Lúa made in Lào Cai

Nguyên Giám đốc Trung tâm Giống nông - lâm nghiệp Lào Cai Lương Đức Hòa, người đã gắn bó với chương trình nghiên cứu, sản xuất giống từ những ngày đầu cho biết, không phải bây giờ Lào Cai mới nhận thấy hiệu quả kinh tế của cây lúa lai. Tuy nhiên, chọn được giống lúa nào cho phù hợp là trăn trở chung của các cấp, ngành trong tỉnh. “Còn nhớ 5 năm trước, rất nhiều huyện bị mất mùa, có những xã mất trắng, lúa vẫn trổ bông nhưng bị lép 100%, khi kiểm tra mới tá hỏa ra do bà con nông dân mua phải giống lúa lai không rõ nguồn gốc. Chính vì lý do này, các cấp, của ngành Lào Cai quyết tâm tìm giống lúa lai riêng cho địa phương” - ông Hòa chia sẻ.

Theo thống kê, Lào Cai hiện có diện tích trồng lúa chiếm 78% đất nông nghiệp, do vậy nhu cầu về hạt giống lúa lai trong cơ cấu giống của tỉnh luôn chiếm tỷ lệ tương đối lớn, từ 74 - 80%, tương đương với 550 - 600 tấn/năm. Điều đáng nói, phần lớn lượng lúa lai này đều phải nhập từ Trung Quốc, đa dạng về chủng loại dẫn đến không kiểm soát được về chất lượng gây thiệt hại cho bà con nông dân. Trước thực trạng đó, vấn đề đặt ra cho ngành nông nghiệp Lào Cai là cần có định hướng về cơ cấu giống nông nghiệp, đặc biệt là cơ cấu về giống lúa, giúp bà con nông dân. Năm 2006 tỉnh Lào Cai đã phê duyệt thực hiện Đề tài “Nghiên cứu chọn tạo, sản xuất hạt giống bố mẹ và hạt lúa lai F1 tương ứng tại Lào Cai”, với mục tiêu nghiên cứu và chọn tạo được 1 – 2 giống lúa lai mang thương hiệu Lào Cai, có năng suất cao và chất lượng tốt. Kết quả sau 4 năm thực hiện, đơn vị chủ trì thực hiện đã hợp tác với Công ty TNHH giống Lục Đan, tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc nghiên cứu chọn tạo thành công được 3 giống lúa lai mới mang thương hiệu Lào Cai, đó là giống LC25; LC212; LC 270.

Ưu điểm chung của 3 loại giống lúa lai này là thân cây cứng cáp, chịu được khí hậu của miền núi Tây Bắc, cho năng suất rất cao. Nhận thấy những đặc tính này, ngay trong năm 2007, Trung tâm Giống Lào Cai đã đưa vào cấy thử nghiệm tại các huyện Bắc Hà, Bảo Yên, Bảo Thắng, Văn Bàn. Theo đánh giá của nhiều bà con nông dân, giống lúa lai này cho năng suất rất cao, từ 6 - 8 tấn/ha. Trong quá trình sinh trưởng và phát triển, giống lúa lai này có thể kháng được rầy và bệnh đạo ôn cao, đặc biệt tránh được bệnh bạc lá, một căn bệnh chung của các giống lúa lai khi được trồng tại Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Xuân, huyện Bảo Thắng, Lào Cai cho biết: “Từ vụ xuân 2008 đến nay gia đình tôi đều cấy giống lúa LC25, năng suất đạt từ 2,2 – 2,5 tạ/sào. Giống lúa này ít bị sâu bệnh, mọi năm gia đình tôi cấy giống lúa Nhị ưu 838 mỗi vụ phải phun thuốc từ 3-4 lần, còn giống lúa LC25 vụ nào phun nhiều nhất thì hai lần, thường gia đình tôi chỉ phun một lần”. Ông Bùi Đức Thưởng, ở huyện Bảo Thắng cũng chia sẻ: bà con nông dân thôn Phú An 2 thích giống lúa LC25 vì giống lúa này đẻ nhánh nhiều, trung bình mỗi khóm 6-7 nhánh, cây cứng không bị đổ và kháng bệnh bạc lá và khô vằn, năng suất những hộ chăm sóc tốt vụ xuân đạt 2,8 tạ/sào, vụ mùa đạt 2,5 tạ/sào… Từ những kết quả đã đạt được, ngày 28.12.2009, Cục Trồng trọt, Bộ NN và PTNT đã ra Quyết định số 556 về việc công nhận và cho phép đưa 3 loại giống lúa này vào sản xuất thử tại các tỉnh như Nghệ An, Hà Nam, Phú Thọ, Bắc Giang.... Kết quả bước đầu các giống này đều cho năng suất vượt trội so với các giống đang được gieo trồng phổ biến tại các địa phương đó.

Giám đốc Sở KH - CN Lào Cai Nguyễn Quốc Trị cho biết, trong những năm qua, việc nghiên cứu các đề tài KH - CN, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn đã góp phần chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, tăng hiệu quả sử dụng trên một đơn vị diện tích đất canh tác (năm 2005 đạt 4 triệu đồng/ ha; năm 2010 đạt 22 triệu đồng/ha). Riêng giống lúa lai đã góp phần tăng năng suất sản lượng lương thực của tỉnh: năm 2005, tổng sản lượng lương thực có hạt của tỉnh Lào Cai mới đạt 182 ngàn tấn thì đến năm 2010, sản lượng lương thực có hạt đạt 227,6 ngàn tấn tăng 3,1% so với cùng kỳ.

Nói về sự thành công của giống lúa lai mang thương hiệu Lào Cai, Phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Nguyễn Thanh Lâm cho biết: “Sản xuất giống lúa lai đòi hỏi công nghệ cao và tốn kém rất nhiều tiền bạc, Lào Cai là một tỉnh nghèo nhưng đã dành một phần kinh phí đáng kể cho việc nghiên cứu, chọn tạo và tổ chức sản xuất thành công giống lúa LC25 là việc làm rất đáng biểu dương. Thực tế, có nơi nghiên cứu giống lai F1 thành công, nhưng khi đưa vào sản xuất thì thất bại. Cùng với việc thực hiện hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, chọn tạo và sản xuất giống lúa lai (Lào Cai là tỉnh mở đầu về lĩnh vực hợp tác này) thì khác với nhiều địa phương, Lào Cai thực hiện cách thức chọn tạo, sản xuất, trước nghiên cứu sau và các giống lúa mang thương hiệu Lào Cai hôm nay là kết quả của cách làm đó.