Mỗi thời kỳ, tuổi trẻ đều gánh vác sứ mệnh lịch sử của đất nước

- Là người  rất  tâm huyết, gắn bó với công tác Đoàn, Ông chia sẻ đôi nét về những thành tựu xây dựng và trưởng thành Đoàn TNCS Hồ Chí Minh?
Nguyên Chủ nhiệm UB Đối ngoại Vũ Mão: Có thể nói truyền thống của tuổi trẻ Việt Nam, truyền thống của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh luôn gắn liền với sự phát triển cũng như khi thăng trầm của đất nước. Trước Cách mạng tháng Tám, những đồng chí trẻ tuổi của chúng ta mới độ 16, 17 như Lý Tự Trọng, Phạm Hùng, Lê Văn Lương… đến những lớp thanh niên đi hoạt động cách mạng rồi góp sức vào thành công của Cách mạng tháng Tám luôn luôn là tấm gương cho thế hệ thanh niên sau này noi theo. Chúng tôi cũng đọc rất nhiều hồi ký, ký ức, câu chuyện của lớp thanh niên ngày đó, học hỏi được rất nhiều, nhất là về tinh thần, ý chí cách mạng vì dân, vì nước. Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và kháng chiến chống Mỹ cứu nước, từ năm 1946 - 1975 là khoảng thời gian chiến đấu gian khổ và tuổi trẻ Việt Nam cũng đã ghi những kỳ tích cho đất nước.

Tôi nhận nhiệm vụ Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vào những năm 80 khi nền kinh tế vô cùng khó khăn. Thời kỳ này, hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh rất quyết liệt, sôi nổi, trong đó có phong trào thanh niên xây dựng Tổ quốc, nổi bật nhất là công trường thanh niên cộng sản xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình trên sông Đà. Đó là một phong trào tiêu biểu và vang vọng mãi với bức thư thế kỷ gửi lại cho thế hệ mai sau để hiểu lớp cha anh ở thế hệ đã sống, đã làm việc vì đất nước, vì dòng điện tương lai của đất nước như thế nào.

- Chúng ta hay đặt câu hỏi, làm công tác thanh niên ở thời kỳ nào thì khó khăn hơn... thưa Ông ?

Nguyên Chủ nhiệm UB Đối ngoại Vũ Mão: Tôi cho rằng, mỗi một thời kỳ, tuổi trẻ của chúng ta đều gánh vác sứ mệnh lịch sử của đất nước. Trong kháng chiến, tính mạng con người là quý nhất nên không thể so sánh những gian khổ, hy sinh to lớn đó.

Thời kỳ mới, chúng ta đứng trước rất nhiều vấn đề, trong đó có vấn đề xây dựng nền kinh tế cơ chế thị trường mang định hướng XHCN. Cơ chế thị trường là phổ biến nhưng mang định hướng XHCN như thế nào là vấn đề chúng ta đang phải tìm tòi, nghiên cứu... Và trong cơ chế thị trường này thì phẩm chất người thanh niên được đánh giá như thế nào, lý tưởng cách mạng như thế nào? Họ học tập, rèn luyện, cống hiến, giữa công hiến với hưởng thụ đang là vấn đề đặt ra, là thử thách cũng rất gay gắt. Mối quan hệ giữa lợi ích vật chất, lợi ích tinh thần, giữa cho mình và cho xã hội, cho cộng đồng như thế nào là cuộc đấu tranh không đơn giản trong mỗi con người.

Bên cạnh đó, phương thức hoạt động của Đoàn của ngày hôm nay cũng không dễ dàng. Bởi, thanh niên bây giờ tri thức cao hơn, trình độ cao hơn, tiếp xúc quốc tế nhiều hơn, thông tin nhiều hơn, am hiểu nhiều hơn thì không thể đơn giản đưa ra một phòng trào nào đó, áp đặt một phong trào nào đó mà thanh niên có thể dễ dàng chấp nhận được. Cho nên thủ lĩnh thanh niên ngày hôm nay đòi hỏi trí tuệ, đương nhiên phải đạo đức, thực sự phải như ngọn cờ tiêu biểu, phải có tài năng toàn diện.

- Tuổi trẻ là tuổi cống hiến…Vậy thưa Ông, làm thế nào để thanh niên thể hiện hết năng lực nội tại của họ, cống hiến cho đất nước?

Nguyên Chủ nhiệm UB Đối ngoại Vũ Mão: Theo tôi, chúng ta phải có niềm tin đối với thanh niên. Nếu nghiên cứu kỹ trong lịch sử thì thanh niên mỗi thế hệ, mỗi thời kỳ đều có những đặc điểm, nét và thế mạnh riêng. Không thể nói thanh niên ngày nay vô tâm với đất nước, vô tâm với nhân dân hoặc không có lý tưởng. Lý tưởng ở đây là gì? Lý tưởng ngày xưa là chiến đấu để giải phóng dân tộc, còn lý tưởng ngày nay là xây dựng đất nước đẹp giàu, mọi người có cuộc sống hạnh phúc. Tôi nghĩ, thanh niên ngày nay vẫn có khát vọng đó. Tất nhiên vì cuộc sống đa chiều, phức tạp, trong bối cảnh quốc tế và trong nước cùng thông tin nhiều chiều khác nhau như vậy, thanh niên cũng có nhược điểm trẻ tuổi, dễ dao động, thiếu kiên định, do vậy, điều cần thiết là làm sao để khơi dậy, phát huy được mặt mạnh của thanh niên, có niềm tin đối với thanh niên. Và theo tôi, trong từng gia đình, những bậc lớn tuổi phải có nhận thức mới trong giáo dục, bồi dưỡng, đào tạo con em. Trong nhà trường, rất nhiều vấn đề của giáo dục cần phải đổi mới như xu hướng chạy theo bằng cấp, theo danh hiệu, học có tính chất nhồi nhét… Trước những vấn đề đó, một mặt là trách nhiệm của thanh niên, nhưng mặt khác là trách nhiệm của xã hội. Xã hội ở đây bao gồm trách nhiệm của cơ quan lãnh đạo, đến cộng đồng, đến nhà trường, gia đình với lớp trẻ hiện nay và lớp trẻ cần tính cả thanh niên và lớp trẻ chuẩn bị thanh niên tức thiếu niên nhi đồng.

- Hiện nay đã có Luật Thanh niên cùng với các văn bản khác làm cơ sở pháp lý quan trọng cho định hướng phát triển của Đoàn, thưa Ông?

Nguyên Chủ nhiệm UB Đối ngoại Vũ Mão: Luật Thanh niên có hiệu lực thi hành từ ngày 1.7.2006. Đó là công cụ rất quan trọng về mặt quản lý nhà nước đối với thanh niên, tạo điều kiện cho thanh niên. Tuy nhiên, theo tôi từ khi Luật Thanh niên ban hành đến nay không mấy ai để tâm, kể cả các cơ quan Chính phủ, các ngành, các đoàn thể và các cơ quan của QH và kể cả bản thân Đoàn thanh niên của chúng nữa cũng không quan tâm đến vấn đề này. Theo tôi, đây là một tiếng chuông phải gõ to lên rằng, chúng ta đã có Luật Thanh niên. Mọi người trong xã hội này, kể cả các cơ quan nhà nước phải thực hiện luật. Mà Luật Thanh niên hiện nay còn rất thiếu, rất yếu, có tính chất luật khung, phải nghiên cứu và bổ sung để xây dựng Luật Thanh niên hiệu quả hơn. Và theo tôi, việc cần làm ngay là củng cố lại Ủy ban quốc gia về thanh niên Việt Nam theo Luật Thanh niên. Chính Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ cần quan tâm hơn đến vấn đề thanh thiếu niên.

- Ở nhiều nơi, công tác Đoàn còn hình thức, chưa phát huy hết vai trò của thanh niên hiện nay. Ý kiến của Ông về vấn đề này như thế nào?

Nguyên Chủ nhiệm UB Đối ngoại Vũ Mão: Người ta thường so sánh phong trào thanh niên cơ sở, phong trào phụ nữ cơ sở, phong trào công đoàn cơ sở. Nhận xét đó khách quan, có thể hiện tượng thì đúng nhưng chưa đi vào bản chất. Trong 6 đoàn thể xã hội hiện nay, chỉ có thanh niên là người trẻ tuổi, làm sao kinh nghiệm bằng những người lớn hơn và hay có sự thay đổi. Nên công tác thanh niên cơ sở khó nếu không có sự chia sẻ. Mà thanh niên năng động, hiếu động, đòi hỏi cao, nếu thủ lĩnh của họ không đạt yêu cầu đó thì rất khó. Đấy là một thực tiễn. Nhưng thực tiễn đó theo tôi, không chỉ như lâu nay chúng ta chỉ kêu, phê phán mà cần tìm giải pháp giúp thanh niên. Và như vậy, cần từ trên Trung ương Đoàn phải năng động hơn, đặc biệt, công tác nhân sự cho thanh niên là rất quan trọng. Nhân sự đó không nên áp đặt mà để cho thanh niên tự chọn thủ lĩnh của họ.

- Theo Ông, để phát huy vai trò của Đoàn trong thời gian tới, công tác Đoàn cần hướng vào trọng tâm gì?

Nguyên Chủ nhiệm UB Đối ngoại Vũ Mão: Công tác Đoàn ở mỗi nơi, tùy tình hình, đặc điểm mà có những chủ trương, chính sách, phong trào, phương thức hoạt động. Theo tôi, đối với các đối tượng thanh niên cần có cơ chế chính sách cho phù hợp như thanh niên trong trường học, thanh niên nông thôn, thanh niên trong doanh nghiệp… Cho nên công tác nghiên cứu rất quan trọng. Hiện có một đầu mối giúp cho công tác thanh niên là Ủy ban quốc gia về thanh niên Việt Nam, nhưng theo tôi hoạt động của Ủy ban hiện vẫn yếu và khó. Đây là cơ quan nhà nước, nay lại giao cho Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh quản lý sẽ rất khó làm việc và tập hợp các ngành... Và hơn hết, cần phải có sự chuyển biến thật sự trong công tác thanh niên.

- Xin cám ơn Ông !