Kết hợp công nghệ và nghệ thuật
“Tôi xuất thân từ họa sĩ sơn dầu tuy nhiên có nhiều cơ duyên đến với ngành này và sống được bằng nó. Mỹ thuật ứng dụng kỹ thuật số giúp tôi lan tỏa tác phẩm của mình trong cuộc sống nhiều hơn. Những tác phẩm điêu khắc đi kèm bộ game hay truyện tranh đến những tác phẩm lớn như khủng long, bảo tàng ma trong các công viên chủ đề góp phần phục vụ đời sống gần gũi…” - nghệ sĩ Phan Vũ Linh, Trưởng khoa Nghệ thuật số, Trường Đại học Hoa Sen, chia sẻ như vậy tại cuộc trò chuyện về đề tài “Điêu khắc số từ thiết kế đến ứng dụng” trong khuôn khổ workshop và triển lãm Hanoi Art Connecting năm 2024.
Là một trong những người đầu tiên đưa nghệ thuật số (digital art) vào Việt Nam, nghệ sĩ Phan Vũ Linh nhớ lại, hơn chục năm trước, anh và một số nghệ sĩ ở Thành phố Hồ Chí Minh thực hành bản vẽ trên máy tính. Khi ấy, du học từ Mỹ về, nhận thấy nghệ thuật số còn có thể ứng dụng rộng rãi và sâu sắc hơn nữa trong khi ở Việt Nam vẫn còn khá mới mẻ, anh quyết định dấn thân vào lĩnh vực này.
Nghệ sĩ Phan Vũ Linh phân tích: “Xu hướng phát triển của thế giới cho thấy tương lai của nghệ thuật số thực sự rất rộng mở. Khác biệt lớn nhất của digital art với nghệ thuật truyền thống là chất liệu và sử dụng kỹ thuật phần mềm, còn lại, tính thẩm mỹ giữa vấn đề chất liệu thủ công hay máy móc là do thiện cảm và cảm nhận riêng của mỗi người. Bởi một khi nặn và vẽ đều đẹp thì việc thực hành trên máy hay trên giấy hay các chất liệu vật lý khác đều như nhau. Song không thể phủ nhận đối với mỹ thuật ứng dụng, máy móc giúp chúng ta nhanh hơn và hiệu quả hơn”.
Nghệ sĩ Phan Vũ Linh dẫn chứng trong điêu khắc, thay vì làm những bức tượng thủ công, chúng ta có thể thực hiện trên máy hoàn toàn và dễ dàng, thời gian rút ngắn lại rất nhiều so với vẽ, nặn tay. Chưa kể, nếu thực hiện mẫu điêu khắc bằng tay chỉ duy nhất phiên bản gốc, nhưng khi làm bằng máy, có thể tăng kích thước của sản phẩm, thay đổi tư thế của đối tượng một cách tùy ý… Điều này không những giúp giảm chi phí nhân công, thời gian, công sức, mà còn mang đến trải nghiệm nghệ thuật phong phú và đa dạng hơn.
“Điêu khắc bây giờ không chỉ dừng lại ở những tác phẩm, công trình tĩnh mà còn có tính động, thể hiện những giá trị mới, đáp ứng yêu cầu thẩm mỹ, giải trí ngày càng cao. Những năm qua, tôi và các cộng sự đã thực hiện những công trình chuyển động ở một số khu du lịch giải trí, cho thấy digital art thực sự là lợi thế rất lớn để nghệ sĩ mở rộng sáng tạo ngoài phương pháp tạo hình cổ điển, truyền thống”, nghệ sĩ Phan Vũ Linh nói.
Hứa hẹn nhiều tiềm năng
Trước đây, điêu khắc được hiểu là nghệ thuật chế tác hình khối từ các chất liệu như đá, gỗ, kim loại… Tuy nhiên, với sự bùng nổ của công nghệ số, các nghệ sĩ đã bắt đầu khai thác những công cụ mới như phần mềm 3D, máy in 3D và công nghệ thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR)... Nhờ đó, họ không chỉ giới hạn trong việc chế tác vật liệu truyền thống, mà còn có thể tạo ra những tác phẩm số không giới hạn bởi không gian và hình khối. Kỹ thuật số cho phép tạo ra những tác phẩm có tính linh hoạt cao, dễ dàng thử nghiệm với các mô hình, điều chỉnh và thay đổi thiết kế mà không cần tốn kém về vật liệu và thời gian.
Từ kinh nghiệm thực hành nghệ thuật số, nghệ sĩ Dương Văn Điệp, Giám đốc D'Sculpt Studio nhận định, digital art đang mở ra rất nhiều cơ hội cho nghệ sĩ ngành mỹ thuật ứng dụng mà ngày nay chúng ta có thể bắt gặp ở các ngành điện ảnh, phim hoạt hình, game, kiến trúc, trang sức, quảng cáo, thiết kế đồ chơi… Ở Việt Nam, khoảng 5 năm trở lại đây, cùng với ngành công nghiệp giải trí ngày càng được chú trọng, nghệ thuật số cũng theo đà phát triển mạnh mẽ với sự ra đời của nhiều công ty lớn nhỏ quy tụ đông đảo các nghệ sĩ thực hành, sáng tạo. Tuy nhiên, theo nghệ sĩ Dương Văn Điệp, “vấn đề là thực hành, sáng tạo nhưng phải dựa trên cái cốt là kỹ thuật hình họa. Dù ứng dụng công nghệ, máy móc nhưng tâm hồn của người làm nghệ thuật cộng với óc tưởng tượng càng phong phú thì sản phẩm sáng tạo càng đa dạng, hấp dẫn”.
Dưới góc độ đào tạo, nghệ sĩ Nguyễn Ngọc Quân, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, cho rằng digital art là lĩnh vực mới ở Việt Nam mặc dù thế giới đã đi trước và rất phát triển. Để hòa vào dòng chảy chung của thế giới phải có lực lượng nghệ sĩ tích cực sáng tạo, hiểu biết và làm chủ công nghệ. Đây là thời điểm rất tốt để nghệ sĩ trẻ dấn thân, bắt đầu từ xây dựng nền tảng kiến thức, rèn luyện hình họa trang bị cho sự phát triển của ngành.
“Điều kiện cần cơ bản vẫn là chuẩn bị lớp nghệ sĩ có tư duy nghệ thuật, sáng tạo và nắm bắt xu thế, chuyển hóa ý tưởng thành sản phẩm thực tế. Bởi lẽ, một tác phẩm được gọi là sáng tạo khi được hiện thực hóa bằng kỹ năng, công nghệ, kỹ thuật của thời đại”, nghệ sĩ Nguyễn Ngọc Quân nhận định.
