Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân: Tổ chức hệ thống Tòa án theo 3 cấp

Thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam

Giới thiệu điểm mới của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Vụ trưởng Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, Tòa án nhân dân tối cao Lê Thế Phúc nêu rõ, luật tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức bộ máy, thẩm quyền của Tòa án và các vấn đề liên quan để phù hợp với chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị theo Kết luận của Bộ Chính trị.

Theo quy định của luật, tổ chức hệ thống Tòa án theo 3 cấp: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân khu vực; kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân cấp huyện.

Luật nêu rõ, không tổ chức Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt về phá sản, sở hữu trí tuệ, hành chính như một cấp Tòa án mà tổ chức thành các tòa chuyên trách tại một số Tòa án nhân dân khu vực tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Như vậy, “tổ chức hệ thống Tòa án nhân dân gồm Tòa án nhân dân tối cao, 34 Tòa án nhân dân cấp tỉnh; trong đó có 11 Tòa án nhân dân cấp tỉnh không thực hiện sắp xếp; 23 Tòa án nhân dân cấp tỉnh được thành lập sau sắp xếp; 355 Tòa án nhân dân khu vực trên cơ sở cơ cấu lại 693 Tòa án nhân dân cấp huyện; Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế".

Bổ sung quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu của các Tòa án

Trên cơ sở mô hình tổ chức hệ thống Tòa án 3 cấp, Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của các Tòa án.

Theo đó, đối với Toà án nhân dân tối cao, bổ sung nhiệm vụ phúc thẩm các vụ án hình sự mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị kháng cáo, kháng nghị.

Bổ sung thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Giao Thẩm phán Tòa án nhân dân tại Tòa án nhân dân tối cao thẩm quyền xét xử các vụ án, vụ việc, trả lời đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm theo phân công của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Về cơ cấu tổ chức, thành lập 3 Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao (đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh).

Tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao từ 13 đến 17 người lên thành từ 23 đến 27 người để bảo đảm đủ nguồn nhân lực giải quyết kịp thời, chất lượng đối với khối lượng công việc giám đốc thẩm, tái thẩm tăng thêm từ Tòa án nhân dân cấp cao chuyển về theo đúng chỉ tiêu, yêu cầu của Quốc hội.

Đối với Tòa án nhân dân cấp tỉnh, bổ sung thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực.

Thực hiện thẩm quyền phúc thẩm vụ án, vụ việc mà bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực bị kháng cáo, kháng nghị.

Đồng thời, thực hiện thẩm quyền sơ thẩm vụ án hình sự có mức cao nhất của khung hình phạt từ trên 20 năm tù, tù chung thân, tử hình; vụ án hình sự nghiêm trọng, phức tạp khác.

Chuyển nhiệm vụ sơ thẩm các vụ án hình sự về các tội phạm mà mức cao nhất của khung hình phạt đến 20 năm tù; vụ án hành chính; vụ việc dân sự và các vụ việc khác cho Tòa án nhân dân khu vực trừ vụ việc về yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc.

Luật giao Tòa án nhân dân TP. Hà Nội, TP. Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh thẩm quyền giải quyết đối với yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc.

Cơ cấu tổ chức Tòa án nhân dân cấp tỉnh gồm: Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp tỉnh; các Tòa chuyên trách (Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính, Tòa Kinh tế, Tòa Lao động, Tòa Gia đình và người chưa thành niên); bộ máy giúp việc.

Đối với Tòa án nhân dân khu vực, xét xử theo thủ tục sơ thẩm các vụ án hình sự về các tội phạm mà mức cao nhất của khung hình phạt đến 20 năm tù. Xét xử theo thủ tục sơ thẩm tất cả các vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án, trừ các vụ việc giải quyết đối với yêu cầu hủy phán quyết trọng tài.

Giao thẩm quyền giải quyết, xét xử theo thủ tục sơ thẩm các vụ việc phá sản, sở hữu trí tuệ cho Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ tại một số Tòa án nhân dân khu vực TP. Hà Nội, TP. Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh.

Về cơ cấu tổ chức Tòa án nhân dân khu vực gồm: các Tòa chuyên trách (Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Kinh tế, Tòa Hành chính, Tòa Gia đình và người chưa thành niên; Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ tại một số Tòa án nhân dân khu vực); bộ máy giúp việc.

Đáng chú ý, luật quy định thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Quy định nhiệm vụ, quyền hạn, trình tự, thủ tục tố tụng giải quyết tranh chấp; ngôn ngữ, chữ viết dùng trong tố tụng, việc áp dụng pháp luật tại Tòa án chuyên biệt; Thẩm phán giải quyết tranh chấp và các nội dung khác có liên quan đến tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt do Quốc hội quy định.

Luật bổ sung trường hợp người đang là Thẩm phán Tòa án nhân dân và có trình độ 5 năm trở lên làm Vụ trưởng Vụ chuyên môn nghiệp vụ tại Tòa án nhân dân tối cao thì được xem xét bổ nhiệm làm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao sau khi được cấp có thẩm quyền chấp thuận, nhưng số lượng không quá 10% tổng số Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

Luật đã có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.