Malaysia và bài toán về du lịch bền vững

Là một phần của nỗ lực đổi mới này, Malaysia vừa tung ra video quảng cáo chiến dịch "Visit Malaysia 2026" dài 35 phút. Video được xây dựng với chi phí 1,9 triệu RM sẽ giới thiệu những kỳ quan thiên nhiên và văn hóa rộng lớn, những địa danh mang tính biểu tượng, ẩm thực và mua sắm của Malaysia.

Trong video quảng cáo, mỗi nét đặc sắc của từng tiểu bang đều được khắc hoạ rõ nét đến với người xem, nhưng cam kết rõ ràng về du lịch bền vững lại không được nhắc tới. Điều này được đánh giá rất quan trọng nếu Malaysia muốn tăng lượng du khách mà không làm ảnh hưởng đến chính những điểm tham quan mà họ đang quảng bá.

Môi trường đang “kêu cứu”

Du lịch là động lực kinh tế quan trọng của Malaysia, đóng góp khoảng 15% tổng sản phẩm quốc nội của đất nước. Đây cũng là ngành sử dụng lao động lớn nhất của Malaysia, tuyển dụng khoảng 4 triệu người hoặc khoảng 20 phần trăm lực lượng lao động.

Tuy nhiên, việc tập trung quá nhiều vào số lượng khách du lịch có thể gây căng thẳng cho cơ sở hạ tầng địa phương, gây hại cho các hệ sinh thái mong manh và dẫn đến thiệt hại môi trường lâu dài. Các hệ sinh thái của Malaysia đã phải chịu áp lực rất lớn từ biến đổi khí hậu và hoạt động của con người. Lũ lụt, nạn phá rừng, rừng ngập mặn biến mất và nạn săn trộm động vật hoang dã chỉ là một số vấn đề đang gây ảnh hưởng đến đất nước này.

Malaysia đã mất 50% diện tích rừng ngập mặn trong thập kỷ qua do khai thác gỗ trái phép, nuôi trồng thủy sản và ô nhiễm. Rừng ngập mặn không chỉ là bể chứa carbon quan trọng mà còn là rào cản tự nhiên chống lại lũ lụt và sóng thần. Sự tàn phá của chúng khiến các cộng đồng ven biển dễ bị tổn thương do mực nước biển dâng cao và các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt, đang ngày càng xảy ra thường xuyên hơn do tình trạng nóng lên toàn cầu.

Vào năm 2024, lũ lụt nghiêm trọng đã di dời khoảng 140.000 người ở Malaysia, làm nổi bật tình trạng dễ bị tổn thương ngày càng tăng của đất nước này trước biến đổi khí hậu. Tháng trước, hơn 10.000 người đã phải sơ tán ở Johor do lũ lụt nghiêm trọng.

Nạn phá rừng cũng là một vấn đề cấp bách khác. Malaysia có một trong những tỷ lệ mất rừng cao nhất thế giới, do các đồn điền gỗ và dầu cọ, khai thác gỗ và mở rộng đô thị. Theo Global Forest Watch, từ năm 2000 đến năm 2023, đất nước này đã mất 31% diện tích cây xanh.

Điều này đã gây ra hậu quả tàn khốc đối với đa dạng sinh học, bao gồm cả sự tuyệt chủng của các loài biểu tượng như hổ Mã Lai, loài có số lượng đã giảm mạnh từ 3.000 vào những năm 1950 xuống còn dưới 150 ngày nay. Nạn săn trộm và phá hủy môi trường sống tiếp tục đe dọa các loài động vật hoang dã khác, chẳng hạn như đười ươi và voi lùn, làm xói mòn thêm di sản thiên nhiên của Malaysia.

Hướng tới du lịch bền vững

Các chuyên gia nhận định, trong bối cảnh này, Malaysia cần phải xử lý cẩn thận việc thúc đẩy du lịch đại chúng. Các quốc gia như Costa Rica đã cho thấy du lịch bền vững trông như thế nào. Vào những năm 1980, quốc gia này phải đối mặt với một trong những tỷ lệ phá rừng cao nhất thế giới, mất hơn một nửa diện tích rừng.

Tuy nhiên, thông qua sự kết hợp giữa luật môi trường nghiêm ngặt, sự tham gia của cộng đồng và các chính sách sáng tạo, Costa Rica đã đảo ngược thành công tình trạng phá rừng. Sự chuyển đổi này đã biến Costa Rica trở thành hình mẫu cho du lịch bền vững, thu hút du khách coi trọng cam kết bảo tồn thiên nhiên của quốc gia này.

Malaysia có thể áp dụng cách tiếp cận tương tự bằng cách ưu tiên bảo tồn và các hoạt động bền vững. Thay vì thúc đẩy du lịch đại chúng, quốc gia này có thể tập trung vào du lịch có giá trị cao, tác động thấp, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương. Một cách để đạt được điều này là áp dụng hệ thống hạn ngạch, tương tự như mô hình du lịch "giá trị cao, khối lượng thấp" của Bhutan.

Quốc gia này hạn chế số lượng du khách và thu phí phát triển bền vững hàng ngày là 100 USD cho mỗi người, số tiền này sẽ được tái đầu tư vào công tác bảo tồn và phát triển cộng đồng. Do đó, Bhutan vẫn giữ được cảnh quan nguyên sơ và nền văn hóa độc đáo, khiến nơi đây trở thành một trong những điểm đến độc quyền và được săn đón nhất trên thế giới.

Malaysia có thể triển khai mô hình tương tự ở những khu vực nhạy cảm nhất về mặt sinh thái, chẳng hạn như rừng mưa nhiệt đới Sabah hoặc rạn san hô Semporna. Công viên Đảo Sipadan đã áp dụng hạn ngạch nhưng số lượng giấy phép tăng trong những năm gần đây đã gây ra nhiều tranh cãi và đe dọa đến hệ sinh thái của hòn đảo.

Nhìn chung, bằng cách hạn chế số lượng du khách và thu phí cao hơn, quốc gia này có thể tạo ra doanh thu đáng kể trong khi vẫn bảo vệ được các kho báu thiên nhiên của mình.

Cách tiếp cận này cũng sẽ hấp dẫn những du khách có ý thức về sinh thái, những người đang ngày càng tìm kiếm những điểm đến ưu tiên tính bền vững. Theo một cuộc khảo sát vào tháng 3 của Agoda, 68% du khách châu Á cân nhắc tính bền vững khi lập kế hoạch cho chuyến đi của họ.

Các chuyên gia cho rằng, Chiến dịch Visit Malaysia 2026 vẫn còn thời gian để xem xét lại kỹ lưỡng về những tác động của du lịch đại chúng đối với hệ sinh thái và cộng đồng của quốc gia này. Để Malaysia chuyển đổi ngành du lịch của mình thành một lực lượng vì mục đích tốt đẹp, cần có sự lãnh đạo táo bạo, cam kết bảo tồn và sẵn sàng ưu tiên tính bền vững lâu dài hơn là những lợi ích ngắn hạn.