Giảm sự lệ thuộc vào phân bón nhập khẩu

Có thể nói, phân bón là loại vật tư nông nghiệp quan trọng số 1 đối với sản xuất nông nghiệp của nước ta, bởi chiếm tỷ trọng cao nhất trong giá thành của trồng trọt, trong khi ngành trồng trọt hiện đang chiếm từ 64-68% trong tổng giá trị sản xuất của toàn ngành nông nghiệp.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, TS Phùng Hà, nhu cầu phân bón ở Việt Nam hiện nay vào khoảng 10,5 - 11 triệu tấn các loại. Trong đó: urea khoảng 1,6- 1,8 triệu tấn; DAP khoảng 0,9 đến 1 triệu tấn; SA 0,8 – 0,9 triệu tấn, Kali 0,9 – 1 triệu tấn, phân chứa lân các loại trên 1,2 triệu tấn, phân NPK khoảng 3,5- 4 triệu tấn...

Trong khi đó, năm 2022 Việt Nam nhập khẩu 3.39 triệu tấn, trị giá 1,62 tỷ USD phân bón các loại; năm 2023 nhập khẩu 4,12 triệu tấn, trị giá 1,41 tỷ USD; 6 tháng đầu năm 2024 nhập khẩu 2,5 triệu tấn phân bón, kim ngạch hơn 838 triệu USD.

Cũng theo người đứng đầu Hiệp hội Phân bón Việt Nam, thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi hiện hành là 0 – 6% (tùy mã HS). Các loại phân bón phổ biến được áp thuế nhập khẩu như sau: Phân đạm UREA thuế nhập khẩu là 6%; Phân SA thuế 0%; Phân lân thuế 6%; Phân Kali clorua thuế 0%; Phân Kali sulphate thuế 0%; Phân DAP thuế 6%; Phân MAP thuế 0%; Phân NPK thuế 6%. Trong đó, nhập khẩu từ các nước có hiệp định thương mại tự do với Việt Nam có thể sẽ được hưởng thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt nếu đáp ứng đủ các điều kiện theo hiệp định…

Kể từ khi Luật Thuế số 71/2014/QH13 quy định phân bón, máy móc thiết bị chuyên dùng cho sản xuất nông nghiệp...có hiệu lực, Hiệp hội đã kiên trì kiến nghị yêu cầu chuyển phân bón từ mặt hàng không chịu thuế sang chịu thuế giá trị gia tăng 5%...- Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, TS Phùng Hà cho biết.

Bởi thực tế, khi các doanh nghiệp sản xuất phân bón không được khấu trừ, hoàn thuế giá trị gia tăng của hàng hóa, dịch vụ mua vào, kể cả thuế giá trị gia tăng của hàng hóa mua vào hoặc nhập khẩu để tạo tài sản cố định dùng cho sản xuất phân bón. Điều này không chỉ khiến lợi nhuận doanh nghiệp giảm sút, mà còn cản trở việc doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ phân bón thế hệ mới, hướng tới sản xuất xanh, bền vững.

Quan trọng hơn, khi áp dụng Luật số 71, phân bón nhập khẩu không có thuế giá trị gia tăng. Điều này có lợi cho các nhà sản xuất nước ngoài khi xuất khẩu phân bón sang Việt Nam và làm ảnh hưởng nặng nề đến các doanh nghiệp sản xuất trong nước. Do đó, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam đề xuất chuyển mặt hàng phân bón từ đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng sang đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng với mức thuế suất 5%.

“Bất kể một chính sách nào nói chung và thuế nói riêng có liên quan tới lợi ích của nhiều bên khó có thể mang lại lợi ích một lúc cho toàn bộ các bên, quan trọng là dựa trên lợi ích lâu dài, lợi ích tổng thể và khả năng của các cơ quan quản lý điều hòa lợi ích của các bên có liên quan”, TS. Phùng Hà nhấn mạnh….

Bảo đảm hài hòa và bền vững giữa “3 nhà”

Ngày 17.6.2024, Quốc hội đã nghe tờ trình về sửa đổi Luật thuế giá trị gia tăng do Bộ trưởng Bộ Tài chính thừa ủy quyền Chính phủ trình bày. Theo nội dung tờ trình, Chính phủ đề xuất đưa phân bón vào diện chịu thuế giá trị gia tăng ở mức 5%. Đây là một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm rất lớn của cộng đồng, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón, cũng như của nông dân trong cả nước.

Theo TS. Nguyễn Trí Ngọc, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, trong ngắn hạn, giá phân bón sẽ tăng lên và người nông dân sẽ chịu thiệt một chút do phải bỏ thêm tiền để mua phân bón. Nhưng xét trong dài hạn, người nông dân sẽ được hưởng lợi từ chính sách thuế giá trị gia tăng 5% đối với mặt hàng phân bón.

Ông Ngọc chỉ ra các cơ sở thực tế khiến người nông dân được hưởng lợi từ chính sách này. Đó là, doanh nghiệp sản xuất phân bón được khấu trừ thuế đầu vào, nên chi phí đầu tư giảm, giá thành sản xuất sẽ giảm.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp có động lực đầu tư vào nghiên cứu, đổi mới công nghệ, sản xuất các loại phân bón có hàm lượng kỹ thuật cao, thế hệ mới, làm tăng năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm, do đó tăng hiệu quả công tác trồng trọt một cách bền vững.

Đặc biệt, Nhà nước thu được một khoản thuế từ mặt hàng phân bón nên có thêm điều kiện để tăng chi cho các hoạt động nghiên cứu khoa học... Điều này sẽ làm cho người nông dân tăng hiệu quả sản xuất trên đơn vị diện tích, tăng sự cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp trong nước.

“Phân bón chịu thuế giá trị gia tăng sẽ hài hòa lợi ích của cả 3 "nhà", đó là Nhà nước, doanh nghiệp sản xuất và người nông dân”, đại diện Hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam khẳng định.

Đồng tình với việc áp dụng thuế đối với mặt hàng phân bón, TS. Nguyễn Thu Hằng, Trường Đại học Ngoại thương cũng cho rằng, ngành phân bón đóng vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng, góp phần bảo đảm an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp. Do vậy, cần có các chính sách thuế hỗ trợ phát triển ngành phân bón theo hướng phát triển bền vững, kết hợp hài hòa giữa các sắc thuế trực thu và gián thu trong hệ thống thuế như: Thuế Giá trị gia tăng, thuế bảo vệ môi trường, thuế xuất nhập khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp.

Theo bà Hằng, hiện nay nhiều "cường quốc phân bón" trên thế giới đều áp dụng thuế giá trị gia tăng đối với ngành phân bón. Đơn cử, tại quốc gia sản xuất và tiêu thụ phân bón lớn nhất thế giới là Trung Quốc quốc hiện đang áp dụng thuế giá trị gia tăng ở mức 11% với phân bón. Đồng thời, nước này cũng ban hành một số chính sách miễn giảm thuế TNDN cho doanh nghiệp sản xuất phân bón, đặc biệt là những doanh nghiệp sản xuất phân bón hữu cơ, phân vi sinh, phân bón thân thiện với môi trường và những doanh nghiệp sản xuất phân bón đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển, hoặc sử dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất.

Tương tự, tại Nga - đất nước xuất khẩu phân bón lớn nhất thế giới, cũng đang áp dụng thuế giá trị gia tăng đối với ngành phân bón nhằm nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng, góp phần bảo đảm an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững.

Đồng ý với việc đưa phân bón trở lại diện chịu thuế giá trị gia tăng, nguyên Vụ trưởng Vụ quản lý Thuế Doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế) Nguyễn Văn Phụng cho rằng, việc này phù hợp với chủ trương với quan điểm chỉ đạo của Quốc hội là mở giao diện chịu thuế giá trị gia tăng, thu hẹp danh mục 26 mặt hàng không chịu thuế giá trị gia tăng xuống còn ít hơn. Đồng thời, việc đưa mặt hàng phân bón vào diện chịu thuế sẽ giải quyết hài hòa được “mối quan hệ giữa ba nhà”: Doanh nghiệp, Nhà nước và nhà nông…

Thực tế thời gian qua, các doanh nghiệp phân bón Việt Nam liên tiếp kiến nghị cần thiết phải đưa phân bón vào đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng nhằm tạo ra một môi trường cạnh tranh bình đẳng, sòng phẳng giữa các nhà sản xuất trong nước với phân bón nhập khẩu… Để gỡ khó cho ngành phân bón nước nhà, các doanh nghiệp kỳ vọng, việc sửa đổi Luật thuế số 71 theo hướng đưa phân bón vào chịu thuế giá trị gia tăng (VAT) sẽ được thông qua vào Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV.