Kỷ vật kháng chiến: Dấu ấn thời gian

Triển lãm do Ban tổ chức Cuộc vận động sưu tầm và giới thiệu Những kỷ vật kháng chiến phối hợp với Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, Bảo tàng Quân chủng Phòng không - Không quân, Bảo tàng Hậu cần, Bảo tàng Đường Hồ Chí Minh tổ chức, hướng tới kỷ niệm 66 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22.12.1944 - 22.12.2010). 1.033 hiện vật tiêu biểu được chọn từ 11.000 hiện vật đã được các bảo tàng quân đội tiếp nhận từ năm 2008 đến nay, trong đó có 377 hiện vật gốc khối, 581 hiện vật gốc chữ, 61 hình ảnh và 14 tác phẩm nghệ thuật.

Kỷ vật kháng chiến trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954) được trưng bày ngay phần đầu của triển lãm, tái hiện một phần cuộc sống, chiến đấu, sinh hoạt của quân và dân ta, trong đó điểm nhấn là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Nhiều kỷ vật quý được nhân dân giữ gìn như bảo vật của gia đình, nhưng sẵn sàng hiến tặng cho Cuộc vận động. Đó là bằng Huân chương Quân công của nguyên Phó tổng tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam Trung tướng Đặng Kinh, được tặng thưởng năm 1954 về thành tích chỉ huy đơn vị tấn công, phá hủy 57 máy bay của Pháp ở sân bay Cát Bi, chặn đường tiếp tế đường không của địch cho mặt trận Điện Biên Phủ. Đó là máy chữ của Đại tá Tạ Doãn Địch thu được của địch trong trận Pú Trạng - Nghĩa Lộ năm 1952, là chiếc áo trấn thủ của đồng chí Hoàng Ngào, chiến sỹ Đại đoàn 312 sử dụng trong chiến đấu tại Điện Biên Phủ…

Cuộc đọ sức ngoan cường của quân và dân ta với đế quốc Mỹ (1954 - 1975) đã được tái hiện phần nào qua các nội dung trưng bày Huyền thoại đường Trường Sơn, trận Điện Biên Phủ trên không và chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Gây ấn tượng trong số các hiện vật giai đoạn này là chiếc nồi đồng (nồi mười) từng trộn máu, gạo đất của mẹ Trần Thị Xân ở Đại Thắng, Đại Lộc, Quảng Nam. Mẹ có 5 con là liệt sỹ, bản thân cũng hy sinh khi đang nấu cơm phục vụ thương binh. Hay như chiếc mũ sắt tìm được của một liệt sỹ trong số 200 chiến sỹ mũ sắt của Thủ đô Hà Nội thuộc Trung đoàn 209 Sư đoàn 312 hy sinh trong đêm 26.3.1968, tại Chư tan Kra, Sa Thầy, Kon Tum; chiếc xe đạp của Liệt sỹ Lang Sỹ Thủy, chiến sỹ trinh sát của Sư đoàn 320. Khi anh bị thương vào tay phải, đơn vị cho ra Bắc điều trị, sau đó được phân công về công tác tại tỉnh đội Thanh Hóa gần nhà. Nhưng anh trả lại quyết định, mượn xe đạp của chị gái, quyết tâm trở lại thành cổ Quảng Trị vào thời điểm ác liệt nhất, cùng đơn vị chiến đấu rồi hy sinh. Trong số các hiện vật còn có bản gốc của tác phẩm Mãi mãi tuổi 20 của liệt sỹ Nguyễn Văn Thạc; cuốn “nhật ký bằng tranh” của họa sỹ Lê Đức Tuấn sau 41 năm lưu lạc trên đất Mỹ...

Đặc biệt, Những kỷ vật kháng chiến – Dấu ấn thời gian cũng giới thiệu một số bộ sưu tập quý, lần đầu được công bố: sưu tập Ngọn lửa sống mãi, giới thiệu hàng chục kiểu, loại đèn, kích cỡ khác nhau, rất nhiều ngọn đèn tự tạo từ vỏ bom bi, bom dứa, đạn M – 79... Sưu tập Thư thời chiến gồm 581 bức thư, nhiều thư thấm đẫm nước mắt của các mẹ già ngóng con ở chiến trường xa, là nỗi nhớ quê hương, gia đình của người lính...

Phụ trách thiết kế trưng bày triển lãm, họa sỹ Nguyễn Mạnh Việt Cường chia sẻ: những kỷ vật kháng chiến rất thô sơ, có thể nhìn rất bình thường, nhưng nó gắn với những câu chuyện rất xúc động. Do đó, để làm sống lại và tôn vinh các hiện vật, chúng tôi cố gắng để người xem có thể thấy hết giá trị của chúng, qua sử dụng hiệu ứng ánh sáng, bố cục trưng bày... Như khi giới thiệu chiếc áo của cựu binh Mỹ Prunier, thành viên Nhóm con Nai, sang giúp Bác Hồ huấn luyện quân sự cho bộ đội tháng 7.1945, triển lãm giới thiệu kèm ảnh Prunier mặc áo đứng cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng thuyết minh bên cạnh. Hay như bộ sưu tập thư thời chiến, nơi gửi gắm biết bao tình cảm của các chiến sỹ, để gây được ấn tượng với người xem, chúng tôi phối hợp với BTC đọc và lựa chọn giới thiệu những thư đặc biệt, sau đó sử dụng hệ thống mica để đưa các dòng chữ nhỏ ngang tầm mắt người đọc...

Cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đã kết thúc từ lâu, nhưng các kỷ vật kháng chiến vẫn giữ nguyên giá trị, ở đó thể hiện lòng dũng cảm, chiến công oanh liệt, cũng như những hy sinh mất mát của quân và dân ta trong quá trình đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước.