Lý thuyết tam giác phát triển và quyết định của chính khách

Phòng chống nước biển dâng như thế nào, trong khi ở Cà Mau vẫn có những học sinh bơi qua sông để đến trường?

ĐBQH đứng ở đâu trong quá trình ra quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, các vấn đề dân sinh?

Đặt vấn đề như vậy, phải chăng cần giải quyết các yếu tố phát sinh trong quá trình phát triển theo mô hình tam giác phát triển bền vững: kinh tế - xã hội - sinh thái (các khái niệm này được hiểu theo nghĩa rộng). Trong giai đoạn hiện nay, phát triển kinh tế là đòi hỏi cấp bách và quan trọng nhất thì có lẽ, phải đặt phát triển kinh tế là đỉnh của tam giác. Hai đỉnh còn lại nằm tại cạnh đáy là: xã hội và sinh thái. Nối 3 đỉnh kinh tế - xã hội – sinh thái lại với nhau, sẽ được tam giác phát triển.

Trong mô hình tam giác phát triển, điểm nối 3 đường trung tuyến của tam giác sẽ là điều kiện tối ưu cho phát triển con người. Như vậy, sẽ có những thời kỳ phải chọn mô hình tam giác cân để ưu tiên cho phát triển kinh tế. Khi mức sống của người dân và sức mạnh của nền kinh tế đạt đến một mức độ nhất định, thì chuyển mô hình thành hình tam giác đều, tức là phải cân đối hài hòa cả 3 yêu cầu.

Khi sử dụng mô hình tam giác phát triển bền vững - cần phải nhìn nhận khái niệm phát triển bền vững là một quá trình, trong đó việc khai thác tài nguyên thiên nhiên, định hướng đầu tư, phương hướng phát triển công nghệ và những thay đổi về định chế phải được thực hiện sao cho đáp ứng được cả nhu cầu của hiện tại cũng như tương lai. Hay nói cách khác, sự bền vững là “phát triển để đáp ứng những nhu cầu của thế hệ hiện nay mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng những nhu cầu của thế hệ tương lai”.

Nếu coi đỉnh của tam giác là phát triển kinh tế thì khi nối với tiêu chí về sinh thái bền vững, một dự án bất kỳ trước khi được đầu tư phải thỏa mãn tiêu chí xác định sự bền vững theo 3 nguyên tắc: khi sử dụng các nguồn tài nguyên có khả năng tái tạo thì tốc độ sử dụng không cho phép vượt quá khả năng tự tái tạo của tài nguyên; về chất thải (gồm cả chất thải khí, lỏng và rắn) đưa vào môi trường không được phép cao hơn khả năng tự điều chỉnh của thiên nhiên; đối với các nguồn tài nguyên không thể tái tạo thì không được phép sử dụng cạn kiệt khi chưa tìm ra nguồn thay thế. Trong mối quan hệ này, hiệu quả kinh tế thuần của đồng vốn bỏ ra có xu hướng giảm dần khi phải đáp ứng các yêu cầu về môi trường bền vững  đặt ra. Tất nhiên phải có một điểm trung hòa được các yêu cầu từ cả 2 phía hiệu quả đầu tư và bảo vệ môi trường thì mới thu hút được mọi nguồn lực tham gia đầu tư.

Nối đỉnh kinh tế với đỉnh các yêu cầu xã hội còn lại, cũng dễ dàng nhận thấy: các yêu cầu của xã hội có xu hướng ngày càng tăng. Để đáp ứng được yêu cầu này thì lợi nhuận ròng của nhà đầu tư sẽ dịch chuyển dần xuống đường hòa vốn. Như vậy phải xác định được mối quan hệ phát triển kinh tế - xã hội hài hoà trên quan điểm: coi phát triển kinh tế là tiền đề, cơ sở và sự bảo đảm cơ bản của phát triển xã hội; phát triển xã hội là mục tiêu của phát triển kinh tế, cũng là động lực tinh thần, sự hỗ trợ về trí tuệ và điều kiện cần thiết cho phát triển kinh tế. Khi nói về yếu tố xã hội trong tam giác bền vững, cần hiểu, đây là một hệ thống các lĩnh vực, mỗi lĩnh vực lại có những tiêu chí đánh giá phát triển riêng như giáo dục, khoa học kỹ thuật, văn hóa y tế...

Trong phát triển hài hòa giữa kinh tế và xã hội cần phải quan tâm đúng liều lượng đến sự phát triển hài hòa giữa thành thị và nông thôn. Cần phải đẩy nhanh phát triển nông thôn, thực hiện phương châm “cho nhiều, lấy ít, làm cho sống động” đối với nông dân, tăng nhanh tiến trình công nghiệp hóa, thành thị hóa nông thôn, giải quyết vấn đề “tam nông”, thực hiện lấy thành phố kéo nông thôn, lấy công thúc nông, thành thị nông thôn thúc đẩy lẫn nhau, phát triển hài hòa.

Cần quan tâm đến sự phát triển đồng bộ giữa các vùng kinh tế. Tính toán thống nhất phát triển các vùng chính phải tiếp tục phát huy ưu thế và tính tích cực của các khu vực, từng bước hạn chế xu thế mở rộng chênh lệch khu vực, thực hiện cùng phát triển. Nhà nước cần ủng hộ những khu vực kém phát triển, đẩy nhanh phát triển bằng chính sách vĩ mô.

Khi nối hai đỉnh sinh thái bền vững và các vấn đề xã hội thì trọng tâm của vấn đề là phát triển hài hòa giữa con người với thiên nhiên, xử lý tốt các mối quan hệ giữa xây dựng kinh tế, tăng trưởng dân số với lợi dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường sinh thái, thúc đẩy cả xã hội đi lên con đường phát triển văn minh: sản xuất phát triển, cuộc sống giàu có, sinh thái lành mạnh. Xây dựng trong toàn xã hội ý thức tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường, hình thành mô hình sản xuất và phương thức tiêu dùng có lợi cho tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu ô nhiễm, xây dựng xã hội tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ sản xuất.

Tất cả những mối liên hệ nêu trên đều phải đặt trong tính thống nhất giữa phát triển trong nước với hội nhập kinh tế quốc tế. Đây vừa là động lực quan trọng hỗ trợ phát triển nhưng cũng là nguyên nhân tạo ra những khó khăn khi xử lý không hợp lý các vấn đề xã hội và môi trường sinh thái.

Xử lý hài hòa những vấn đề đó trong mối quan hệ của tam giác phát triển bền vững đòi hỏi ĐBQH phải tự tích lũy cho mình một kiến thức đầy đặn. Nhiều quyết định phải dựa trên dự báo, bởi dự báo cũng là kế hoạch ở dạng tổng quát, là cơ sở để xây dựng kế hoạch chi tiết.

Hơn bất cứ nơi nào, ở đây lý thuyết trong toán học lại được áp dụng rất toàn diện. Trên cơ sở đầu vào như vậy, thông qua năng lực chuyên môn của mình, từng ĐBQH tham gia bấm nút quyết định các vấn đề quan trọng quốc gia cũng như những vấn đề liên quan đến bữa cơm hàng ngày của người dân.

Hy vọng lý thuyết về tam giác phát triển bền vững với những nét sơ lược nhất có thể được chính khách bấm nút quan tâm, làm cơ sở khi quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.