Giám sát và trách nhiệm giải trình trong Quốc hội Nam Phi

“Mài sắc” công cụ giám sát

Vào năm 1999, sau khi Quốc hội dân chủ khóa thứ hai được bầu, cơ quan này đã tiến hành nghiên cứu về nhiệm vụ, thủ tục, thông lệ giám sát và trách nhiệm giải trình. Quá trình nghiên cứu đã đưa đến báo cáo về “Mô hình giám sát và trách nhiệm giải trình”, trong đó khẳng định vai trò giám sát của Quốc hội trong việc tăng cường tính dân chủ; đồng thời đưa ra những quy định và cơ chế mới để “mài sắc” công cụ giám sát.

Quốc hội Nam Phi - Reuters
Quốc hội Nam Phi. Nguồn: Reuters

Nâng cao năng lực cho nghị sĩ

Báo cáo đã xác định trách nhiệm giải trình phải được áp dụng trong tất cả các khía cạnh nhiệm vụ và hoạt động của Nhà nước, từ chính trị, pháp lý, kinh tế và hành chính. Báo cáo cũng đã chỉ ra rằng, để hoạt động giám sát hiệu quả, thì người giám sát phải giỏi, và do đó cần tăng cường trao quyền và nâng cao năng lực cho các nghị sĩ. Trên cơ sở báo cáo, Quốc hội sau đó đã phân bổ nguồn lực bổ sung cho các ủy ban và tuyển dụng cố vấn chuyên môn cho từng lĩnh vực. Quốc hội cùng với Thượng viện cũng xây dựng các chương trình đào tạo và xuất bản nhiều tài liệu giới thiệu và sổ tay thủ tục cho các thành viên và nhân viên.

Củng cố quyền quyết định ngân sách

Một sáng kiến khác là việc ban hành Đạo luật về ngân sách và các vấn đề liên quan năm 2009, mang lại cho Cơ quan lập pháp các phương tiện để sửa đổi ngân sách. Tuy nhiên, để bảo đảm Chính phủ đóng vai trò chính trong quy trình ngân sách, đạo luật quy định rằng Nghị viện sửa đổi ngân sách sau quá trình tham vấn với công chúng và Chính phủ, trong đó phải bao gồm đánh giá hàng năm về hiệu quả hoạt động và chi tiêu của các cơ quan. Kết quả đánh giá sẽ được chuyển tới Bộ Tài chính, và cơ quan này sẽ xem xét những kiến nghị trong quá trình xây dựng ngân sách tiếp theo. Quốc hội có quyền sửa đổi dự thảo ngân sách trong trường hợp dự thảo không điều chỉnh theo những kiến nghị trước đó của Quốc hội. Đạo luật cũng thành lập Văn phòng Ngân sách Nghị viện (PBO) để đưa ra lời khuyên độc lập cho các thành viên. Tuy nhiên, cho đến nay, Quốc hội được đánh giá là vẫn chưa sử dụng đầy đủ quyền hạn ngân sách của mình.

Kiến nghị bất tín nhiệm

Một trong những công cụ Hiến pháp quan trọng nhất để Quốc hội kiểm tra và buộc cơ quan hành pháp phải chịu trách nhiệm là thủ tục bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với các thành viên Chính phủ, bao gồm cả Tổng thống. Theo quy định của Hiến pháp, nếu Quốc hội thành công bỏ phiếu thông qua kiến nghị bất tín nhiệm Chính phủ, thì Tổng thống phải thành lập Chính phủ mới; nếu Tổng thống bị bỏ phiếu bất tín nhiệm, Tổng thống phải từ chức.

Theo Nội quy ban đầu, quyết định đưa kiến nghị bỏ phiếu bất tín nhiệm vào chương trình kỳ họp là đặc quyền của Ủy ban Chương trình. Tuy nhiên, vào năm 2012, theo một thành viên đưa ra kiến nghị bất tín nhiệm đối với Tổng thống, ủy ban đã không thể đồng ý về thời điểm vấn đề cần được xem xét. Sau đó, Tòa án Hiến pháp đã xem xét và yêu cầu Nghị viện sửa đổi Nội quy cho phép Chủ tịch Quốc hội sẽ là người quyết định đưa kiến nghị vào chương trình làm việc.

Năm 2017, nhiều ý kiến, kiến nghị về thủ tục bỏ phiếu bất tín nhiệm, đó là quy định về bỏ phiếu công khai khiến nhiều nghị sĩ không thể đưa ra lựa chọn chính xác. Tòa án Hiến pháp sau đó đã xem xét và đưa ra kết luận: việc bỏ phiếu tín nhiệm phải bảo đảm tính minh bạch, cũng như bảo đảm các cá nhân có thể hành động theo lương tâm mà không gặp khó khăn với lựa chọn của mình. Kể từ đó, Quốc hội cho phép thực hiện kiến nghị bất tín nhiệm bằng bỏ phiếu kín.

Kiến nghị luận tội

Cùng với thủ tục bỏ phiếu bất tín nhiệm, Hiến pháp cho phép Quốc hội luận tội Tổng thống: “Quốc hội, bằng một nghị quyết được thông qua với số phiếu ủng hộ của ít nhất 2/3 số thành viên, có thể luận tội Tổng thống với lý do: vi phạm nghiêm trọng Hiến pháp hoặc pháp luật; hành vi sai trái nghiêm trọng; hoặc không có khả năng thực hiện các chức năng”.

Khác với kiến nghị bất tín nhiệm, nếu Quốc hội thông qua kiến nghị luận tội, Tổng thống sẽ không được đảm nhiệm bất kỳ chức vụ công nào. Để bảo đảm tính công bằng, vào năm 2017, Quốc hội, trên cơ sở yêu cầu của Tòa án Hiến pháp, đã sửa đổi thủ tục luận tội. Theo đó, sau khi nhận được kiến nghị luận tội, Chủ tịch Quốc hội thành lập một Ban Thẩm tra gồm ba chuyên gia độc lập, từ danh sách do các đảng đề cử. Ban Thẩm tra này chịu trách nhiệm đánh giá sơ bộ xem liệu những bằng chứng được đưa ra có đủ thuyết phục để khởi động thủ tục luận tội hay không. Sau đó, Quốc hội xem xét kết luận của Ban Thẩm tra và quyết định thủ tục luận tội. Việc thành lập Ban Thẩm tra nhằm mục đích giảm nguy cơ thủ tục luận tội có thể bị lợi dụng cho những mục đích chính trị.

Ngoài Tổng thống, Quốc hội cũng có quyền luận tội những người giữ chức vụ khác theo Hiến pháp khác như người đứng đầu cơ quan kiểm toán nhà nước và các cơ quan liên quan.

Giám sát việc thực hiện nghị quyết

Ngoài chức năng chính là thông qua các văn bản luật, Quốc hội Nam Phi còn ban hành nhiều loại nghị quyết khác nhau. Nhiều vấn đề trong số này phát sinh từ hoạt động giám sát trên cơ sở các báo cáo của ủy ban về những thiếu sót hoặc sai phạm của Chính phủ. Để tăng cường hiệu quả giám sát việc thực hiện các nghị quyết, Quốc hội đã thiết lập sổ đăng ký để theo dõi các nghị quyết. Chủ tịch Quốc hội sẽ trao đổi với các bộ trưởng và các bên liên quan khác để kiểm tra tiến trình thực hiện nghị quyết trong trường hợp có sự chậm trễ.

Nghị viện thế giới

Nguồn: ITN
Quốc tế

KOL phải trải nghiệm sản phẩm mình quảng cáo

Trung Quốc đã ban hành một loạt quy định cụ thể liên quan đến việc những người nổi tiếng hoặc người có ảnh hưởng (Key Opinion Leader - KOL) tham gia vào các hoạt động quảng cáo trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển nhanh chóng. Đặc biệt, quy định mới yêu cầu KOL phải thực sự trải nghiệm sản phẩm khi quảng cáo cho sản phẩm đó.

Trung Quốc quản lý chặt chẽ đối với loại hình quảng cáo pop-up
Quốc tế

"Lập lại trật tự" thị trường quảng cáo trực tuyến

Tổng cục Quản lý thị trường Nhà nước Trung Quốc (SAMR) đã ban hành các Biện pháp mới về quản lý quảng cáo trên internet (sau đây gọi là Biện pháp mới), có hiệu lực từ ngày 1.5.2023, được kỳ vọng sẽ giúp “lập lại trật tự” các hoạt động tiếp thị trên mạng xã hội và quảng cáo trên internet, vốn đang trở nên khó kiểm soát trong thời kỳ bùng nổ thương mại điện tử.

Một buổi bán hàng qua livestream tại Trung Quốc.
Quốc tế

Xóa sổ view ảo - chuẩn mực hóa quảng cáo qua livestream

Xuất hiện tại Trung Quốc từ nhiều năm trước, nhưng đến khi đại dịch Covid-19 bùng phát, các hoạt động thương mại, quảng cáo qua phát sóng trực tuyến trực tiếp (livestream) thực sự bùng nổ. Tuy có tiềm năng phát triển to lớn, nhưng hoạt động livestream cũng làm phát sinh nhiều vấn đề như nạn trốn thuế, làm giả lưu lượng truy cập, phát ngôn thiếu kiểm soát..., buộc chính quyền Trung Quốc siết chặt kiểm soát ngành công nghiệp này.

Chile: Luật mới tăng cường chế tài đối với sai phạm của doanh nghiệp
Quốc tế

Chile: Luật mới tăng cường chế tài đối với sai phạm của doanh nghiệp

Luật 21.595, có hiệu lực từ đầu tháng 9.2024, đánh dấu bước ngoặt quan trọng của Chile trong việc xử lý các tội phạm kinh tế và môi trường. Được gọi là “Luật Về tội phạm kinh tế và môi trường”, văn bản pháp lý này hứa hẹn sẽ áp dụng các hình phạt nghiêm khắc hơn đối với hành vi sai trái trong lĩnh vực doanh nghiệp. Dù vẫn còn nhiều tranh luận và có khả năng điều chỉnh trong tương lai, không thể phủ nhận rằng đây là sự thay đổi quan trọng đối với hệ thống tư pháp hình sự của Chile.

Canada thông qua luật nhằm khai thác năng lượng tái tạo ngoài khơi
Quốc tế

Canada thông qua luật nhằm khai thác năng lượng tái tạo ngoài khơi

Canada vừa đạt được bước tiến đáng kể trong việc khai thác các nguồn năng lượng tái tạo ngoài khơi khi Thượng viện chính thức thông qua dự luật C-49 gần đây. Đây là một văn bản mang tính đột phá, được thiết kế nhằm khai thác tiềm năng năng lượng ngoài khơi dồi dào tại tỉnh Nova Scotia, tỉnh Newfoundland và Labrador, nằm ven biển Đại Tây Dương của Canada. Hai tỉnh này sở hữu điều kiện lý tưởng cho phát triển năng lượng gió và các dạng năng lượng tái tạo khác nhờ vào vị trí địa lý chiến lược cùng nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú.

Nguồn: venturevillage.world
Nghị viện thế giới

Phần Lan: Bảo đảm chất lượng giáo dục và vị thế cao quý của nghề giáo

Phần Lan thường được coi là một trong những quốc gia tốt nhất thế giới về chính sách, luật pháp dành cho giáo viên. Hệ thống giáo dục của nước này luôn được xếp hạng cao trên toàn cầu. Những ưu đãi đối với giáo viên ở Phần Lan nhấn mạnh đến việc tôn trọng quyền tự chủ nghề nghiệp, sự kính trọng đối với nghề giáo và yêu cầu đào tạo nghiêm ngặt, góp phần củng cố vị thế vững chắc của những nhà giáo như là một nghề cao quý trong xã hội.

Nguồn: ITN
Nghị viện thế giới

Quy chế công chức cho giáo viên ở Đức: Bảo đảm ổn định trong giáo dục

Hệ thống giáo dục của Đức nổi tiếng với cấu trúc chặt chẽ, hiệu quả và tiêu chuẩn cao. Một trong những khía cạnh góp phần vào thành công của hệ thống này là quy chế "Beamte" - trao cho lao động ở khu vực công, bao gồm một tỷ lệ lớn giáo viên tư cách "công chức nhà nước". Tư cách đặc biệt này mang lại cho giáo viên ở Đức nhiều quyền lợi, từ bảo đảm việc làm, phúc lợi, uy tín xã hội đến sự ổn định lâu dài.

Nguồn: ITN
Nghị viện thế giới

Các nước củng cố, hoàn thiện pháp luật về nhà giáo

Pháp luật về nhà giáo trên thế giới đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục, góp phần hình thành những thế hệ tương lai mạnh mẽ và thúc đẩy phát triển xã hội bền vững. Những quy định này không chỉ thiết lập khung pháp lý rõ ràng để quản lý và phát triển đội ngũ giáo viên, mà còn bảo vệ quyền lợi của họ, từ đó nâng cao chuẩn mực nghề nghiệp.

Các nghị sĩ Mexico phải họp tại một sân vận động trong nhà để thông qua dự luật.
Nghị viện thế giới

Cải cách tư pháp 2024 ở Mexico: Từ ý tưởng đến hiện thực

Ngày 15.9 vừa qua, Tổng thống Mexico López Obrador đã ký ban hành Sắc lệnh sửa đổi, bổ sung và bãi bỏ một số điều của Hiến pháp chính trị Hợp chúng quốc Mexico liên quan đến ngành tư pháp (sau đây gọi là Sắc lệnh), đưa Mexico trở thành quốc gia đầu tiên và duy nhất trên thế giới sẽ bỏ phiếu bầu toàn bộ thẩm phán theo hình thức phổ thông đầu phiếu trực tiếp.

Thượng viện Mexico thông qua kế hoạch cải cách ngày 11.9.
Nghị viện thế giới

Cải cách tư pháp 2024 ở Mexico: Quốc gia đầu tiên thẩm phán do dân bầu

Sắc lệnh cải cách tư pháp nhằm mục đích chuyển đổi hệ thống tư pháp từ hệ thống bổ nhiệm, chủ yếu tập trung vào thâm niên làm việc, kinh nghiệm và trình độ chuyên môn, sang hệ thống bầu cử, đưa Mexico trở thành quốc gia đầu tiên và duy nhất trên thế giới có toàn bộ thẩm phán do dân bầu.

Getty images
Nghị viện thế giới

Siêu công trình khắc chế "thủy thần"

Nhằm giúp Thủ đô Tokyo không bị ngập lụt mỗi khi mùa mưa đến, Chính phủ Nhật Bản đã xây dựng một trong những hệ thống đường hầm ngầm chống ngập lớn nhất thế giới có tên Kênh xả ngầm bên ngoài khu vực đô thị (G-cans), được thiết kế để ngăn chặn ngập lụt ở khu vực đô thị Tokyo, nơi rất dễ bị ảnh hưởng bởi bão, mưa lớn và mực nước sông dâng cao.

Drone cứu hộ
Nghị viện thế giới

Tăng cường ứng dụng công nghệ trong hoạt động cứu trợ

Khắc phục hậu quả thiên tai là một trong bốn khâu quan trọng trong chu trình quản lý thiên tai của Nhật Bản (giảm nhẹ, chuẩn bị, ứng phó, khắc phục hậu quả). Chính quyền Nhật Bản đã xây dựng nhiều chính sách sáng tạo nhằm bảo đảm hoạt động ứng phó, cứu trợ và phục hồi hiệu quả cho những nạn nhân và khu vực bị ảnh hưởng.

Australia: Hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân trực tuyến ác ý sẽ bị phạt tù tới 7 năm
Quốc tế

Australia: Hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân trực tuyến ác ý sẽ bị phạt tù tới 7 năm

Để tăng cường bảo vệ thông tin cá nhân của công dân và bảo đảm quyền riêng tư trong thời đại kỹ thuật số, Chính phủ Australia đã trình dự thảo Luật sửa đổi về quyền riêng tư và các quy định khác năm 2024 lên Quốc hội. Do Bộ trưởng Tư pháp Mark Dreyfus thúc đẩy, dự luật này nhằm củng cố pháp luật về quyền riêng tư, đặc biệt tập trung vào việc hình sự hóa hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân một cách ác ý (doxxing).

Có nên tăng tỷ lệ đóng góp của doanh nghiệp?
Nghị viện thế giới

Có nên tăng tỷ lệ đóng góp của doanh nghiệp?

Tỷ lệ đóng góp vào quỹ hưu trí theo luật định của người sử dụng lao động tại Trung Quốc vẫn tương đối cao. Biện pháp hạ tỷ lệ đóng góp có thể là giải pháp để giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp nhưng lại làm gia tăng gánh nặng đối với quỹ hưu trí.

Bao phủ toàn dân bằng hệ thống ba trụ cột
Nghị viện thế giới

Bao phủ toàn dân bằng hệ thống ba trụ cột

Trong hơn ba thập kỷ, Trung Quốc đã nỗ lực chuyển đổi từ mô hình kinh tế kế hoạch cũ, nơi lương hưu được trả và bảo đảm hoàn toàn thông qua các doanh nghiệp nhà nước, sang mô hình phù hợp với thị trường. Hiện tại, Trung Quốc thúc đẩy mô hình hưu trí ba trụ cột, bao gồm hệ thống lương hưu cơ bản do nhà nước lãnh đạo; chương trình lương hưu tự nguyện của người lao động từ người sử dụng lao động; chương trình lương hưu tự nguyện của cá nhân.

Trung Quốc với mối đe dọa nhân khẩu học
Nghị viện thế giới

Trung Quốc với mối đe dọa nhân khẩu học

Lực lượng lao động suy giảm và dân số già hóa nhanh chóng của Trung Quốc đã làm gia tăng mối lo ngại về tính bền vững trong tương lai của quỹ hưu trí, một báo cáo dự đoán rằng tổng chi tiêu của quỹ sẽ bắt đầu vượt quá mức đóng góp vào năm 2028 và dự trữ sẽ giảm theo cấp số nhân sau đó, dẫn đến quỹ sẽ cạn kiệt hoàn toàn vào năm 2035.

image_sapo
Quốc tế

Bài 2: Bảo đảm tiếng nói của khu vực được lắng nghe

Hội đồng Liên bang (Thượng viện) là một trong hai viện của Quốc hội Liên bang Nga, đóng vai trò quan trọng trong quy trình lập pháp và giám sát các vấn đề của quốc gia, qua đó cho thấy tiếng nói của khu vực trong các quyết định quan trọng của đất nước.