Luật hóa quy định về hạn mức chỉ định thầu

Theo dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi), chỉ định thầu đối với nhà thầu được áp dụng trong các trường hợp: gói thầu cấp bách cần triển khai nhằm mục tiêu bảo vệ chủ quyền, an ninh quốc gia; gói thầu cần thực hiện để khắc phục ngay hoặc để xử lý kịp thời hậu quả gây ra do sự cố bất khả kháng; gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, phi tư vấn, thuốc, hóa chất, phương tiện, trang thiết bị y tế, xây lắp phục vụ công tác phòng, chống dịch bệnh, cấp cứu người bệnh cần triển khai ngay để tránh gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe người dân. Ngoài ra, chỉ định thầu cũng áp dụng với gói thầu có giá gói thầu trong hạn mức không quá 500 triệu đồng đối với gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, dịch vụ công…

Chỉ định thầu trong một số trường hợp là cần thiết, nhằm giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, khắc phục tình trạng đội vốn, tăng chi phí dự án, ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước. Tuy vậy, chỉ định thầu cũng có tính chất hai mặt. Từ thực tế triển khai thời gian qua, chỉ định thầu cũng bộc lộ những hạn chế. Cũng bởi, hình thức chỉ định thầu không có sự cạnh tranh, do đó, dễ xảy ra nguy cơ các bên “bắt tay” thông đồng tăng giá thầu, nâng giá trị sản phẩm, hàng hóa để chung chi lợi nhuận. Có những nhà thầu không đủ năng lực vẫn nghiễm nhiên “lọt” trong danh sách chỉ định thầu, dẫn đến những vi phạm trong quá trình thực hiện, vận hành và khai thác công trình gây thất thoát và giảm hiệu quả đầu tư. Một số dự án BOT thời gian qua là một ví dụ. Do đó, chỉ áp dụng chỉ định thầu trong trường hợp thật sự cần thiết, cấp bách và quy định tiêu chí cụ thể, tránh lạm dụng.

Việc dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) thu gọn trường hợp chỉ định thầu bằng cách loại bỏ các trường hợp chỉ định thầu đối với gói thầu tái định cư, gói thầu thực hiện các dự án quan trọng quốc gia là rất cần thiết. Cùng với đó, để tránh lạm dụng chỉ định thầu, dự thảo luật cũng đã Luật hóa quy định đang được hướng dẫn tại Nghị định về hạn mức áp dụng chỉ định thầu. Theo đó, chỉ định thầu sẽ áp dụng với gói thầu trong hạn mức không quá 500 triệu đồng đối với gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, dịch vụ công; không quá 1 tỷ đồng đối với gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp, mua thuốc, trang thiết bị y tế, sản phẩm công; không quá 100 triệu đồng đối với gói thầu thuộc dự toán mua sắm. Trong trường hợp đặc biệt, việc chỉ định thầu thực hiện các dự án quan trọng quốc gia phải được quy định riêng tại Nghị quyết của Quốc hội.

Việc hạn chế các trường hợp chỉ định thầu, việc luật hóa hạn mức chỉ định thầu là rất cần thiết. Đi cùng với đó, cũng cần có các quy định để ngăn chặn tình trạng chia nhỏ gói thầu để áp dụng chỉ định thầu. Đây là cơ sở pháp lý rất quan trọng để bảo đảm việc chỉ định thầu được chặt chẽ, tránh bị lạm dụng. Đồng thời, tạo nhiều cơ hội cạnh tranh bình đẳng cho các nhà thầu.

Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai dự án nói chung, dự án chỉ định thầu nói riêng rất cần phải bảm đảm được yếu tố công khai, minh bạch về gói thầu, từ giá trị gói thầu, đến thiết kế kỹ thuật, hồ sơ mời thầu, đơn giá dự toán chi tiết, đơn giá trúng thầu. Qua đó, thể hiện rõ được năng lực của đơn vị được chỉ định thầu. Chỉ khi thông tin đầy đủ, minh bạch, thì các tổ chức, cá nhân có thẩm quyền mới thực thi quyền giám sát được hiệu quả. Có như vậy, những sai sót sẽ sớm được phát hiện, ngăn chặn được những rủi ro, thiệt hại xảy ra. Đây cũng là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả kinh tế khi áp dụng hình thức chỉ định thầu.