Một năm khó khăn của ngành xuất khẩu lao động

Nhiều doanh nghiệp gặp khó

Trước dịch Covid-19, Công ty Cổ phần Cung ứng nhân lực quốc tế và thương mại (SONA) đưa người lao động Việt Nam đi làm việc tại các thị trường: Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu, Rumani, Ba Lan, Trung Đông. Năm 2020, tổng số người được đưa đi là 195 người, so với năm trước đó trung bình 500 người/năm. Do dịch bệnh, nhiều học sinh, người lao động đã đào tạo xong nhưng không thể đi được. Năm 2020, SONA đào tạo nhân lực từ đầu năm nhưng đến cuối năm 2020 mới đi được một phần. Hiện còn tồn khoảng 20 người, phải về quê chờ đợi.

Tổng Giám đốc SONA Nguyễn Đức Nam cho hay, để cầm cự và vượt qua giai đoạn khó khăn chưa từng có, công ty phải ứng dụng và tổng hợp rất nhiều biện pháp: Điều chỉnh chi phí tiền lương (chỉ còn lương tối thiểu vùng theo quy định), cắt thưởng, lương kinh doanh không có, cắt giảm chi phí tiếp khách, đi lại, chi phí văn phòng... Xác định giảm lương chỉ là biện pháp tạm thời, SONA phải tìm hoạt động kinh doanh khác trong nước để có doanh thu. Hiện công ty này đang xúc tiến hoạt động cho thuê lao động trong nước. Song song đó, thu hẹp văn phòng, cho thuê diện tích thừa. SONA cũng cho lao động nghỉ luân phiên (làm 3 buổi/tuần), lao động nào có nguyện vọng nghỉ thì cho nghỉ. “Trước dịch công ty có gần 100 người, nay còn 83 người”, ông Nam nói.

Chung nỗi lo lắng, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Hợp tác đào tạo và Phát triển nguồn nhân lực Việt Nam (Công ty Việt Trí) Bùi Hải Tân cho hay, khó khăn nhất đối với doanh nghiệp hiện nay là tâm lý chung của người lao động không muốn đi. Doanh nghiệp duy trì niềm tin trong khi chờ mở đường bay là cực kỳ khó khăn. Công ty Việt Trí đã làm thủ tục cho gần 300 người xuất cảnh vào cuối năm 2020.

“Khó khăn lớn nhất là nhiều lao động đã tìm việc khác để duy trì đời sống; khi có đường bay trở lại, chúng tôi chắc chắn không thể gọi đủ số người này quay về làm việc. Thứ hai là nhóm lao động chờ bay quá lâu và đổi ý. Năm qua, có gần 100 người đã nộp tiền cọc, sau đó xin rút khiến Công ty tổn thất không ít”, ông Tân cho biết.

Cũng theo ông Tân, trước dịch, mỗi năm Công ty Việt Trí đưa khoảng 500 người đi nước ngoài làm việc, năm nay cao điểm chưa đạt 100 người. Về nhân lực làm việc, lúc cao điểm Công ty có 100 người, hiện nay chỉ còn 10 lao động.

Cần giải pháp tháo gỡ

Theo Cục Quản lý lao động ngoài nước, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, số lao động đi làm việc ở nước ngoài năm 2020 chưa đạt kế hoạch, chỉ tiêu đã đề ra. Số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài trong năm 2020 chỉ đạt trên 78.000 người.

Cụ thể, số lao động đi năm 2020 là 78.641 người, trong đó có 28.786 lao động nữ, đạt 60,5% kế hoạch Chính phủ giao năm 2020 và bằng 51,55% so với cùng kỳ năm 2019 (năm 2019, tổng số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài là 152.530 lao động, trong đó có 54.700 lao động nữ).

Đại diện Cục Quản lý lao động ngoài nước cho biết, thị trường Đài Loan (Trung Quốc) lao động đi khá đều do quy mô doanh nghiệp nhỏ, nhà máy không bị ảnh hưởng nhiều và có thể linh hoạt chuyển đổi sản xuất. Các doanh nghiệp sử dụng chủ yếu lao động phổ thông, có thể bố trí chỗ ăn ở nên càng tiện tiếp nhận. Hiện số xuất cảnh vẫn đạt vài nghìn người/tháng.

Riêng Nhật Bản, Hàn Quốc do đa số lao động làm việc tại các doanh nghiệp lớn, quy mô sử dụng lao động nhiều và lao động kỹ thuật cao nên gần như bị đóng băng. Thị trường Hàn Quốc hiện đang đàm phán để mở lại trong thời gian tới.

Ngoài công tác ngoại giao đàm phán, Cục Quản lý lao động ngoài nước cũng có những chính sách nhằm bảo đảm an toàn cho người lao động trước đại dịch Covid-19. Cụ thể, Cục đã có văn bản yêu cầu các doanh nghiệp đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài rà soát lao động có nguy cơ lây nhiễm Covid-19 trước khi xuất cảnh. Theo đó, các doanh nghiệp phải thực hiện nghiêm những biện pháp phòng, chống dịch theo yêu cầu của Bộ Y tế và chính quyền sở tại khi tổ chức hoạt động tư vấn, tuyển chọn và đào tạo người lao động.

Thêm vào đó, các doanh nghiệp phải thực hiện yêu cầu 5K, trong đó có việc đeo khẩu trang bắt buộc tại nơi công cộng, tại các sự kiện tập trung đông người, trên các phương tiện giao thông công cộng; duy trì khoảng cách an toàn theo quy định; khuyến khích tổ chức tuyển chọn, đào tạo thông qua hình thức trực tuyến.

Theo đại diện các doanh nghiệp, thích ứng và linh hoạt trong tình hình mới là điều kiện tiên quyết để vượt qua giai đoạn khó khăn này, nhất là trong việc tuyển dụng và đào tạo lao động. Dù dịch bệnh có ảnh hưởng thì cũng phải trang bị đủ kiến thức cho người lao động trước khi xuất cảnh. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng cần chủ động trao đổi với đối tác về quy định của các nước sở tại để người lao động được nhập cảnh hợp pháp, an toàn.