Lượng tiêu thụ đồ uống có đường gia tăng đáng báo động

Cảnh báo hệ lụy nghiêm trọng cho cộng đồng

Thông tin về lĩnh vực quản lý của ngành y tế gửi Quốc hội, Đại biểu Quốc hội tại kỳ họp mới đây, Bộ Y tế cho hay, tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng, gây ra những lo ngại lớn về sức khỏe cộng đồng.

Cụ thể, từ năm 2009 đến 2023, lượng tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng gấp 4 lần, với tổng lượng tiêu thụ tăng từ 3,44 tỷ lít năm 2013 lên 6,67 tỷ lít năm 2023, gần gấp đôi trong vòng một thập kỷ. Tính theo bình quân đầu người, mức tiêu thụ đã tăng 350%, từ 18,5 lít/người/năm lên 66,5 lít/người/năm, tương đương khoảng 1,3 lít mỗi người mỗi tuần.

Trong năm 2023, trung bình mỗi người Việt Nam tiêu thụ gần 70 lít đồ uống có đường, tương ứng với 18g đường mỗi ngày từ các loại đồ uống này (giả định mỗi lít uống có đường chứa 100g đường). Lượng đường này chiếm tới 36% mức khuyến nghị tối đa của Tổ chức Y tế Thế giới dành cho người trưởng thành (dưới 50g đường/người/ngày), cho thấy nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe do tiêu thụ đường vượt mức.

Thực trạng tiêu thụ uống có đường ở trẻ em và thanh thiếu niên cũng đặc biệt đáng báo động. Theo Điều tra Toàn cầu về Sức khỏe học sinh Việt Nam năm 2019, khảo sát trên 7.796 học sinh từ 13 – 17 tuổi tại 20 tỉnh, thành phố, 33,96% học sinh uống nước ngọt có gas ít nhất một lần mỗi ngày. Tại các hộ gia đình, tỷ lệ tiêu thụ đồ uống có đường tăng từ 56,2% năm 2010 lên gần 70% vào năm 2016, cho thấy xu hướng tiêu thụ ngày càng phổ biến.

"Dự báo của Euromonitor cho thấy, nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả, tiêu thụ uống có đường tại Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trung bình 6,4% mỗi năm từ 2023 đến 2028, tương đương mức tăng tổng cộng 36,6% trong 5 năm tới, làm gia tăng nguy cơ các bệnh không lây nhiễm như thừa cân, béo phì và đái tháo đường"- Bộ Y tế nhấn mạnh.

Định hướng người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm lành mạnh

Trước thực trạng đáng báo động hiện nay, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhấn mạnh, các quốc gia cần áp dụng đồng bộ các biện pháp áp thuế đối với đồ uống có đường, truyền thông trên diện rộng về tác hại của tiêu dùng thường xuyên đồ uống có đường, hạn chế quảng cáo đồ uống có đường, chính sách bữa ăn học đường, nhãn dinh dưỡng mặt trước, hạn chế quảng cáo đồ uống có đường đặc biệt là với trẻ em, trong đó thuế là biện pháp có hiệu quả cao và chi phí thấp.

Bộ Y tế dẫn thông tin, theo nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng, nếu áp thuế để tăng giá bán lẻ đồ uống có đường lên 20% theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới thì tỷ lệ thừa cân, béo phì có thể giảm lần lượt 2,1% và 1,5%, phòng tránh được 80.000 ca đái tháo đường, tiết kiệm cho hệ thống y tế gần 800 tỷ đồng.

Trên thế giới, hiện nay đã có ít nhất 108 quốc gia áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, 6 nước trong khu vực Đông Nam Á cũng đã áp thuế với mặt hàng này (bao gồm: Thái Lan, Malaysia, Philippines, Brunei, Campuchia và Lào). Có thể thấy, đây là xu hướng chung của thời đại, việc áp thuế với đồ uống có đường là biện pháp khả thi với các nước đã phát triển và đang phát triển như Việt Nam.

Để ngăn chặn sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm do đồ uống có đường, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường được các chuyên gia khẳng định là yêu cầu cấp bách, là giải pháp chi phí thấp nhưng hiệu quả cao để phòng bệnh từ gốc.

Bên cạnh đó, việc áp thuế không chỉ giúp giảm bớt việc sử dụng các sản phẩm này mà còn thúc đẩy các công ty sản xuất đồ uống tạo ra các sản phẩm lành mạnh hơn cho sức khỏe người tiêu dùng và người dân sẽ có xu hướng sử dụng các đồ uống lành mạnh như nước lọc, nước trái cây nguyên chất, nước uống có ít đường. Qua đó, góp phần phòng các bệnh không lây nhiễm đồng thời tăng nguồn thu thông qua thuế tiêu thụ đặc biệt.