Đề xuất 6 nhóm chính sách đặc thù, đặc biệt
Trình bày tóm tắt Tờ trình của Chính phủ về Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Danh Huy cho biết, việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội nhằm huy động mọi nguồn lực hợp pháp, rút ngắn tối đa trình tự, thủ tục, thời gian chuẩn bị đầu tư, tiến độ thực hiện, đào tạo nguồn nhân lực để triển khai đầu tư hệ thống đường sắt đô thị; khai thác có hiệu quả nguồn lực quỹ đất.
Việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội còn nhằm phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho hai thành phố trong việc triển khai đầu tư phù hợp với tình hình thực tế, đặc điểm và yêu cầu phát triển, phát huy tính chủ động, tích cực của hai thành phố, bảo đảm hiệu quả đầu tư.
Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Nghị quyết quy phạm hóa 6 nhóm cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt về: huy động nguồn vốn để đầu tư hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị; rút ngắn trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư; phát triển mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng (TOD); phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo; bảo đảm cung cấp vật liệu xây dựng, bãi đổ thải đủ nhu cầu, kịp thời để phục vụ dự án; các chính sách áp dụng riêng cho TP. Hồ Chí Minh về ưu tiên cho đường sắt đô thị.
Các nhóm chính sách đã được đề cập trong Đề án Phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, kế thừa các chính sách trong Luật Thủ đô, các chính sách tại Nghị quyết của Quốc hội về chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Các chính sách đã được thực hiện báo cáo đánh giá tác động đầy đủ, xác định lợi ích đem lại.
Chỉ trong trường hợp cấp thiết mới giao UBND thành phố quyết định áp dụng chỉ định thầu
Cơ bản tán thành sự cần thiết xây dựng và ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt nhằm phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, các đại biểu cũng cho rằng, thời gian qua, việc không có những cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt đã cho thấy những khó khăn, bất cập trong triển khai các dự án đường sắt đô thị, dẫn tới tình trạng chậm trễ, kéo dài thời gian thực hiện dự án.
Các đại biểu cũng cho rằng, lần này, Chính phủ trình Quốc hội xem xét ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại hai thành phố trong một kỳ họp là phù hợp với quy định của pháp luật.
Thảo luận một số nội dung của dự thảo Nghị quyết, có ý kiến đề nghị, cần phân tích, làm rõ dự án nào là dự án đường sắt đô thị, dự án nào là đường sắt đô thị theo mô hình TOD; làm rõ những ưu điểm, hạn chế của từng loại dự án;
Quan tâm đến công tác quy hoạch, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Đoàn Thị Thanh Mai thấy rằng, việc phát triển mạng lưới hệ thống đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh phải bảo đảm tính phù hợp với quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch sử dụng đất của từng địa phương… song Nghị quyết này sẽ có ảnh hưởng, liên quan đến việc điều chỉnh Quy hoạch sử dụng đất quốc gia 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đại biểu đặt câu hỏi: việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất quốc gia và các quy hoạch sử dụng đất của từng địa phương đã được tính đến hay chưa? Việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất sẽ ảnh hưởng như thế nào đến quỹ đất, các mục tiêu hay các dự án khác hay không, bởi ngoài việc triển khai mạng lưới hệ thống đường sắt đô thị, các địa phương còn đề nghị điều chỉnh rất nhiều nội dung về đất.
Quan tâm đến nhóm chính sách về trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ băn khoăn về nội dung dự thảo Nghị quyết cho phép UBND thành phố được quyết định các công trình đường sắt đô thị như nhà ga, nút giao, cầu, các hạng mục công trình liên quan thuộc dự án đường sắt đô thị… không phải thi tuyển phương án kiến trúc. Theo đại biểu, các công trình đường sắt đô thị không chỉ phục vụ giao thông mà còn mang ý nghĩa là dấu ấn du lịch, văn hóa, nhất là với Thủ đô Hà Nội, kiến trúc rất quan trọng, thời gian không nên là lý do để xem nhẹ vấn đề này.
Về chỉ định thầu, đại biểu Tạ Văn Hạ cho rằng, chỉ trong trường hợp cấp thiết mới nên giao UBND thành phố được quyết định áp dụng các hình thức chỉ định thầu đối với nhà thầu tư vấn, phi tư vấn, thi công... Ông cũng cho rằng, nên khuyến khích đấu thầu vì chỉ định thầu đi ngược với xu thế chung và quy định của Luật Đấu thầu, dễ nảy sinh tiêu cực.
Một số đại biểu cũng đề nghị, cần bảo đảm việc phát triển mạng lưới hệ thống đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh có tính kết nối liên thông nhằm phát huy hiệu quả đầu tư các dự án; có cơ chế, chính sách hỗ trợ bồi thường tái định cư, phát triển bộ máy tổ chức triển khai thực hiện… nhằm bảo đảm dự án không đội vốn, kéo dài thời gian thực hiện.
Kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh ghi nhận các ý kiến phát biểu tại phiên họp và khẳng định, Ủy ban Kinh tế sẽ phối hợp với Bộ Giao thông - Vận tải, Hội đồng Thẩm tra, tiếp thu thêm ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung này nhằm hoàn thiện Báo cáo thẩm tra chính thức trước khi báo cáo Quốc hội.
