PV: Tổng cục Dân số đã đưa ra thông điệp mỗi gia đình hãy sinh 2 con. Thông điệp này có gì mới, thưa bác sĩ?
Bác sĩ Mai Xuân Phương: theo tôi, sự thay đổi này là cần thiết. Trước đây thông điệp là mỗi gia đình hãy sinh từ 1 đến 2 con còn giờ đây là mỗi gia đình hãy nên sinh 2 con. Trước đây chúng ta dùng từ “chỉ có”, trong một chừng mực nào đó mang tính ép buộc còn dùng từ hãy là lời khuyên đối với cặp vợ chồng chứ không mang tính ép buộc. Bản chất của thông điệp là vận động để mỗi gia đình có 2 con chứ không ép buộc mỗi gia đình chỉ được phép sinh 2 con. Với thông điệp này chỉ khi nào người dân tự giác thực hiện thì chương trình mới thành công. Ở nước ta thực hiện khá nghiêm ngặt chính sách kế hoạch hóa gia đình và chúng tôi khuyến khích mỗi gia đình chỉ nên có từ một đến hai con. Tôi phải nhấn mạnh rằng, điểm mới nhất là chuyển từ chỉ có sang hãy là lời khuyên đối với mỗi cặp vợ chồng, mỗi cá nhân. Lần này chúng tôi chốt lại mỗi gia đình hãy sinh 2 con. Như vậy về mặt số lượng không tăng lên.
PV: Vậy, thông điệp mới của Tổng cục Dân số sẽ được áp dụng từ bao giờ ?
Bác sĩ Mai Xuân Phương: dần dần chúng tôi sẽ thay thông điệp cũ bằng thông điệp mới nhưng để làm được phải có lộ trình. Trong Hội nghị Tổng kết Pháp lệnh dân số năm 2013 chúng tôi đã đưa ra thông điệp “mỗi gia đình hãy sinh 2 con” và năm 2014 chúng tôi sẽ chuyển thông điệp này về các địa phương yêu cầu bỏ thông điệp mỗi gia đình chỉ nên có từ 1 đến 2 con.
PV: Theo bác sĩ, cái khó của việc áp dụng thông điệp mỗi gia đình hãy sinh 2 con là gì?
Bác sĩ Mai Xuân Phương: tôi nghĩ dần dần thông điệp mới đi vào cuộc sống chứ ngay một lúc sẽ rất khó. Hơn nữa, ở nước ta khó áp dụng thông điệp bởi mức sinh giữa các vùng miền không đồng đều. Bên cạnh những vùng vẫn còn mức sinh cao (số con trung bình của phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ vẫn trên 3 con), lại có những vùng mức sinh xuống rất thấp như TP Hồ Chí Minh (tổng tỷ suất sinh chỉ là 1,3 con). Riêng tại TP Hồ Chí Minh, chúng tôi gợi ý dùng thông điệp “mỗi cặp vợ chồng hãy nên sinh đủ 2 con”. Còn những nơi khác thông điệp hãy sinh 2 con sẽ dùng chung cho cả nước.
Thông điệp mới khuyên các gia đình không sinh con thứ 3. Bên cạnh đó những đình sinh 1 con hãy sinh thêm 1 con nữa. Nếu nơi nào cũng sinh thấp như thế thì tốc độ già hóa dân số đã rất nhanh như hiện nay sẽ càng nhanh hơn, nguồn nhân lực trong tương lai gần sẽ bị thiếu hụt. Đây là khuyến nghị căn cứ trên cơ sở khoa học về kiểm soát quy mô dân số, cơ cấu dân số và quy luật phát triển nhân khẩu học của quốc gia.
PV: Bác sĩ đánh giá thế nào về hiệu quả của thông điệp mỗi gia đình hãy sinh 2 con?
Bác sĩ Mai Xuân Phương: theo tôi cứ mỗi thông điệp đưa ra đúng thì sức lan tỏa sẽ rất lớn. Mỗi cặp vợ chồng xem thông điệp này là quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm bảo đảm trường tồn nòi giống của gia đình, dòng họ. Sinh ít sẽ dẫn đến tình trạng đầu tiên 6 người nuôi 1 đứa con, nhưng sau một giai đoạn, 1 người lại phải nuôi 6 người. Do đó, suy giảm dân số là vấn đề hiểm họa không khác gì bùng nổ dân số. Hiện nay, chúng tôi nỗ lực làm sao để cân đối tỷ lệ sinh nở giữa các vùng. Tỷ lệ phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ ở nước ta luôn rất cao nên nhu cầu kế hoạch hóa gia đình cũng rất cao. Làm sao để cả nước có mức sinh đồng đều, tất cả đều 2 con.
PV: Thế những cán bộ công chức sinh 3 con thì sao, thưa bác sĩ?
Bác sĩ Mai Xuân Phương: đối với cán bộ công nhân viên chức (khoảng 2 triệu người so với tổng số 90 triệu dân là con số quá nhỏ). Họ đứng trong hàng ngũ nào thì phải chịu trách nhiệm ràng buộc quy định của cơ quan đó. Nếu họ là Đảng viên thì phải thực hiện quy đinh, điều lệ của Đảng. Họ là công chức thì phải thực hiện Luật Công chức. Toàn bộ những quy định đó nó gói gọn trên 2 triệu người còn trên 87 triệu muốn người ta sinh 2 con là trách nhiệm của ngành dân số, trách nhiệm của toàn xã hội. Còn trách nhiệm của chúng tôi, phải hướng dẫn cho người ta chấp hành tự giác.
Còn đối với đảng viên, sinh con thứ 3 sẽ bị khiển trách, sinh con thứ 4 bị cảnh cáo, sinh con thứ 5 bị khai trừ. Đối với người dân buôn bán hoặc làm nông nghiệp không bị làm sao, kể cả phạt tiền. Chúng tôi làm công tác dân số là bản chất là cuộc vận động chứ không hù dọa ai bao giờ. Những nhà sinh con 1 bề thì thường muốn sinh con thứ 3, đấy là văn hóa và tâm lý của người Việt. Ngành dân số thấy rằng tỷ số giới tính tăng lên nên chúng tôi vẫn giữ thông điệp dù gái hay trai chỉ 2 là đủ.
PV: Giải pháp chính để triển khai thông điệp mới là gì, thưa bác sĩ?
Bác sĩ Mai Xuân Phương: trong năm 2014 chúng tôi sẽ triển khai đồng bộ khẩu hiệu mới. Biện pháp chính là thông qua khẩu hiệu trên đường, thông điệp trên các chiến dịch và qua các phương tiện thông tin đại chúng. Năm qua, chúng tôi thấy sự kiện già hóa dân số diễn ra nhanh quá. Chính vì thế, ngành dân số muốn gửi tới các gia đình thông điệp hãy sinh 2 con, sinh 2 con là tốt nhất, thay vì mỗi cặp vợ chồng chỉ có 1 - 2 con như trước đây.
Xin cảm ơn bác sĩ!
