Lạm phát năm 2010 là một hay hai con số?

Nguy cơ lạm phát cao đầu năm

Theo các chuyên gia, giá cả năm 2010 sẽ tăng vì các mặt hàng thiết yếu như điện, than, nước, xăng… sẽ được điều tiết theo giá thị trường, có thể đẩy lạm phát lên cao hơn 10%. Đơn cử, theo lộ trình từ năm 2010 giá bán điện sẽ theo cơ chế thị trường và được điều chỉnh mỗi năm một lần vào ngày 1.3 hàng năm, nếu giá bán điện bình quân dự kiến cho năm tiếp theo tăng hoặc giảm 5% trở xuống sẽ do Bộ Công thương phê duyệt, vượt hơn 5% sẽ do Thủ tướng quyết định.

Nhìn nhận từ góc độ quản lý vĩ mô, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính Nguyễn Tiến Thỏa cho rằng, các nguyên nhân trực tiếp gây tăng giá ngay từ đầu năm 2010 là do độ trễ từ sự nới lỏng các chính sách tiền tệ, tài khóa của năm 2009 chuyển qua. Lộ trình tăng lương tối thiểu trong năm 2010, nhu cầu mua tăng cao trong dịp Tết nguyên đán sắp tới… cũng là tác nhân quan trọng đẩy giá các mặt hàng leo thang.

Đồng quan điểm này, TS Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ nhìn nhận, giá cả trong nước sẽ tăng do độ trễ của chính sách nới lỏng tiền tệ năm 2009 cộng thêm việc giá cả nguyên liệu trên thị trường thế giới tăng. Song băn khoăn lớn nhất của chuyên gia này là tác nhân tăng giá từ việc giá các mặt hàng thiết yếu như điện, nước… sẽ theo cơ chế thị trường. Bởi nước sinh hoạt, điện hay than hiện có mức độ cạnh tranh rất thấp, thậm chí còn yếu tố độc quyền, trong khi giá đã theo thị trường phải có được sự cạnh tranh thực sự.

Nguyên nhân lạm phát cao trong năm 2010 có thể còn do bội chi ngân sách quá lớn. Như năm 2008, bội chi ngân sách chỉ ở mức trên 5% GDP nhưng lạm phát đã lên tới 19,89%. Năm 2009 có thể xem là ngoại lệ khi bội chi ngân sách lớn hơn, ở mức 6,9% nhưng không bùng phát giá cả do kinh tế suy giảm, người tiêu dùng phải tiết giảm chi tiêu. Tuy nhiên, theo dự đoán, khả năng bội chi ngân sách trong năm 2010 sẽ tiếp tục ở mức cao, trong khi nền kinh tế đã vượt khỏi suy thoái thì nhu cầu tiêu dùng sẽ tăng mạnh trở lại, tạo áp lực lên lạm phát. Thêm vào đó, tăng trưởng tín dụng và nhập siêu cao cũng có nguy cơ gây lạm phát cao trong năm 2010. Cụ thể, tỷ lệ huy động vốn vào ngân hàng của cả năm 2009 chỉ tăng 26% trong khi tăng trưởng tín dụng cả năm đạt hơn 37%, đồng nghĩa với phần chênh lệch 10% sẽ phải dựa một phần không nhỏ vào tăng phát hành tiền.

Dẫn ra nguy cơ giá cả sẽ tăng mạnh, lạm phát có thể vượt 10%, các chuyên gia đều cho rằng, để mục tiêu kiềm giữ lạm phát ở mức 7% Chính phủ phải có chính sách kinh tế vĩ mô và quản lý giá cả hợp lý trong năm 2010. Song việc kiềm chế lạm phát vẫn phải đảm bảo lợi nhuận doanh nghiệp và quyền lợi của người dân.

“Tuýt còi” nếu doanh nghiệp nâng giá quá cao

Trên thực tế, nhiều kịch bản khác nhau đã được đặt ra cho tăng trưởng kinh tế và lạm phát năm 2010, kịch bản ấy bi quan hay lạc quan còn phụ thuộc vào điều hành của Chính phủ.

Vậy bài toán điều hành giá cả phải tiến hành như thế nào? Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế xã hội Hà Nội cho rằng, bài toán quan trọng trong công tác điều hành kinh tế năm 2010 là ngăn chặn những cơn sốt giá ngược dòng như giá xăng, giá sữa và tình trạng đầu cơ, lũng đoạn thị trường. Bài học bùng  phát các cơn sốt trên các thị trường nhà đất, chứng khoán, USD đều do không xử lý được tin đồn và tâm lý người dân.

Còn theo đề xuất của TS Võ Trí Thành, để giá cả các mặt hàng thiết yếu theo thị trường mà không tạo ra các cú sốc lớn, cơ quan quản lý phải có chế tài nếu mức giá doanh nghiệp đưa ra quá cao, gây ảnh hưởng lớn đến lợi ích người tiêu dùng. Đồng thời, Nhà nước phải có các chính sách kích thích để doanh nghiệp làm ăn có lãi với chi phí sản xuất ở mức thấp nhất. Bài học từ nhiều nước cho thấy, một doanh nghiệp độc quyền nếu có mức tăng hàng hóa thấp hơn so với mức lạm phát chung sẽ được hưởng những ưu đãi thuế, hỗ trợ nghiên cứu…

Doanh nghiệp cần có lãi nhưng đời sống người tiêu dùng cũng cần được đảm bảo. Bởi thế, ưu đãi thẳng cho người nghèo cũng rất cần thiết để giá cả vẫn theo thị trường mà không gây tác động quá lớn lên đời sống người dân nghèo. Cụ thể, Nhà nước có thể hỗ trợ bằng tiền để họ mua nước sạch, mua điện.

Một yếu tố lạc quan là quy luật giá thường tăng mạnh vào những tháng đầu năm và giảm dần vào những tháng cuối năm. Đây là cơ sở để TS Vũ Đình Ánh, Viện phó Viện Nghiên cứu khoa học thị trường giá cả, Bộ Tài chính cho rằng, nếu quy luật của diễn biến thị trường giá cả được duy trì, kết hợp với những chính sách kinh tế vĩ mô và quản lý thị trường giá cả hợp lý thì CPI cả năm có thể vẫn được duy trì ở mức 7%. Ngược lại, nếu một trong những điều kiện trên không được đảm bảo, CPI có thể vọt lên mức 12-15%.