Mới chỉ như “cưỡi ngựa xem hoa”

Nhu cầu tăng cao

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong quý I, cả nước có thêm gần 24 nghìn doanh nghiệp thành lập mới. Con số này đồng nghĩa với nhu cầu tư vấn pháp luật của doanh nghiệp ngày càng tăng cao, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng. Theo ông Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, năm 2012 chỉ 50% doanh nghiệp có nhu cầu được tư vấn, hỗ trợ pháp lý, năm 2014 con số này tăng lên hơn 70% và đến nay là trên 90%. Trước đây doanh nghiệp chỉ quan tâm tới những yêu cầu đơn giản như thành lập, ký hợp đồng thì nay đã quan tâm nhiều hơn tới môi trường pháp lý quốc tế.

Ảnh minh họa (Nguồn: ITN)

Ông Nguyễn Hồng Tuyến, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về pháp luật, Bộ Tư pháp - Phó Trưởng ban quản lý Chương trình Hỗ trợ pháp lý liên ngành dành cho doanh nghiệp (585) khẳng định, hội nhập quốc tế là cơ hội nhưng cũng chứa đựng nhiều rủi ro, thách thức về mặt pháp luật đối với doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nước ngoài khi ký kết hợp đồng thường nghiên cứu rất bài bản về pháp luật quốc tế, pháp luật Việt Nam trong khi doanh nghiệp Việt vẫn chưa giỏi, chưa chú trọng tới vấn đề này nên thường gặp phải vướng mắc, rủi ro khi ký và thực hiện hợp đồng. Thậm chí, chính việc không nắm chắc pháp lý khiến nhiều doanh nghiệp e dè, không dám ký kết hợp đồng, mất đi cơ hội kinh doanh với đối tác nước ngoài.

Bà Nguyễn Minh Thảo, Phó Trưởng ban Môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế TƯ (CIEM) lý giải, do quy mô vốn, nhân lực cũng như khoa học kỹ thuật của các doanh nghiệp nước ta còn hạn chế nên thường thiếu bộ phận pháp lý riêng và không cập nhật chính sách thường xuyên. Điều đó lý giải vì sao có cả một chương trình riêng về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp.

Hỗ trợ hời hợt

Mặc dù đã có rất nhiều hoạt động hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp song theo đánh giá của các chuyên gia, nội dung hỗ trợ còn chung chung, thiếu sự gắn kết, cách thức triển khai còn theo kiểu đi từ trên xuống, đi từ các địa phương, sở ngành ra chứ chưa xuất phát nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Việc triển khai các chương trình còn hời hợt và loanh quanh bên ngoài chứ chưa thực sự đi sâu xem doanh nghiệp gặp khó khăn gì. Thực tế cho thấy, nhiều cổng thông tin điện tử của địa phương đăng tải nội dung mà cơ quan đó muốn chứ không phải điều mà doanh nghiệp đang cần. Các trang web của bộ vẫn thiếu văn bản quy phạm pháp luật và văn bản điều hành, có đăng tải nhưng thiếu sự liền mạch, thiếu sắp xếp hợp lý, đôi khi còn lãng phí nguồn tài nguyên trong khi các trang web kinh doanh thì lại có khá đầy đủ văn bản song muốn truy cập, doanh nghiệp buộc phải trả tiền. Điều này đã làm ảnh hưởng khả năng tiếp cận thông tin pháp luật của doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam nhận định, dù nhiều chương trình nhưng thiếu sự hỗ trợ, thiếu gắn kết sẽ dẫn tới hiệu quả không cao. Các chương trình bồi dưỡng thường lệ thuộc vào việc ban hành các văn bản mới mà thiếu đi tính gắn kết tổng thể với hệ thống quy định nên người nghe tương đối khó nắm bắt và áp dụng. Đồng thời, việc thiết kế nhiều chương trình đào tạo còn mang tính chủ quan từ phía các cơ quan chủ trì chương trình, chưa có những điều tra, nghiên cứu cụ thể về nhu cầu của doanh nghiệp. Đáng nói là, nhiều khi doanh nghiệp gặp khó khăn, cần được giải đáp kịp thời nhưng việc trả lời rất chậm trễ, một doanh nghiệp kinh doanh nội thất tại Gia Lai phản ánh.

Không ít chuyên gia cho rằng, hỗ trợ pháp lý chưa có sức lan tỏa, mới chỉ bó hẹp trong một số nội dung như xây dựng, cung cấp các dữ liệu pháp luật; bồi dưỡng kiến thức pháp luật, giải đáp pháp luật hay là cầu nối để tiếp nhận ý kiến của doanh nghiệp. Đơn cử như ngay tại công tác hậu kiểm, cơ quan có thẩm quyền thường cố tìm những lỗi sai của doanh nghiệp thay vì kiểm tra và hướng dẫn doanh nghiệp làm cho đúng.