Miễn, hỗ trợ học phí: Bảo đảm công bằng, trúng đối tượng

Chiều 22/5, tiếp tục Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội thảo luận tại Tổ về: dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kéo dài thời hạn miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp được quy định tại Nghị quyết số 55/2010/QH12 của Quốc hội về miễn, giảm thuế sử dụng đất nông nghiệp đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị quyết số 28/2016/QH14 và Nghị quyết số 107/2020/QH14.

Tại Tổ 13 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Bắc Ninh, Lào Cai, Hậu Giang, Đắk Lắk), các ĐBQH cơ bản thống nhất với sự cần thiết ban hành 3 dự thảo Nghị quyết; đặc biệt hoan nghênh và đánh giá cao việc Chính phủ trình Quốc hội xem xét, thông qua các Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3-5 tuổi và miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân (sau đây gọi tắt là miễn, hỗ trợ học phí).

Quy định rõ mức hỗ trợ học phí cho học sinh ngoài công lập

Theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị và các quy định pháp luật hiện hành, chính sách đặt ra là miễn học phí đối với trẻ em mầm non và học sinh phổ thông trong các trường công lập, đồng thời hỗ trợ kinh phí đóng học phí đối với trẻ em, học sinh đang theo học tại các cơ sở ngoài công lập (trường dân lập, tư thục), cũng như đối với người học chương trình phổ thông tại các cơ sở giáo dục được phép khác.

"Đây là một chủ trương rất ý nghĩa, thể hiện tính ưu việt của chính sách: mọi trẻ em, học sinh đều không bị gặp rào cản về tài chính khi đến trường". Khẳng định điều này, ĐBQH Nguyễn Thị Hà (Bắc Ninh) nêu rõ, việc miễn học phí rộng rãi sẽ giảm gánh nặng chi phí cho nhiều gia đình, khuyến khích những học sinh có hoàn cảnh khó khăn tiếp tục đi học, qua đó nâng cao mặt bằng học vấn và nguồn nhân lực trong tương lai.

ĐBQH Y Vinh Tơr (Đắk Lắk) nhấn mạnh, chính sách miễn và hỗ trợ học phí cho cả học sinh trong cơ sở giáo dục công lập và ngoài công lập là bước tiến rất lớn, thể hiện sự công bằng trong giáo dục và khuyến khích xã hội hóa giáo dục.

Theo ĐBQH Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai), đây là chính sách thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước trong việc bảo đảm quyền học tập cho mọi người dân, phù hợp với xu thế phát triển xã hội, góp phần thúc đẩy công bằng trong tiếp cận giáo dục và thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Góp ý cụ thể về dự thảo Nghị quyết, đại biểu Nguyễn Thị Hà bày tỏ hoàn toàn ủng hộ mục tiêu và ý nghĩa nhân văn của chính sách tại Điều 2 về miễn, hỗ trợ học phí. Tuy nhiên, theo đại biểu, để Điều 2 được triển khai hiệu quả và công bằng thì cần bổ sung, làm rõ một số nội dung:

Thứ nhất, cần làm rõ về mức độ và cơ chế “hỗ trợ học phí” đối với cơ sở ngoài công lập.

Dự thảo Nghị quyết mới dừng ở nguyên tắc hỗ trợ, nhưng chưa nêu chi tiết hỗ trợ mức nào và bằng hình thức gì. Nếu Nhà nước hỗ trợ, có thể hiểu là ngân sách sẽ cấp một khoản tiền để bù đắp một phần hoặc toàn bộ học phí mà lẽ ra học sinh phải đóng cho trường tư thục, dân lập.

Trong thực tế, học phí tại các cơ sở ngoài công lập rất đa dạng và cao so với cơ sở giáo dục công lập. Do vậy, để đảm bảo công bằng và hiệu quả ngân sách, đại biểu đề nghị Nghị quyết giao Chính phủ quy định rõ mức hỗ trợ học phí cho học sinh ngoài công lập.

"Có thể quy định mức hỗ trợ không thấp hơn mức trần học phí công lập tại địa phương hoặc mức ngân sách Nhà nước chi bình quân cho một học sinh công lập", đại biểu đề xuất.

Ngoài ra, theo đại biểu, cũng cần làm rõ hình thức hỗ trợ: ngân sách sẽ cấp trực tiếp cho các cơ sở giáo dục ngoài công lập theo số lượng học sinh, hay cấp cho địa phương, hay hoàn trả cho phụ huynh. Phương thức thực hiện minh bạch sẽ giúp tránh tiêu cực, đảm bảo tiền hỗ trợ đến đúng đối tượng và mục đích.

Thứ hai, dự thảo Nghị quyết cũng quy định giao cho HĐND tỉnh quyết định mức hỗ trợ đóng học phí. Đối với các tỉnh tự cân đối được ngân sách thì dễ dàng ban hành Nghị quyết đặc thù miễn học phí cho học sinh ngoài công lập, còn đối với các tỉnh không tự cân đối được ngân sách thì HĐND tỉnh đó không thể ban hành Nghị quyết đặc thù được.

Tuy tại Điều 3 quy định về kinh phí thực hiện cũng đề cập “Ngân sách trung ương hỗ trợ ngân sách địa phương chưa cân đối được ngân sách theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước và pháp luật có liên quan.”

Nhưng đại biểu Nguyễn Thị Hà cho rằng, quy định không cụ thể sẽ dễ dẫn đến việc hỗ trợ không công bằng giữa các địa phương. Nếu có thể ban hành Nghị quyết đặc thù của địa phương thì cũng có mức thấp, mức cao, có thể chênh lệch nhiều trong cả nước.

Đại biểu Nguyễn Thị Hà đề nghị quy định rõ: đối với các tỉnh tự cân đối ngân sách thì giao cho HĐND cấp tỉnh ban hành Nghị quyết đặc thù với nguyên tắc không thấp hơn so với mức hỗ trợ cho học sinh công lập, còn đối với những tỉnh chưa cân đối được ngân sách, khó khăn trong bố trí ngân sách, vẫn phụ thuộc vào ngân sách trung ương thì không phải ban hành Nghị quyết đặc thù và Trung ương sẽ quy định luôn vào trong Nghị quyết này là Trung ương sẽ chi trả theo Nghị quyết này.

Đại biểu Y Vinh Tơr cũng nhất trí với đề xuất trên để bảo đảm sự công bằng và hỗ trợ thiết thực cho các đối tượng.

Phân bổ đúng tượng cần hỗ trợ

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề nghị cần bổ sung quy định về nguyên tắc xác định mức hỗ trợ, bảo đảm tính công bằng, hợp lý và ưu tiên vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Điều này vừa bảo đảm tính nhân văn của chính sách, vừa góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng lưu ý, khái niệm “cơ sở giáo dục công lập” hiện nay bao hàm cả những đơn vị đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, trong đó có những cơ sở tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư.

Mặc dù tỷ lệ các trường mầm non và phổ thông công lập thực hiện tự chủ tài chính hiện vẫn còn ít, nhưng ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh... đã xuất hiện một số mô hình trường phổ thông công lập tự chủ hoàn toàn hoặc một phần. Nếu không xác định rõ phạm vi được miễn học phí, theo đại biểu, sẽ dẫn đến cách hiểu và áp dụng không đồng bộ giữa các địa phương.

Chú trọng kiểm soát các khoản thu khác ngoài học phí

Đại biểu Y Vinh Tơr đề nghị lưu ý vấn đề bảo đảm nguồn lực tài chính và nhân lực để thực hiện Nghị quyết. Bởi lẽ, việc thực hiện phổ cập giáo dục mầm non và miễn, hỗ trợ học phí đối với các đối tượng như 2 dự thảo Nghị quyết đòi hỏi nguồn lực rất lớn.

Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa và Xã hội đã có những đánh giá về nguồn lực bảo đảm thực hiện các chính sách trong 2 dự thảo Nghị quyết, song theo đại biểu Y Vinh Tơr, cần phải đánh giá kỹ lưỡng hơn, nhất là nguồn ngân sách nhà nước bảo đảm để có đủ nguồn lực thực hiện và thực hiện liên tục thì chính sách mới hiệu quả.

Đại biểu Y Vinh Tơr cũng đề nghị có chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, ngoài miễn, hỗ trợ học phí thì cần có thêm các chính sách hỗ trợ ăn, ở cho học sinh.

Cùng với việc thực hiện các chính sách miễn, hỗ trợ học phí, đại biểu Nguyễn Thị Hà cũng đề nghị chú trọng kiểm soát các khoản thu khác ngoài học phí khi áp dụng miễn học phí. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có hướng dẫn chặt chẽ về danh mục và mức trần các khoản thu dịch vụ, thỏa thuận trong nhà trường, kèm cơ chế giám sát bởi phụ huynh và chính quyền địa phương, tránh việc lợi dụng lạm thu các khoản thu khác kể cả trên tinh thần tự nguyện của phụ huynh học sinh.