Lời hứa của Hoàng đế (Phần 1)
Truyện ngắn của Trần Thùy Mai

>> Lời hứa của Hoàng đế (Phần cuối)

Mỗi lần nghe tiếng kèn bầu tấu điệu Xuân phong, dân vùng Bến Ngự biết ngay: kiệu hai bà Chúa đã đến bến đò, chuẩn bị vào cung chầu Thái hậu.

Hai tốp lính, một từ phủ bà Chúa Nhất ở làng Dương Xuân, một từ phủ bà Chúa Nhì ở làng Xuân Hòa, gặp nhau ở dưới dốc Nam Giao, hợp thành một đoàn, hai chiếc kiệu song song kề sát nhau. Hai bức màn vén lên, hai công chúa chụm đầu vào nhau thủ thỉ.

Hai bà Chúa suýt soát tuổi nhau, nhưng cách ăn mặc thì trái ngược hẳn. Chúa Nhất tên là Ngọc Tú, người mảnh khảnh, da trắng xanh, mình mặc áo dài bằng vải trúc bâu nhuộm lam. Chúa Nhì là Ngọc Du, mũ hoa lộng lẫy, áo gấm thất thể sắc tía với chiếc khánh vàng trên ngực. Nhìn khác hẳn nhau như vậy, nhưng vẻ vui mừng trong mắt họ thì giống hệt nhau... “Chị ơi, lụa Kim Long của hoàng hậu ban cho để đâu, mà chị cứ ăn mặc sơ sài thế này. Nhìn chị như vầy, ai mà biết là chị ruột của hoàng đế?” Ngọc Du cầm tay chị, xoa xoa cổ tay gầy thấy cả xương. “Còn em, lo liệu mà ăn ngủ. Em có quàng cả vàng cả bạc khắp người cũng không che được mắt chị, tháng vừa rồi lại đau ốm chi nữa đây phải không?” Ngọc Du cười buồn: “Chị nhìn mắt em phải không? Chị thánh thật. Không hiểu sao từ rằm đến giờ, đêm nào em cũng không nhắm mắt. Uống rất nhiều lá lạc tiên với tim sen, cũng chẳng ăn thua”. “Chị biết rồi. Từ ngày rước bài vị Võ tướng quân vào đền Hiển Trung phải không?”. “Không hiểu sao, từ hôm ấy...”

Thật ra không phải bây giờ Ngọc Du mới vậy. Nàng đã ngủ chập chờn như thế nhiều năm rồi, kể từ khi chồng nàng chết.

“Thôi em ạ, đời người là bóng mây, chuyện gì đã qua, để cho nó qua đi...”

Cứ rủ rỉ vậy mà kiệu đã đến bến đò. Hai công chúa bước xuống, lên ghế chạm có đòn khiêng, lên thuyền hai ghế lại đặt song song bên nhau. “Ngồi bên em trên thuyền thế này chị lại nhớ hồi chị em mình theo hai mẹ vào Nam. Hồi đó còn đủ cả ba chị em, cả ba đứa đều còn nhỏ, sống chết kề bên mà bọn mình có biết gì đâu...” âËy là Ngọc Tú nhắc đến chuyến đi năm Kỷ Hợi, khi nàng mới mười lăm tuổi, Ngọc Du mười ba còn Ngọc Tuyền em út mới lên tám. Hồi ấy Tây Sơn vừa lật đổ chúa Nguyễn, thế đang thịnh lắm. Con cháu chúa Nguyễn bị truy lùng, con trai hầu như bị tuyệt diệt. May là con gái nên mấy chị em còn sống sót.

“Em cứ chê chị ăn mặc xuềnh xoàng, nói thật, chị cứ nhớ lại sáu năm cùng mẹ lẩn lút ở An Du, cứ nhớ đến lúc ấy là thấy ăn gì, mặc gì cũng còn quá sung sướng”.

“Ừ, thật tội nghiệp cho chị em mình, cái thời con gái người ta làm đẹp thì mình toàn mặc áo xống vá víu, tóc cũng không dám chải kỹ, sợ người ta để ý dòm ngó... Khổ ơi là khổ”.

“Nhưng chuyến vượt biển đi Nam năm Kỷ Hợi thì vui quá em nhỉ?” Ngọc Tú bồi hồi.

Vui gì mà vui, Ngọc Du nghĩ thầm. Hai người mẹ và ba đứa con gái, tất cả chưa ai đi biển lần nào. Cả ba cô gái phải mặc giả trai hết, sợ dọc đường bị dòm ngó, lại thêm sợ quan lính tuần biển của Tây Sơn nhận ra. Thuyền từ sông Hương ra được đến cửa Thuận An, ai nấy không ai bảo ai, đều niệm Nam mô Quán thế âm Bồ tát. Mới hơi mừng mừng, thì đã lại hết hồn hết vía, sóng dồi dập làm cả nhà ai nấy nôn thốc nôn tháo, bao nhiêu mật xanh mật vàng tuôn ra cả. Ngọc Du nhớ mình nằm ngay đơ như chết giữa lòng thuyền. Mê man mấy hôm mới tỉnh, eo ơi, vừa tỉnh lại thấy ngay trên đầu là trời hun hút, chung quanh toàn là sóng. À, chị Ngọc Tú nói vui là phải rồi... Hồi đó dãi dầu mưa nắng, gió biển làm mặt ai nấy đen sạm đi, vậy mà má chị cứ đỏ hồng. Còn vì sao nữa, vì có vị tướng trẻ do Nguyễn Vương Phúc Ánh phái ra. Trời, Ngọc Du còn nhớ, chàng trai gốc Huế Lê Phúc Điển, từ Gia Định vượt biển ra Phú Xuân đem theo cái tin Nguyễn Phúc Ánh, người anh duy nhất của nàng còn sống sót, nay đã xưng vương ở trong Nam. Chà chà, Điển là người tuấn nhã anh hùng, lại bảo vệ che chở cả nhà mình, lúc ấy mình cũng xao xuyến lắm nhưng chàng có để ý mình đâu. Vì chàng cho mình là con nít, và cũng vì bao nhiêu tâm ý chàng đã dồn hết cho chị Ngọc Tú rồi. Ngọc Du nghĩ lại buồn cười, nàng nhớ trong chuyến đi nàng đã hậm hực với Ngọc Tú biết bao nhiêu, nhất là những lúc thấy Phúc Điển và chị mình quấn quýt bên nhau. Thì chị là chị cả, phải cùng với Lê tướng quân lo lắng coi sóc cho các em mà, chuyện trò với nhau nhiều là phải. Thảo nào mình mệt đến chết đi sống lại, mà chị ấy thì tuy cũng say sóng đó nhưng rồi lại tươi tỉnh như không.

Nhắc chuyện cũ, hai chị em cười rúc rích. “Cái thời ấy vui quá phải không em. Sống chết trong gang tấc mà chẳng sợ gì cả. Đám cưới chị cũng chẳng sắm được áo mới, có cái áo lụa của mẹ em mặc hồi mới tiến cung, bọc kỹ mấy năm trời, chị phải treo lên cả đêm mới thẳng nếp”. “Vậy mà em nhớ ngày cưới chị đẹp quá. Đẹp đến nỗi em phát ghen”. “Em còn may hơn chị nhiều chứ. Bảy năm sau, cưới em thì khá hơn nhiều rồi. Chị nhớ khi cưới em, Võ tướng quân dẫn cưới linh đình lắm, áo cưới thì may bằng gấm Xiêm La, ôi, mà con heo cưới ở miền Nam to thế, nằm trên giá có bốn người khiêng, chị cứ tưởng là con bò”. Ngọc Du cười ngất: “Hồi đó, Hoàng huynh trốn tránh bên Xiêm La mới quay về, triều đình đã có gì đâu, chỉ có cái uy danh. Chẳng qua cưới to là vì chồng em hồi đó cát cứ một vùng, có của ăn của để”.

Cái của ăn của để mà Ngọc Du đang nhắc đến đây, là của cải tích cóp trong tám năm làm nghề lạc thảo. Lúc ấy, Nguyễn Vương bị Tây Sơn truy đuổi chạy sang Xiêm, quân Tây Sơn lục đục nội bộ phải chạy về Trung, đồng bằng miền Nam bỏ ngỏ, Võ Tánh tha hồ xưng bá xưng hùng. Thanh thế của Võ Tánh lớn đến nỗi từ Xiêm La về, Nguyễn Vương phải cho người đưa thư đến doanh trại ngỏ ý kết thân. Kết quả là cuộc hội ngộ ở Hồi Oa, và duyên phận của Ngọc Du được định đoạt từ đó.

“Lấy chồng anh hùng vậy, mà lúc ấy em khóc hết nước mắt, ngu thật.” Ngọc Tú nhắc lại cái ngày Ngọc Du bỏ ăn, khóc loạn lên, nhất định không lấy cái ông chồng xuất thân thảo khấu đó. Từ Phi mẹ nàng hết sức dỗ dành: “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy, hơn nữa mối duyên tốt thế này, con không ưng thì còn ưng người thế nào nữa?” Ngọc Du nức nở: “Ít ra cũng phải là người tuấn tú thi thư, cốt cách dòng dõi như anh rể con ngày trước”. Từ Phi bật cười: “Con ranh, thời buổi loạn ly, mạnh là sống, yếu là chết. Võ tướng quân trong tay có hơn hai vạn lính, hô một tiếng có bao nhiêu người theo. Nó mà lấy được con, tất nhiên đem hết quân lính của cải về với Vương huynh con. Đâu có phải chỉ đơn giản là chuyện lấy chồng cho thích ý”. Đám cưới rồi, Ngọc Du cứ chê Võ tướng quân nặng mùi, đêm nằm cứ quay lưng lại phía chồng. Ráng chịu đi, ai biểu thích lấy công chúa. Cái thói đỏng đảnh bà chúa, dù mới sáu tuổi đã bỏ cung điện lẩn lút trong cảnh nghèo, vẫn tiềm tàng trong xương tủy khó mà gột rửa. “Vậy mà cuối cùng thằng Khánh cũng chui ra được, hay thật.” Ngọc Tú cười trêu em. Ngọc Du cũng cười:

- Lấy chồng mười bốn năm, mà khi em góa, thằng Khánh mới năm tuổi.

- Cũng may, chứ ngúng nguẩy thêm ít lâu nữa thì không khéo bây giờ em cũng trơ khấc ra như chị.

Ngọc Du nắm chặt bàn tay chị. Thương quá. Cả Lê Phúc Điển lẫn Võ Tánh đều chết trẻ. Chết thảm khốc. Cuộc chiến tàn khốc quá. Điển chết bốn năm sau ngày cưới. Trận đánh năm Nhâm Dần, Tây Sơn đuổi rát quá, suýt bắt được Nguyễn Vương. Điển liền khoác áo vua, lên đứng ở mũi thuyền. Quân địch xúm lại bắt Điển, nhờ vậy nhà vua mới kịp chạy ra đến Côn Lôn lánh nạn. Điển chết không toàn thây. Ngọc Tú góa, mới mười chín tuổi.

Vô tình nhắc mà hai chị em bỗng chùng lòng, nắm tay nhau lặng im. Vẻ tái tê hiện rõ trên hai nét mặt. Thuyền đã từ sông An Cựu rẽ vào sông Hương, nhắm Nghênh Lương Đình thẳng tới. Phong cảnh bát ngát hữu tình, nhưng hai công chúa chẳng nhìn thấy gì, cứ lặng người đăm chiêu bên nhau. Ừ... Cái hồi đó, sao mình với phu quân cứ ngủng ngẳng với nhau mãi. Ngọc Du nghĩ thầm, bây giờ nghĩ lại mới thấy mình là người may mắn nhất trong ba chị em. Chị cả Ngọc Tú còn đỡ. Em ba Ngọc Tuyền bị giặc bắt, nhảy xuống sông tự tử khi mới mười chín. Chồng nó là Nguyễn Hữu Thụy thì bị sát hại trên đường sang Xiêm cầu viện. Mình dù sao còn sống được với chồng mười bốn năm. Mười bốn năm tuy chẳng mặn nồng chi cho lắm, vì cả hai cùng kiêu hãnh, cả hai cùng khái tính, không ai chịu ai, thành ra khắc khẩu. Đêm hôm trước khi Võ Tánh kéo quân đi trấn thủ thành Bình Định, chẳng nhớ vì chuyện cỏn con gì mà hai vợ chồng cãi nhau mãi. Đêm lại, Ngọc Du còn khóc lóc um sùm, ông chồng võ biền vốn không mấy kiên nhẫn, dụi vợ xuống giường, lột hết áo xống, cho mà tha hồ kêu thất thanh. Ngọc Du dù có quẫy đạp, làm sao chống nổi tay chân võ tướng rắn chắc như thép. Một lát nữa thì tiếng kêu của công chúa cũng lịm đi, nàng thấy mùi mồ hôi của chàng bỗng trở nên dễ chịu, rồi mọi chuyện êm xuôi. Sáng ra bọn lính hầu che miệng nói với nhau: “Bao giờ chẳng vậy, công chúa với phò mã thì cũng như vợ chồng ở làng quê, ngày đánh chửi nhau đến tối lại lành”.

Giờ nhắc lại, bất giác Ngọc Du bật lên một tiếng nấc. Một sớm lính hầu về bẩm báo: thành Bình Định bị quân Tây Sơn kéo hết lực lượng từ Phú Xuân vào, vây trùng trùng mấy lớp. Người lính kể: “Quân Tây Sơn vây chặt thành. Cố thủ mãi, lương dần dần hết. Lính không có ăn, làm sao đánh? Võ tướng quân bảo: “Lương hết sức kiệt, ta đành chết thôi, không làm khổ cho các tướng”. Rồi tướng quân sai chất củi ở dưới lầu bát giác, một mình lên lầu, tự tay phóng hỏa. Lửa cháy đến trọn ngày mới tàn, tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu vào thành, đứng trước đống than còn ngún khói, chảy nước mắt...”

Ngọc Du vật mình xuống ngất đi... Đau đến không chịu nổi, tưởng ai moi tim xé thịt. Khi tỉnh dậy, thấy mặt người xúm xít mờ mờ phía trên mình, như từ trong sương. Chợt xa xa nghe tiếng tù và rốc xoáy vào tai, đau nhói. Tinh thần còn mê lịm, nhưng cái tiếng loa truyền kia lanh lảnh, rổn rảng đâm xuyên vào tai, nàng vụt tỉnh. “Quân Nguyễn Vương đã tiến vào kinh thành Phú Xuân, giặc Tây Sơn đã hoàn toàn đại bại. Nay bá cáo khắp trong ngoài, để thiên hạ vui mừng toàn thắng!” Ngọc Du nghe tiếng reo từ xa vọng lại, tiếng hô vang vạn tuế, tiếng khóc tiếng cười. Chiến tranh đã gần hai mươi năm. Người chết máu chảy thành sông. Bây giờ nghe nói hòa bình, ai không mừng? Ngọc Du vùng dậy, rồi sực nhớ ra, chồng mình đã chết. Mới vừa chết, có thể là người chết cuối cùng trong cuộc chiến này. Nàng hét to một tiếng, hộc máu ra, ngã nhào xuống đất. Thị tỳ xúm lại đỡ lên. Ngọc Du gào khan: “Hoàng huynh! Người nói kéo quân đi giải vây cho chồng tôi. Sao người lại bỏ mặc chồng tôi mà đi đánh Phú Xuân?”

Nguyễn Vương lấy Phú Xuân chuyến ấy dễ như thò tay vào lấy đồ trong túi. Bởi toàn lực quân Tây Sơn đã tập trung vây thành Bình Định, kinh thành hầu như trống rỗng. Mà triều đình Tây Sơn cũng ngỡ là Nguyễn Ánh phải dốc toàn lực cứu Võ Tánh, vừa là tướng tài vừa là em rể. Nguyễn Ánh đem viện quân đóng ở dưới chân đèo Cù Mông, quân Tây Sơn phòng bị rất cẩn mật, chỉ sợ quân Nguyễn theo cửa biển Thị Nại vào cứu thành Bình Định. Không ai ngờ trong một đêm quân Nguyễn lẹ làng rút đi hết, rồi thình lình xuất hiện ở Phú Xuân như từ trên trời rơi xuống. Cả triều đình Tây Sơn chỉ còn nhắm mắt mà chạy. Triều Tây Sơn sụp đổ như căn nhà đã long móng, không còn đường cứu chữa.

Người ta bảo đấy là nước cờ thí xe, vứt con xe để chiếu tướng. Còn Nguyễn Ánh thì không bao giờ thừa nhận điều đó.

“Ừ, em ạ, - Ngọc Tú thủ thỉ khuyên em. Em đừng nghĩ nhiều mà mang tội. Hoàng thượng đã nói nhiều lần. Ngài không nỡ bỏ Võ tướng quân mà đi. Nhưng Võ tướng quân quyết ý hy sinh, sai người đưa thư cho hoàng thượng, khuyên ngài kéo quân ra Phú Xuân, đừng bỏ lỡ cơ hội lớn...”

Ngọc Du sa sầm:

- Thì hoàng thượng cũng nói với em như vậy. Nhưng em hỏi bức thư ấy đâu, ngài cứ bảo, để rồi thong thả trẫm sai quan Học sĩ tìm lại, rồi từ ấy đến nay...

Ngọc Du càng nói càng cau có, khiến Ngọc Tú phải bấm khẽ, bảo em nói nhỏ thôi. Ngọc Du hậm hực: “Cả bọn chơi đùa với nhau từ nhỏ. Tuổi suýt soát nhau thôi mà. Bây giờ thành ra cách bức nhau thế, có một chuyện nhỏ mà cũng phải khẩn cầu mãi chưa được!” Ngọc Tú vỗ về:

- Trước là anh chị em một nhà. Bây giờ là vua tôi. Em nói vậy, Thái hậu nghe được thì phải quở đấy.

Ngọc Du vẫn ấm ức, nàng nhớ lại thời nhỏ chơi đùa trong phủ Chúa Nguyễn ngày xưa. Anh cả Hạo, anh hai Đồng, anh ba Ánh, anh năm Mân, anh sáu Điển. Thương nhất là anh cả Hạo. Cứ bị anh ba Ánh ăn hiếp thì chạy đến mách anh cả. Bây giờ các anh chết hết rồi, ai cũng chết dưới đao kiếm. Chỉ còn lại anh ba nay đã thành vua. “Hoàng huynh đã hứa rồi, sẽ đưa cho em xem bức thư của chồng em. Lần này nếu người vẫn quên, em sẽ nhắc”.

“Để làm gì em? Người chết có sống lại được đâu?” Ngọc Tú nói, giọng rầu đứt ruột.

“Nhưng người sống phải biết. Em muốn biết chồng em chết như thế nào. Ông ấy đã hy sinh, hay là ông ấy bị hy sinh?”

Ngọc Tú nắm chặt tay em, bối rối. Vốn tính hiền hậu, nàng không dám nghĩ ngợi nhiều, nhưng cũng linh cảm thấy cái hệ quả khá rắc rối đằng sau câu hỏi của Ngọc Du. Võ Tánh là tác giả của kế sách đánh thành Phú Xuân năm Tân Dậu, hay là con cờ thí trên bàn cờ chiến cuộc? Và như vậy, sẽ kéo theo những câu hỏi về hành động của hoàng đế năm ấy?

Lễ khánh thọ Hiếu Khang Hoàng thái hậu diễn ra long trọng trong điện Cần Chánh. Thường năm, tiệc sinh nhật Thái hậu được bày tại nơi ở của bà trong cung Trường Thọ. Nhưng năm nay hoàng đế Gia Long cho tổ chức lớn ở điện Cần Chánh, vì điện này nằm ngoài Tử Cấm Thành, các quan trong triều có thể đến bái yết và dâng lễ mừng.

Khánh thọ Hoàng thái hậu bảy mươi tư tuổi, cũng là ngày mười năm triều Nguyễn trở lại kinh đô. Trên chiếc kỷ chạm thếp vàng, Thái hậu ngồi, áo mũ sang quý, vẻ đẹp tự nhiên khi còn trẻ giờ vẫn còn thấy được qua làn da trắng trẻo và cái miệng nhỏ với hai khóe môi hơi uốn cong, tinh tế và kiêu hãnh. Nụ cười mãn nguyện không che được vẻ mờ đục của đôi mắt, đôi mắt ngày xưa có lẽ rất đẹp nhưng đã mòn mỏi vì khóc quá nhiều trong những năm luân lạc. Những nếp nhăn rất nhỏ, rất mịn chạy quanh trên hai gò má. Trong vẻ vui tươi không giấu được khí sắc mệt mỏi... Từ sáng giờ, ngồi nhận lời chúc tụng của các quan, Thái hậu đã thấy thấm mệt. Các quan vừa lui ra, thì lại đến gia lễ, con cháu trong hoàng tộc vào chúc mừng. Tuy mệt nhưng Thái hậu vẫn ngồi ngay ngắn giữa những chiếc gối gấm đỏ chèn quanh ghế. Bà liếc mắt nhìn, thấy Ngọc Tú và Ngọc Du đứng cạnh đám phi tần. Bỗng nhiên bà thấy động lòng. Hoàng hậu họ Tống, tuổi vừa quá năm mươi, thân hình bắt đầu đẫy đà, uy nghi trong bộ triều phục thêu chim phụng. Tiếp đến là Nhị phi, tuổi bốn mươi đang cố níu kéo lại nhan sắc, lớp trang điểm hơi đậm làm khuôn mặt đẹp có phần dữ dội. Tam phi còn trẻ, mới ngoài hai mươi, vốn trước kia là vợ của chúa Tây Sơn nên lúc nào cũng rụt rè lùi lại phía sau. Rồi đến các cung tần: Chiêu dung họ Phạm, Chiêu dung họ Hoàng, Tài nhân họ Dương. Mấy nàng cung tần trẻ này mới được vào cung sau khi nhà vua lên ngôi hoàng đế. Họ là những người may mắn, không phải nếm trải gian nan, giờ đây lại được hưởng phú quý. Y phục, áo xống ai nấy lụa là rực rỡ, trâm giắt lược cài, vẻ mặt hồng hào hạnh phúc.