Lợi và hại khi đầu tư ra nước ngoài

Trong thời đại toàn cầu hóa như hiện nay, khi phát triển đến một trình độ nhất định các quốc gia trên thế giới đều khuyến khích đầu tư ra nước ngoài. Sự đan xen bắt chéo các luồng vốn đầu tư giữa các quốc gia với nhau là một xu thế tất yếu. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, Viện nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội cho rằng, cũng như các nền kinh tế mới nổi khác, sau một giai đoạn chỉ thu hút FDI, Việt Nam đã bắt đầu trở thành một quốc gia có xu hướng đầu tư ra nước ngoài. Xu hướng này thể hiện một trình độ phát triển mới về chất của nền kinh tế Việt Nam, của doanh nghiệp Việt Nam. Đầu tư ra nước ngoài cho phép doanh nghiệp tiếp cận với thị trường tốt hơn. Doanh nghiệp mở rộng bạn hàng, mở rộng các cơ hội đầu tư cũng như có những kênh trong kinh doanh phù hợp với yêu cầu phát triển của doanh nghiệp. Vấn đề đặt ra ở đây là phải thiết lập các kênh để lọc được những dòng đầu tư chính đáng, dòng đầu tư phù hợp và dòng đầu tư hỗ trợ phát triển trong nước.

Theo Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài Nguyễn Mại, đầu tư ra nước ngoài phải dựa trên lý thuyết lợi nhuận cận biên. Có nghĩa là khi mà một ngành nghề nào đó, một lĩnh vực nào đó, lợi nhuận khi kinh doanh ở trong nước đã gần ở mức tối đa thì doanh nghiệp sẽ tìm kiếm và đầu tư ở một thị trường khác có lợi nhuận cao hơn và tiềm năng lớn hơn. Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, hiện nay nước ta mới chỉ bắt đầu quá trình đầu tư ra nước ngoài. Không phải lĩnh vực nào cũng có thể đầu tư được. Việc một số doanh nghiệp lựa chọn các dự án đầu tư ra nước ngoài thuộc lĩnh vực năng lượng trong thời gian vừa qua là điều nên khuyến khích. Hiện nay, một số doanh nghiệp sang Lào hay các nước gần Việt Nam đầu tư về điện, rồi xuất khẩu điện trở lại cung cấp cho Việt Nam nhằm khắc phục sự thiếu hụt năng lượng hiện nay cũng là hướng đầu tư cần thiết vì Việt Nam rõ ràng còn thiếu điện và nguồn lực sản xuất điện của Việt Nam đã tới ngưỡng. Đối với dự án đầu tư vào ngành khai thác dầu ở bên ngoài thay vì chỉ tìm kiếm nguồn để nhập khẩu thì việc tìm kiếm nơi có thể đầu tư để khai thác sẽ bảo đảm cho việc nhập dầu thô tương lai của Việt Nam... 

Với trình độ phát triển của Việt Nam hiện nay, đầu tư ra nước ngoài là nhu cầu cần thiết của doanh nghiệp và của nền kinh tế. Nhưng đầu tư ra sao và ở mức độ như thế nào lại là câu chuyện cần phải bàn. Phó viện trưởng Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Tất Thắng cho rằng, nhiều lĩnh vực kinh doanh, nhiều ngành nghề của nền kinh tế Việt Nam đang rất thiếu vốn. Trong khi nước ta phải nỗ lực thu hút đầu tư từ bên ngoài thì việc đầu tư ra nước ngoài cần phải được cân đối và lựa chọn hợp lý. Tuy nhiên, cũng phải hạn chế những ngành mà trong nước đang có nhu cầu đầu tư và đầu tư ra nước ngoài thì cũng chỉ thuần túy dựa vào công nghệ, nếu tương tự giống như ở Việt Nam thì phải ưu tiên trong nước.

Đồng tình với quan điểm này, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài Nguyễn Mại cho rằng, đầu tư ra nước ngoài có hai cái bất lợi. Bất lợi thứ nhất là bất lợi về vốn. Nếu không có sự kiểm soát và ồ ạt đổ vốn ra nước ngoài thì sẽ làm cho sự khát vốn trong nước gia tăng thêm. Bất lợi thứ hai là về lao động. Đầu tư ra nước ngoài là chuyển vốn, giải quyết thất nghiệp ở trong nước sang một quốc gia khác để giải quyết thất nghiệp cho nước đó, cho nên khi khủng hoảng kinh tế vừa qua, ngay cả Mỹ và nhiều quốc gia giàu có khác cũng hạn chế đầu tư ra nước ngoài.

Với một quốc gia mới bước vào ngưỡng thu nhập trung bình như nước ta việc cân đối hài hòa các nguồn lực để tạo ra tăng trưởng nhanh và ổn định là điều điều hết sức quan trọng. Đầu tư ra nước ngoài là một xu thế tất yếu, tuy nhiên đầu tư chỉ mang lại hiệu quả khi các dòng vốn đầu tư được định hướng và sử dụng một cách hiệu quả.