Thực tế cho thấy, vướng mắc trong quá trình giải quyết thủ tục đất đai là vấn đề mà người dân, doanh nghiệp “phàn nàn” khá nhiều. Điều này được lý giải bởi quy định pháp luật về đất đai như một “rừng văn bản”. Chính sự phức tạp của các thủ tục đất đai, việc thiếu minh bạch trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính là “mảnh đất màu mỡ” phát sinh nhũng nhiễu, tiêu cực thời gian qua. Không ít trường hợp, để được trôi việc, người dân, doanh nghiệp đành chấp nhận “lót tay” như luật bất thành văn.
Theo báo cáo Chỉ số hiệu quả và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) 2021 cho thấy, tỷ lệ người làm thủ tục hành chính xin cấp mới hoặc đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã phải chi “lót tay” dao động từ 40% đến hơn 90% ở hơn 40 tỉnh, thành phố. Đáng chú ý, hiện trạng chung chi này lại phổ biến ở các tỉnh còn nghèo.
Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2021, Ủy ban Tư pháp chỉ rõ, cải cách thủ tục hành chính còn nhiều bất cập. Ở cấp bộ, vẫn còn tình trạng trễ hẹn trong giải quyết hồ sơ thủ tục hành chính. Chất lượng một số thủ tục hành chính chưa cao… Ở cấp tỉnh, việc quản lý, khai thác dịch vụ công trực tuyến, xử lý hồ sơ trực tuyến mức độ 3, 4 tỷ lệ còn thấp. Đáng nói, tình trạng trễ hẹn trong giải quyết hồ sơ vẫn tồn tại và kéo dài trong nhiều năm. Một số địa phương chậm công bố, cập nhật thủ tục hành chính, thậm chí còn có trường hợp công bố thủ tục hành chính của văn bản đã hết hiệu lực thi hành, gây khó khăn cho người dân, doanh nghiệp trong việc tra cứu, tiếp cận thủ tục hành chính. Nhiều nơi chưa thực hiện tốt việc công khai kết quả giải quyết hồ sơ thủ tục hành chính; tình trạng trễ hẹn trong giải quyết hồ sơ ở cả 3 cấp chính quyền tại hầu hết các địa phương và kéo dài trong nhiều năm, nhất là các lĩnh vực về đất đai, xây dựng...
Việc thiếu công khai quá trình giải quyết thủ tục hành chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng “ngâm” hồ sơ nếu người dân, doanh nghiệp không biết cách “lót tay”. Do đó, để không còn đất cho các nhũng nhiễu, tiêu cực phát sinh rất cần sự minh bạch quá trình giải quyết thủ tục hành chính. Theo đó, các thủ tục hành chính cần thực hiện trên môi trường điện tử, trong đó, thủ tục đất đai không phải là ngoại lệ.
Xác định rõ tầm quan trọng, ý nghĩa của việc thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định hướng dẫn thi hành Luật Đất đai đề xuất quy định cụ thể việc tiếp nhận và trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường điện tử theo hướng làm rõ trách nhiệm của cơ quan tiếp nhận, giải quyết hồ sơ; trách nhiệm của người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất. Căn cứ điều kiện cụ thể về hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin đất đai và cơ sở dữ liệu đất đai đang quản lý, cơ quan tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính về đất đai có trách nhiệm tổ chức việc tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường điện tử theo quy định của Chính phủ.
Cơ quan tiếp nhận, giải quyết hồ sơ có trách nhiệm thực hiện các trình tự, thủ tục hành chính về đất đai theo quy định của pháp luật về đất đai; trường hợp cần phải kiểm tra, xác minh làm rõ hoặc do nguyên nhân khác mà không trả kết quả giải quyết hồ sơ theo đúng quy định về thời gian giải quyết thủ tục hành chính về đất đai thì cơ quan tiếp nhận hồ sơ, giải quyết thủ tục gửi thông báo bằng văn bản hoặc qua Cổng dịch vụ công hoặc qua tin nhắn SMS cho người yêu cầu, trong đó nêu rõ lý do. Cùng với đó, người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất có trách nhiệm hoàn thành nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật bằng hình thức trực tiếp hoặc trực tuyến thông qua chức năng thanh toán của Cổng dịch vụ công...
Chỉ có minh bạch thủ tục, minh bạch quá trình giải quyết thủ tục mới hết được tiêu cực, nhũng nhiễu. Những kiến nghị mới về quy định thực hiện thủ tục hành chính về đất đai trên môi trường điện tử sẽ tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp khi thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến lĩnh vực này. Nếu làm tốt điều này tình trạng “ngâm” hồ sơ, hay “lót tay” sẽ khó xảy ra.
