Luật cần làm rõ việc phân cấp quản lý xuất bản giữa trung ương và địa phương

Báo cáo giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo Luật Xuất bản (sửa đổi) cho thấy: Về quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản: có ý kiến đề nghị cần tăng cường phân cấp quản lý về hoạt động xuất bản giữa trung ương, địa phương và cơ sở; trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các chủ thể tham gia hoạt động xuất bản.
 
Về chính sách của Nhà nước đối với hoạt động xuất bản (Điều 7), dự thảo đã có quy định tập trung ưu tiên, hỗ trợ cho lĩnh vực xuất bản. Đối với lĩnh vực in và phát hành xuất bản phẩm đã xã hội hóa nên chỉ ưu tiên cho các cơ sở thực hiện các nhiệm vụ phục vụ đối tượng, địa bàn thuộc diện ưu tiên của Nhà nước và các nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, thông tin đối ngoại.
 
Về thành lập nhà xuất bản: dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung đối tượng thành lập nhà xuất bản một cách cụ thể, bỏ quy định giao cho Chính phủ quy định đối tượng thành lập nhà xuất bản.
 
Về điều kiện thành lập nhà xuất bản và điều kiện cấp giấy phép hoạt động xuất bản (Điều 12, Điều 13), dự thảo Luật đã quy định chặt chẽ hơn về điều kiện thành lập nhà xuất bản, điều kiện cấp phép hoạt động xuất bản; phân định rõ việc cơ quan chủ quản ra quyết định thành lập nhà xuất bản khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện, Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép hoạt động xuất bản; bỏ các quy định về thời hạn giấy phép; bổ sung quy định về các trường hợp cấp đổi, bổ sung giấy phép hoạt động xuất bản, thu hồi giấy phép hoạt động xuất bản nhằm đảm bảo nhà xuất bản sau khi được thành lập hoạt động hiệu quả.
 
Về liên kết xuất bản (Điều 23), dự thảo Luật lần này đã bổ sung quy định về điều kiện, đối tượng, hình thức thực hiện liên kết, trách nhiệm của tổng giám đốc (giám đốc), tổng biên tập nhà xuất bản, trách nhiệm của đối tác liên kết trong liên kết xuất bản; quy định đối tác liên kết có thể được thực hiện khâu biên tập sơ bộ bản thảo khi đủ các điều kiện và năng lực biên tập; trong trường hợp này nhà xuất bản chịu trách nhiệm biên tập hoàn chỉnh bản thảo, thẩm định nội dung văn hóa, tư tưởng và quyết định xuất bản. Đồng thời, quy định đối với những xuất bản phẩm có nội dung về lý luận chính trị, lịch sử, tôn giáo, chủ quyền quốc gia, hồi ký thì nhà xuất bản không được liên kết mà phải trực tiếp thực hiện toàn bộ khâu biên tập bản thảo để bảo đảm về nội dung chính trị, tư tưởng.
 
Về xuất bản điện tử, Luật Xuất bản (sửa đổi) mới quy định những nội dung có tính nguyên tắc, quy định về phương thức xuất bản điện tử và dẫn chiếu các quy định của pháp luật có liên quan, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết để bảo đảm tính linh hoạt trong việc quản lý hoạt động xuất bản điện tử trong bối cảnh công nghệ thông tin và truyền thông phát triển rất nhanh.
 
Về phát hành xuất bản phẩm, dự thảo Luật đã bỏ quy định về các điều kiện được cấp phép và thủ tục cấp phép hoạt động phát hành xuất bản phẩm; bổ sung quy định cơ sở phát hành đăng ký hoạt động với cơ quan quản lý nhà nước.

Thảo luận về dự án Luật Xuất bản (sửa đổi) sáng nay, đa số ý kiến các ĐBQH nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật Xuất bản (sửa đổi). Vì thực tế hiện nay, vấn đề xuất bản đang tồn tại những bất cập, Luật ra đời sẽ khắc phục những mặt trái của hoạt động xuất bản hiện nay. Các ĐBQH đã cho ý kiến về nhiều nội dung cụ thể trong dự thảo Luật như: những hành vi bị cấm trong hoạt động xuất bản; đối tượng được thành lập nhà xuất bản; liên kết trong lĩnh vực xuất bản...
 
Nên cổ phần hóa các nhà xuất bản
 
Cho ý kiến góp ý dự thảo Luật Xuất bản (sửa đổi), ĐBQH Trần Thị Diệu Thúy (TP Hồ Chí Minh) cho rằng, về bảo hộ quyền tác giả điều 5 của dự thảo Luật quy định: Nhà nước bảo đảm quyền phổ biến tác phẩm dưới hình thức xuất bản phẩm thông qua nhà xuất bản và bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan. Nhà nước không kiểm duyệt tác phẩm trước khi xuất bản. Trong khi đó, Điều 24 của dự thảo luật lại quy định những tác phẩm, tài liệu cần thẩm định nội dung trước khi tái bản. Theo đại biểu Thúy, quy định như vậy là chưa bảo đảm sự thống nhất. Đề nghị ban soạn thảo nên cân nhắc vấn đề này.

Về cấp chứng chỉ hành nghề biên tập viên như trong dự thảo Luật là người có đủ các điều kiện được Bộ Thông tin và Truyền thông cấp chứng chỉ hành nghề biên tập khi: Có đủ tiêu chuẩn quy định tại các điểm a, b khoản 1 Điều 19 của Luật này; Hoàn thành khóa bồi dưỡng kiến thức pháp luật xuất bản, nghiệp vụ biên tập theo quy định của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông. Đại biểu Thúy cho rằng, quy định này là không cần thiết.

Để hoạt động xuất bản bảo đảm hoạt động hiệu quả, nhà nước nên cổ phần hóa các nhà xuất bản, ĐBQH Lê Hữu Phước (Bình Dương) đề nghị. Về vấn đề này, ĐBQH Nguyễn Thu Anh (Lâm Đồng) cũng đề nghị nên mở rộng đối tượng là tư nhân tham gia việc xuất bản.
 
Về hành vi bị cấm trong hoạt động xuất bản được quy định tại điều 10 như: Tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc; Tuyên truyền kích động chiến tranh xâm lược, gây hận thù giữa các dân tộc và nhân dân các nước; kích động bạo lực; truyền bá tư tưởng phản động, lối sống dâm ô, đồi trụy, hành vi tội ác, tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, phá hoại thuần phong mỹ tục; Tiết lộ bí mật của Đảng, Nhà nước, bí mật quân sự, an ninh, kinh tế, đối ngoại, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác do pháp luật quy định; Xuyên tạc sự thật lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, danh nhân, anh hùng dân tộc; thể hiện không đúng chủ quyền quốc gia; vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức và danh dự, nhân phẩm của cá nhân; Các hành vi khác bị cấm theo quy định của pháp luật. ĐBQH Nguyễn Thu Anh (Lâm Đồng) cho rằng, quy định như vậy còn chung chung. Đại biểu đề nghị cần phải quy định một cách cụ thể và phải làm rõ thế nào là “phá hoại thuần phong mỹ tục” để bảo đảm thuận tiện cho việc áp dụng.   
 
ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cũng chỉ ra thực tế hiện nay là nhiều nhà xuất bản chỉ biết bán giấy phép xuất bản chứ chưa thực sự quan tâm đến chất lượng hoạt động xuất bản. Trong khi đó dự thảo luật lại không quy định chặt chẽ vấn đề này. Bên cạnh đó, việc đăng ký xuất bản dễ dàng, dễ dẫn đến tình trạng xuất bản kém chất lượng. Do vậy, việc liên kết xuất bản cần phải được quan tâm hơn để nâng cao chất lượng xuất bản.

Về vấn đề nộp xuất bản phẩm lưu chiểu theo quy định tại Điều 28 của dự thảo luật đại biểu cho rằng tất cả xuất bản phẩm trước khi phát hành phải nộp lưu chiểu. Việc bỏ thời gian là 10 ngày để nộp lưu chiểu dễ dẫn đến những tác phẩm khi xuất bản kém chất lượng. Do đó cần phải được giữ nguyên thời gian nộp lưu chiểu như luật hiện hành – đại biểu đề nghị.
 
Luật cần làm rõ việc phân cấp quản lý xuất bản giữa trung ương và địa phương
 
ĐBQH Trần Hồng Thắm (Cần Thơ) cho rằng, việc thành lập văn phòng đại diện tại Việt Nam của nhà xuất bản nước ngoài như trong dự thảo Luật thì cơ quan chức năng địa phương không có chức năng quản lý các văn phòng đại diện của nhà xuất bản nước ngoài đóng trên địa phương. Quy định như vậy là chưa bảo đảm sự quản lý, gây quá tải cho cơ quan trung ương. Thêm vào đó, hướng đổi mới hoạt động xuất bản đã xác định các cơ quan xuất bản ngày càng được hoàn thiện. Vì vậy, Luật cần làm rõ việc phân cấp quản lý xuất bản giữa trung ương và địa phương, tăng cường hiệu quả hoạt động quản lý xuất bản được chặt chẽ, hiệu quả.

Khoản 3 Điều 25 dự thảo Luật quy định Chính phủ quy định danh mục tài liệu không kinh doanh được cấp giấy phép xuất bản. Về vấn đề này, đại biểu đề nghị nên quy định cho địa phương. Vì các tác phẩm xuất bản ở địa phương tuyên truyền các vấn đề cho địa phương, nếu để Chính phủ quy định sẽ không sát với địa phương, nên để địa phương quyết định vấn đề này là hợp lý.