Môi trường không chỉ có Formosa!

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà

Nhập cuộc tích cực sau sự cố môi trường biển

Đầu tháng 4.2016, thông tin cá chết hàng loạt ở Hà Tĩnh xuất hiện trên mặt báo. Những đồn đoán, hồ nghi bắt đầu lan truyền. Nhưng phải đến gần 3 tháng sau, ngày 30.6.2016, với sự thận trọng trong việc truy tìm nguyên nhân, bằng chứng vi phạm, cơ quan chức năng mới công bố chính thức thủ phạm là Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS). Lãnh đạo công ty đã cúi đầu xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam, hứa sẽ khắc phục sự cố môi trường. Hành trình truy tìm thủ phạm sự cố môi trường biển kết thúc nhưng lại mở ra hành trình mới gian nan, thách thức hơn, bỏng rát hơn đối với các cơ quan liên quan trong giải quyết hậu quả môi trường, trả lại biển - trả lại sinh kế cho hàng vạn hộ dân ở 4 tỉnh miền Trung.

Cần nhắc lại rằng, trước khi tìm ra nguyên nhân sự cố này, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đã “nhận trách nhiệm” do “chưa có kinh nghiệm, lúng túng” trong xử lý sự cố. Khi ấy, sự “lúng túng” của Bộ trưởng là điều dễ nhận được sự cảm thông, bởi ông đắc cử ghế Bộ trưởng  vào ngày 9.4, khi những dòng tin “cá chết hàng loạt” bắt đầu lan truyền. Vậy nên, không quá khi nói rằng, sự cố Formosa như một phép thử bản lĩnh, trách nhiệm đối với vị Bộ trưởng mới này. Sau đó, dù vẫn còn những hồ nghi trong dư luận, song hành động của các cơ quan chức năng, trong đó có Bộ Tài nguyên và Môi trường đã cho thấy sự nhập cuộc tích cực.

 Bằng chứng là từ tháng 7.2016, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với các cơ quan liên quan thường xuyên kiểm tra, giám sát nước thải, khí thải của FHS ra môi trường. Bộ cũng yêu cầu FHS phải đầu tư bổ sung nhiều hạng mục công trình bảo vệ môi trường. Tháng 7.2017, Bộ Tài nguyên và Môi trường áp dụng cơ chế giám sát đặc biệt với FHS, gồm giám sát online (số liệu được truyền trực tiếp đến cơ quan quản lý nhà nước về môi trường); tổ chức các nhóm cán bộ thường xuyên, liên tục đến giám sát; thường xuyên, định kỳ hoặc đột xuất tổ chức các đoàn kiểm tra, đánh giá theo quy định.

Kết quả, tại Hội nghị tổng kết Công tác chỉ đạo để ổn định đời sống và sản xuất, kinh doanh cho người dân 4 tỉnh miền Trung bị ảnh hưởng sự cố môi trường biển tổ chức tại TP Đông Hà (Quảng Trị) hôm 17.5, các bộ, ngành liên quan khẳng định: Môi trường biển tại 4 tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế đã được khôi phục, bảo đảm an toàn đối với người dân trong sử dụng hải sản.

Còn đó những nỗi lo

Xử lý vấn đề môi trường không phải chỉ có Formosa! Từ nhận thức này, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã khảo sát, đánh giá hiện trạng môi trường tại 6 khu kinh tế ven biển và kiểm tra thực tế tại 8 khu công nghiệp. Trong năm 2017, Bộ tiến hành hơn 700 cuộc thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định về môi trường, tập trung vào các cơ sở có nguồn thải lớn từ 200m3/ngày đêm; thiết lập đường dây nóng để tiếp nhận, xử lý thông tin, kiến nghị về ô nhiễm môi trường… Đặc biệt, cuối năm ngoái, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã kiến nghị Chính phủ đưa 28 dự án chịu sự kiểm soát môi trường đặc biệt.

Nhìn vào bản báo cáo dày 33 trang của Bộ Tài nguyên và Môi trường, đối chiếu với yêu cầu của Quốc hội, dường như vẫn còn một “vùng trắng” trong công tác bảo vệ môi trường khi không tìm thấy từ khóa “làng nghề”! Trong khi số liệu thống kê của Cục Kiểm soát ô nhiễm, Tổng cục Môi trường cho thấy, cả nước có 160/5.000 làng nghề và làng có nghề có nguy cơ ô nhiễm môi trường và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng cần theo dõi, giám sát chặt chẽ. Báo cáo đánh giá bổ sung kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2017 và tình hình triển khai Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2018 của Chính phủ đã phần nào làm rõ sự thiếu vắng ấy khi nhận định “chưa có giải pháp hữu hiệu khắc phục tình trạng ô nhiễm, xử lý rác thải ở nông thôn, làng nghề, lưu vực sông”. Điều này khiến bức tranh tổng thể về công tác xử lý các vấn đề môi trường của Bộ Tài nguyên và Môi trường bị khuyết thiếu.

Rõ ràng, xử lý vấn đề môi trường không chỉ có Formosa hay Nhiệt điện Vĩnh Tân, hay Dự án Nhà máy giấy Lee & Man Việt Nam... Bức tranh môi trường sẽ chỉ thực sự hoàn chỉnh nếu bên cạnh những dự án lớn, môi trường làng nghề cũng cần được quan tâm đúng mức. Bởi lẽ, hầu như địa phương nào cũng có làng nghề, hầu hết là thủ công, quy mô hộ gia đình và không đủ kinh phí đầu tư cho công tác bảo vệ môi trường, trong khi chất lượng môi trường làng nghề tác động trực tiếp tới sức khỏe của người dân làm nghề và sinh sống ở đó.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường vốn rất coi trọng công tác hoạch định chính sách. Ông cũng đề cao quan điểm hướng tới phát triển bền vững phải bảo đảm thế kiềng ba chân: Kinh tế - Văn hóa - Môi trường. Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế vẫn cần tăng trưởng, việc hài hòa giữa phát triển kinh tế với bảo đảm môi trường là áp lực rất lớn, không dễ thực hiện. Nhưng nếu cân đối được hai yếu tố này, Bộ trưởng Trần Hồng Hà sẽ chứng minh được rằng, phát triển bền vững là mục tiêu của đất nước, ông đã thực sự hành động hướng tới mục tiêu ấy bằng cả trách nhiệm chứ không chỉ là những phát ngôn!