chính sách đặc thù xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận chiều 12.2.

Về hợp đồng chìa khóa trao tay với đối tác nước ngoài triển khai dự án điện hạt nhân: theo thông lệ quốc tế, các nhà thầu nước ngoài phải chịu trách nhiệm vận hành và bảo dưỡng cho giai đoạn ban đầu; đồng thời phải đào tạo cho nhân viên của đối tác để có thể làm chủ hoàn toàn công tác vận hành và bảo dưỡng. Thời gian dài hay ngắn tùy theo từng nước đàm phán trong hợp đồng chìa khóa trao tay (Hợp đồng thiết kế - mua sắm vật tư, thiết bị - thi công xây dựng). Chúng ta đặt ra thời gian 5 năm cũng là hợp lý. Do đó, nên bổ sung điều khoản trong hợp đồng chìa khóa trao tay yêu cầu nhà thầu chịu trách nhiệm vận hành và bảo dưỡng 5 năm, chịu trách nhiệm đào tạo cán bộ vận hành và bảo dưỡng cho Việt Nam để sau 5 năm cán bộ Việt Nam có thể làm chủ hoàn toàn các công việc vận hành và bảo dưỡng nhà máy điện hạt nhân.

"Nếu giữ nguyên như đề xuất của Chính phủ, thì trong hợp đồng chìa khóa trao tay sẽ không có nội dung về vận hành và bảo dưỡng sửa chữa - điều này trái với thông lệ quốc tế. Xin nhấn mạnh rằng, chính nhà tổng thầu thiết kế, chế tạo, xây dựng và lắp đặt phải chịu trách nhiệm đưa nhà máy vào vận hành và bàn giao cho chúng ta".

Người viết đề nghị dự thảo Nghị quyết của Quốc hội bổ sung nội dung này vào hợp đồng chìa khóa trao tay với đối tác nước ngoài. Khi đó sẽ không cần thêm hợp đồng vận hành và bảo dưỡng với một công ty nào khác như Chính phủ đã đề xuất thành một cơ chế riêng. Nếu giữ nguyên như đề xuất của Chính phủ, thì trong hợp đồng chìa khóa trao tay sẽ không có nội dung về vận hành và bảo dưỡng sửa chữa - điều này trái với thông lệ quốc tế. Xin nhấn mạnh rằng, chính nhà tổng thầu thiết kế, chế tạo, xây dựng và lắp đặt phải chịu trách nhiệm đưa nhà máy vào vận hành và bàn giao cho chúng ta.

Thông thường, các nước cung cấp nhà máy điện hạt nhân thì họ cũng cung cấp luôn nhiên liệu cho nhà máy điện hạt nhân. Do đó, về cung cấp nhiên liệu cũng nên đưa vào trong hợp đồng chìa khóa trao tay để có dự trữ cho 10 năm bảo đảm an ninh năng lượng. Tuy nhiên, về chi phí đầu tư cho dự án điện hạt nhân thì chỉ tính giá của một mẻ nhiên liệu đầu tiên; phần dự trữ sẽ được tính riêng vào chi phí vận hành và bảo dưỡng sau này của nhà máy. Khi đó cũng không cần thêm một hợp đồng riêng về nhiên liệu cho nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận như đề xuất của Chính phủ nữa.

Về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật: tất cả các nhà cung cấp công nghệ điện hạt nhân trên thế giới đều tuân thủ các nguyên tắc cơ bản về an toàn và an ninh của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Do đó, tất cả tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật mà họ sử dụng trong thiết kế nhà máy điện hạt nhân là đều phù hợp với các tiêu chuẩn an toàn và hướng dẫn an ninh của IAEA. Riêng thiết kế kỹ thuật xây dựng công trình họ sẽ căn cứ vào các thông số địa điểm để đưa ra các thiết kế phù hợp nhằm bảo đảm an toàn và kinh tế của nhà máy điện hạt nhân.

Trong trường hợp điều kiện môi trường của Việt Nam khác so với điều kiện môi trường trong thiết kế nhà máy điện hạt nhân mà đối tác đã sử dụng trong thiết kế nhà máy điện hạt nhân cho Việt Nam, ví dụ nhiệt độ không khí và nước biển của Ninh Thuận cao hơn so với ở Nga và Nhật Bản, thì các tiêu chuẩn, quy chuẩn thiết kế cần phải được điều chỉnh phù hợp và phải được thẩm định phê duyệt trước khi áp dụng bởi Cơ quan pháp quy hạt nhân của Việt Nam.

Ngoài ra, các gói thầu hỗ trợ chủ đầu tư được ghi khá cụ thể, trong khi các gói thầu hỗ trợ cơ quan pháp quy hạt nhân lại ghi rất mờ nhạt nên có thể sẽ khó khăn khi triển khai. Vì vậy, cần cụ thể các gói thầu tư vấn hỗ trợ cơ quan pháp quy hạt nhân để dễ dàng trong triển khai thực hiện.

Về lựa chọn nhà thầu, nên quy định được áp dụng hình thức chỉ định thầu hoặc lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt hoặc chỉ định thầu rút gọn nhưng phải đáp ứng được đầy đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật đấu thầu.

Đồng thời, bổ sung nội dung cho phép thực hiện ngay các công việc của cơ quan pháp quy hạt nhân trước khi phê duyệt dự án đầu tư. Đó là, thẩm định công nghệ trong dự án đầu tư; phê duyệt địa điểm và phê duyệt các tham số địa điểm làm cơ sở để chủ đầu tư lập thiết kế kỹ thuật công trình; thẩm định và phê duyệt thiết kế kỹ thuật công trình.

Về cơ chế để bảo đảm mức vốn đối ứng: trong đề xuất của Chính phủ chưa có nguồn vốn để thực hiện các hợp đồng tư vấn trợ giúp cơ quan pháp quy hạt nhân. Theo thông lệ quốc tế các chi phí này sẽ phải do chủ đầu tư chi trả. Ví dụ ở Mỹ, để 1 tổ máy điện hạt nhân đi vào hoạt động, chủ đầu tư phải đóng cho các chi phí của cơ quan pháp quy hạt nhân (US NRC) phục vụ công tác thẩm định, đánh giá và thanh tra an toàn khoảng 60 triệu USD. Vì vậy, cần đề nghị cơ chế đặc thù cho phép sử dụng vốn đối ứng của chủ đầu tư các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 để thực hiện các hợp đồng tư vấn trợ giúp cơ quan pháp quy hạt nhân thực hiện các nhiệm vụ quản lý pháp quy đối với 2 dự án điện hạt nhân này và tính vào chi phí đầu tư dự án điện hạt nhân.

Kinh tế

Nghệ An: Nhiều sai phạm tại Công ty CP Xi măng Sông Lam
Kinh tế

Nghệ An: Nhiều sai phạm tại Công ty CP Xi măng Sông Lam

Sản lượng khai thác sai so với công suất quy định, sử dụng nguồn đất sai mục đích, để xảy ra an toàn lao động... đó là những vấn đề nghiêm trọng xảy ra tại Công ty CP Xi măng Sông Lam (thuộc Tập đoàn The Vissai) đóng trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

Phối cảnh công trình Khách sạn - Trung tâm thương mại - Trung tâm hội nghị
Bất động sản

T&T Group khởi công xây dựng khách sạn 5 sao tiêu chuẩn quốc tế đầu tiên tại Đồng bằng Sông Cửu Long

Với quy mô cao 20 tầng và được vận hành quản lý bởi Hilton - Tập đoàn khách sạn hàng đầu thế giới, công trình Khách sạn - Trung tâm thương mại - Trung tâm hội nghị thuộc Dự án Khu phức hợp nhà ở kết hợp thương mại dịch vụ tại An Giang của T&T Group sẽ là khách sạn 5 sao tiêu chuẩn quốc tế đầu tiên tại khu vực ĐBSCL cho đến thời điểm hiện tại.

Lãnh đạo thành phố, chủ đầu tư và đơn vị cung cấp dây chuyền công nghệ thực hiện nghi thức khởi công xây dựng nhà máy kính hoa siêu trắng Đạt Phương
Doanh nghiệp

Đạt Phương khởi công xây dựng nhà máy kính hoa siêu trắng đầu tiên tại thành phố Huế

Ngày 25.3.2025, Tập đoàn Đạt Phương chính thức khởi công Nhà máy kính hoa siêu trắng đầu tiên tại Khu công nghiệp Phong Điền, thành phố Huế. Dự án đánh dấu bước tiến chiến lược trong việc mở rộng lĩnh vực sản xuất của tập đoàn, đi theo định hướng phát triển bền vững, mở rộng hệ sinh thái hoạt động.

Ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe hybrid – mũi tên nhiều đích
Kinh tế

Ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe hybrid – mũi tên nhiều đích

Kết hợp động cơ xăng và động cơ điện, xe ô tô hybrid không chỉ giúp tiết kiệm nhiên liệu mà còn giảm phát thải khí CO2. Ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe hybrid là cần thiết để hướng người tiêu dùng lựa chọn dòng xe này, từ đó giảm ô nhiễm môi trường, nâng cao chất lượng sống cho người dân và góp phần hiện thực hóa cam kết Net Zero của Việt Nam.

Ngọc Thắng
Kinh tế

Tăng thuế xe pick – up chở hàng cabin kép sẽ ảnh hưởng tới người dân miền núi, nông thôn

Xe pick - up chở hàng cabin kép không phải là sản phẩm xa xỉ mà là phương tiện thiết yếu đối với nhiều hộ gia đình, doanh nghiệp vừa và nhỏ tại các khu vực nông thôn và miền núi. Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với dòng xe này sẽ ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh và người dân ở nông thôn, miền núi và có thể gây “thiệt đơn thiệt kép”.

Nhà thầu Công ty Giao thông Sài Gòn và bên mời thầu Công ty Hoàng Quân có mối quan hệ "đặc biệt"?
Kinh tế

Nhà thầu Công ty Giao thông Sài Gòn và bên mời thầu Công ty Hoàng Quân có mối quan hệ "đặc biệt"?

Trong hơn một năm, Công ty Giao thông Sài Gòn đã dễ dàng trúng thầu tuyệt đối 9 gói thầu tại TP. Hồ Chí Minh do Công ty Hoàng Quân làm bên mời thầu, với tổng giá trị hơn 290,9 tỷ đồng. Kịch bản quen thuộc thường là các đơn vị tham dự đều không nộp hồ sơ cơ bản, đưa Công ty Giao thông Sài Gòn vào thế là đơn vị duy nhất đủ hồ sơ, trúng thầu.

Các đại biểu tham dự hội thảo.
Kinh tế

Phát huy vai trò của hiệp hội trong triển khai ESG

Việc áp dụng các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) không chỉ là yêu cầu tất yếu mà còn là kim chỉ nam cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Theo các chuyên gia, cần phát huy vai trò của hiệp hội trong việc hỗ trợ, hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện ESG, đặc biệt là với doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Năm 2025 ngành dừa đặt mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD
Thị trường

Thu hút đầu tư vào nhà máy chế biến sản phẩm từ dừa

Tổng Thư ký Hiệp hội dừa Việt Nam Cao Bá Đăng Khoa cho biết, để đạt được kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD trong năm 2025, ngành dừa sẽ tập trung hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, chế biến sâu; đồng thời, đẩy mạnh thu hút đầu tư để phát triển thêm nhiều nhà máy chế biến sâu các sản phẩm từ dừa.

Agribank tặng hơn 13.700 phần quà nhân sinh nhật lần thứ 37
Doanh nghiệp

Agribank tặng hơn 13.700 phần quà nhân sinh nhật lần thứ 37

Nhân dịp kỷ niệm 37 năm thành lập, từ ngày 20.3.2025 đến hết ngày 31.5.2025, Agribank triển khai chuỗi chương trình ưu đãi đặc biệt mang tên “37 năm vững vàng - Rộn ràng ưu đãi” dành cho khách hàng cá nhân trên toàn quốc. Với tổng giá trị giải thưởng lên tới 8,1 tỷ đồng và hơn 13.700 phần quà hấp dẫn, chương trình là lời tri ân ý nghĩa mà Agribank gửi tới Quý khách hàng đã tin tưởng và đồng hành trong suốt chặng đường 37 năm phát triển bền vững.

Ông Hiệp
Doanh nghiệp

“Chúng tôi có niềm tin để vươn lên”

“Khi đọc bài viết “Phát triển kinh tế tư nhân - Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng” của Tổng Bí thư Tô Lâm, chúng tôi thấy có niềm tin khi được đánh giá đúng vị trí, vai trò của mình. Điều đó sẽ tiếp thêm sức mạnh, ý chí để chúng tôi vươn lên, trở thành lực lượng tiên phong trong kỷ nguyên mới”, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) NGUYỄN QUỐC HIỆP chia sẻ.