Mở rộng kênh đào: Nên hay không?

Những năm gần đây, hoạt động vận tải hàng hóa chủ yếu xuất phát từ châu Á tới các bờ biển phía Đông của nước Mỹ. Điều này khiến kênh đào Panama dường như quá tải và những hạn chế về trọng tải cũng như kích cỡ của tàu thủy đi vào kênh đào nay đã tạo cơ hội cho Suez khẳng định vị thế của mình. Trước thực tế này, Tổng thống mới của Ai Cập, Abdel Fattah al-Sisi, đã cân nhắc các kế hoạch khởi công một kênh đào Suez thứ hai, nằm song song với kênh đào hiện nay với chi phí ước tính 4 tỷ USD.

Trong khi đó, từ năm 2007, ban quản lý kênh đào Panama đã bắt đầu cân nhắc các dự án mở rộng tuyến đường này, cho phép tiếp nhận các tàu có trọng tải lớn hơn. Theo các chuyên gia, kênh đào sau khi mở rộng có thể đón các tàu chở tới 12.000 TEU container (TEU- một container đạt chuẩn 20 feets- có thể tích 39m³), lớn hơn nhiều so với công suất 5.000 TEU hiện nay. Tuy nhiên, dự án này vẫn đang gây tranh cãi do chi phí quá cao.

Không đứng ngoài cuộc chơi, các nhà thầu Trung Quốc đang hết sức quan tâm tới một dự án đang trong giai đoạn thai nghén, theo đó nối liền Thái Bình Dương và Đại Tây Dương bằng một kênh đào thứ hai chạy qua Nicaragua.

Theo phương án thiết kế cuối cùng, kênh đào Nicaragua có khả năng tiếp nhận hơn 5.000 lượt tàu/năm và thời gian để tàu thuyền di chuyển qua kênh đào này là 30 tiếng đồng hồ. Xét về các tiêu chí, kênh đào Nicaragua có ưu điểm vượt trội so với kênh đào Panama hiện có. Ngân hàng Phát triển kênh đào Nicaragua của Hong Kong sẽ là chủ đầu tư của dự án này theo hình thức xây dựng - khai thác - chuyển giao trong thời hạn 100 năm. Được biết, đội ngũ công nhân xây dựng chủ yếu là từ Trung Quốc và một số nhân lực bản địa. Nga tham gia một phần tài chính, hỗ trợ công tác thi công và chịu trách nhiệm bảo đảm an ninh cho kênh đào lớn nhất thế giới này. Theo đó, Nicaragua và Nga đã ký một thỏa thuận cho phép các tàu chiến và máy bay Nga được thực hiện sứ mệnh tuần tra dọc theo bờ biển nước này ở Thái Bình Dương và biển Caribe từ đầu năm 2015.

Tuy nhiên, trong khi kênh đào này chạy qua Trung Mỹ có thể tăng sức hút với các doanh nghiệp, giới phân tích vẫn cho rằng đây sẽ không phải là một cuộc cách mạng.

Các chuyên gia của Viện Quốc tế về chiến lược hàng hải nhận định việc mở rộng kênh đào Panama sẽ có ảnh hưởng nhất định tới hoạt động thương mại. Đa số hàng hóa chuyên chở là hàng khô nên không cần tới các tàu có tải trọng quá lớn như vậy. Theo ước tính, trên thế giới hiện có khoảng 4.500 tàu container, một con số khá khiêm tốn so với ít nhất 10.000 tàu vận tải cỡ nhỏ hơn và hơn 7.000 tàu chở dầu. Thêm vào đó, phải tính tới một thực tế là các hàng hóa xuất khẩu hiện nay vận chuyển bằng đường biển chủ yếu là than đá, quặng sắt và dầu mỏ tới Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản. Những nước này không cần tới các kênh đào vì nguồn cung cấp chủ yếu đến từ Australia, Indonesia, châu Phi và Trung Đông. Ngoài ra, chi phí bị đội lên khi các tàu đi qua kênh đào Panama sẽ khiến các chủ tàu ngần ngại lựa chọn tuyến hàng hải này, đặc biệt trong bối cảnh khi giá các hàng hóa vận chuyển như quặng sắt trên thị trường thế giới tiếp tục xu thế giảm như hiện nay.

Tương tự, kênh đào Suez được coi là nền tảng cho hoạt động vận tải dầu mỏ từ các nước vùng Vịnh ở Trung Đông tới châu Âu, nhưng trên thực tế, tuyến hàng hải này cũng đang dần mất sức hút. Lý do đơn giản là vì khách hàng của “vàng đen” chủ yếu là Trung Quốc và Ấn Độ, mà hàng hóa nhập khẩu vào hai nước này lại không liên quan tới kênh đào nào cả.

Tổng thống al Sisi tuyên bố kênh đào này chạy qua Ai Cập phải nâng công suất lên gấp đôi với một tuyến vận tải thứ hai để tăng lượng tàu bè ra vào trong vòng một năm. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng trên thực tế không tồn tại động lực kinh tế thúc đẩy các dự án mở rộng kênh đào Suez. Hạn chế duy nhất của kênh đào này đó là không thể tiếp nhận những siêu tàu hàng. Để chở được hàng hóa qua đây, các container hàng trên các siêu tàu phải được dỡ xuống, chất sang tàu nhỏ hơn để đi qua kênh đào và sau đó lại bắt đầu chu trình ngược lại.

Rõ ràng, nếu cân nhắc một cách tỉnh táo, các nước sở hữu các kênh đào hiện có cần có một cái nhìn thấu đáo với các dự án phát triển mở rộng của mình để vung tiền đúng chỗ.