Lãng phí có tội như tham ô

Ngay từ tác phẩm Đường Kách mệnh của Bác viết năm 1927, chương đầu tiên của cuốn sách là tư cách một người kách mệnh và tiêu chuẩn đầu tiên trong tư cách một người kách mệnh chính là: cần kiệm. Suốt cuộc đời cách mạng, Bác luôn nêu cao quan điểm phải thực hành tiết kiệm và kiên quyết chống lãng phí, tham ô. Người luôn sống bình dị, tiết kiệm. Tư tưởng, quan điểm đúng đắn này đã được toàn Đảng, toàn dân và toàn quân học tập, noi theo. Trong suốt quá trình đấu tranh cách mạng giành độc lập, nhất là trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, khi sản xuất gặp khó khăn do địch chống phá, viện trợ của nước ngoài hạn hẹp, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đã tiết kiệm từng hạt gạo, viên đạn… Chính sự tiết kiệm, chống lãng phí ấy đã góp phần không nhỏ làm nên thắng lợi. Trước lúc đi xa, trong bản Di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, Bác vẫn còn nhắc: Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư... và sau khi tôi qua đời, chớ nên tổ chức điếu phúng linh đình, để khỏi lãng phí thì giờ và tiền bạc của nhân dân.

Học tập và làm theo tư tưởng, quan điểm của Bác, trong hơn 20 năm bảo vệ và xây dựng đất nước theo đường lối đổi mới chúng ta đã giành được nhiều thắng lợi to lớn như Báo cáo Chính trị tại Đại hội XI của Đảng vừa qua đã khẳng định. Song bên cạnh đó, báo cáo của Đảng cũng chỉ ra rằng: thực trạng tiêu cực, tham ô, lãng phí và tệ nạn xã hội… vẫn còn nhức nhối, làm suy yếu sự lãnh đạo của Đảng, phá hoại, kìm hãm sự phát triển trên mọi lĩnh vực của đất nước. Vấn đề đặt ra cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân là làm thế nào để phát hiện và xử lý triệt để hành vi tham nhũng, lãng phí? Để điều tra, phát hiện, xử lý hành vi tham ô, tham nhũng thật nan giải. Bởi đối tượng tham ô, tham nhũng đa phần là những người có chức, có quyền, dùng mọi thủ đoạn để che giấu tiền, tài sản do hành vi phạm tội mà có. Trong những năm qua bằng nhiều cách thức, trên mọi phương diện, qua các phương tiện thông tin, phản ánh, tố cáo… các cơ quan pháp luật đã đưa ra xét xử hàng trăm vụ án tham ô, tham nhũng, trong đó có những vụ đại án, thu lại cho Nhà nước tiền, giá trị tài sản hàng ngàn tỷ đồng.

Tuy vậy, vẫn còn một lĩnh vực đang đặt câu hỏi lớn rằng những hành vi lãng phí hình như bị “lãng quên”, chưa bị xử lý? Hành vi lãng phí thường có liên hệ khá mật thiết với hành vi tham ô, thiếu trách nhiệm hoặc cố ý quyết định do quan liêu khi quyết định… gây lãng phí, gây hậu quả. Không giống như hành vi tham ô, tham nhũng, hành vi gây lãng phí rất dễ thấy, không cần phải mất nhiều công sức điều tra. Đó là lãng phí nguồn lực, lãng phí thời gian, tài sản, tiền của Nhà nước và nhân dân… Trải rộng trên khắp 63 tỉnh, thành, dễ thấy có hàng ngàn ha đất quy hoạch treo, được giao mà chậm sử dụng, sử dụng không đúng mục đích, bỏ hoang; vô số khu đô thị với hàng vạn căn hộ không người ở. Hàng trăm công trình không phát huy hiệu quả sử dụng, như: khu chế xuất, khu công nghiệp, cụm, điểm công nghiệp; nhà máy sản xuất xi măng, đường, thủy điện, khu liên hợp thể thao, cảng biển, cảng hàng không, siêu thị, chợ nông thôn. Việc mua tàu, thuyền, máy móc thiết bị cũ, hỏng lạc hậu; tình trạng lãng phí tài sản công trong các tập đoàn kinh tế, tổng công ty và các cơ quan nhà nước đang diễn ra phổ biến. Việc nắm bắt thông tin không chính xác, kịp thời, quản lý và định hướng thị trường yếu kém dẫn đến sản xuất hàng hóa trên lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp, thủy sản… ế đọng, gây thiệt hại lớn cho người dân, doanh nghiệp và Nhà nước. Việc ban hành các cơ chế, chính sách “trên trời”, xa thực tế gây hậu quả xấu, lãng phí công sức, tiền bạc của Nhà nước, của nhân dân… Rồi hàng ngàn đề tài khoa học ngốn hàng trăm tỷ mỗi năm nhưng chất lượng kém, không khả thi hoặc không được áp dụng trên thực tế…

Chúng ta đều biết trong Điều lệ và các Nghị quyết của Đảng, việc phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí luôn được coi trọng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ Tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XI) Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay (ngày 16.1.2012) tập trung vào ba vấn đề thực sự cấp bách, cần làm ngay. Đó là: ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, nhất là ở cấp Trung ương đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm cá nhân người đứng đầu cấp ủy, chính quyền và mối quan hệ với tập thể cấp ủy, cơ quan, đơn vị. Cùng với Hiến pháp, Nhà nước ta đã ban hành rất nhiều bộ luật, luật, pháp lệnh, nghị định để điều chỉnh các quan hệ xã hội, tăng cường quản lý nhà nước trên các lĩnh vực. Nhưng một câu hỏi rất lớn đặt ra là: nhiều năm qua, hành vi lãng phí gây thất thoát rất lớn cho Nhà nước, cho nhân dân, nếu so sánh thì số tiền, tài sản thiệt hại do lãng phí còn lớn hơn cả tham ô. Hành vi lãng phí rất dễ nhận thấy, tại sao chưa có vụ việc lãng phí gây hậu quả lớn nào được đưa ra xét xử ? Phải chăng vì tiền, tài sản bị thiệt hại do lãng phí không rơi vào túi cá nhân nên không bị xử lý?

Nếu vậy thì đây cõ lẽ là nhìn nhận sai lầm!

Hiện tại, Bộ luật Hình sự, Luật Phòng, chống tham nhũng và Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí (có hiệu lực từ ngày 1.6.2006), Luật Bồi thường Nhà nước, Luật Cán bộ công chức, Luật Viên chức… đang được thực hiện. Nhưng một vấn đề không thể không đặt dấu hỏi lớn là: vì sao Bộ luật Hình sự của nước ta chưa có điều nào quy định xử lý tội lãng phí gây hậu quả nghiêm trọng? Đọc kỹ Bộ luật Hình sự, không tìm thấy ở dòng nào, trang nào cụm từ “lãng phí”. Ngay cả các đạo luật liên quan cũng chưa thấy một điều cụ thể nào quy định xử lý hành vi lãng phí gây hậu quả bằng pháp luật hình sự!? Trong các văn bản của các cơ quan có thẩm quyền quản lý nhà nước từ Chính phủ đến các bộ, ngành, chính quyền địa phương, việc quy định giao cho ai, cơ quan nào có thẩm quyền kiểm tra, xử lý việc lãng phí cũng không rõ.

Thực trạng trên cho thấy, việc chống lãng phí vẫn còn là vấn đề phức tạp, chi phối đến mọi mặt của đời sống xã hội; chống lãng phí có vẻ vẫn bị xem nhẹ, chưa thực sự trở thành ý thức tự giác của mỗi người; các giải pháp đề xuất có mặt hiệu quả chưa cao; việc học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức và thực hiện theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tham ô chưa đạt được kết quả như mong muốn. Để tạo chuyển biến thực sự về vấn đề này trong thời gian tới, góp phần giảm bớt lãng phí trong sử dụng tiền, tài sản, lao động, thời gian, tài nguyên của đất nước và nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức Đảng, sự chỉ đạo, quản lý của chính quyền, công tác kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng và sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương. Trong đó, phát huy vai trò gương mẫu, đi đầu của đội ngũ cán bộ, đảng viên là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng; tạo phong trào hành động cách mạng rộng lớn, có sức thu hút, thuyết phục mọi người cùng tích cực noi theo. Quy kết rõ trách nhiệm của cấp ủy Đảng, đảng viên, người đứng đầu cơ quan, đơn vị có quyền quản lý sử dụng tiền, tài sản công nếu có hành vi lãng phí thì cần xem xét và xử lý nghiêm minh.

Quốc hội và Chính phủ cần rà soát, sửa đổi bổ sung các quy định cụ thể về phòng, chống và xử lý đối với hành vi tham nhũng, lãng phí trong các bộ luật, luật, pháp lệnh, nghị định… Đặc biệt, cần bổ sung các tội danh về lãng phí trong Bộ luật Hình sự. QH, HĐND các cấp phải tăng cường giám sát về lĩnh vực đầu tư công, sử dụng tài sản, tiền thuộc sở hữu Nhà nước. Các cơ quan, đơn vị cũng phải tự rà soát lại toàn bộ việc quản lý sử dụng ngân sách, tài sản công được giao, qua đó phòng ngừa và ngăn chặn các hành vi tham ô, lãng phí. Trường hợp phát hiện có sự lãng phí thì quy trách nhiệm, trước hết là trách nhiệm của người đứng đầu; nếu hành vi lãng phí gây hậu quả lớn cần yêu cầu các cơ quan bảo vệ pháp luật vào cuộc thanh tra, điều tra, tùy theo mức độ hậu quả do lãng phí gây ra mà khởi tố, truy tố, xét xử.

Thiết nghĩ, tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm chống lãng phí, coi “lãng phí cũng có tội như tham ô” vẫn còn nguyên giá trị tiếp thêm sức mạnh cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta vững bước trên con đường đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.