Nhiều kết quả khả quan, tích cực
Qua những năm thực hiện Nghị quyết, tỷ lệ nội địa hóa trong các ngành công nghiệp chủ lực đã có sự cải thiện đáng kể, góp phần giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu và linh kiện. Một trong những thành tựu của Nghị quyết 115/NQ-CP là việc nâng cao tỷ lệ nội địa hóa trong các ngành công nghiệp chủ lực.
Nếu như trước đây, nhiều sản phẩm công nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu linh kiện, thì nay tỷ lệ nội địa hóa đã tăng lên rõ rệt. Điển hình là ngành công nghiệp ô tô, tỷ lệ nội địa hóa các linh kiện ô tô đã tăng từ 20% lên 35% trong vòng 5 năm qua. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người lao động. Bên cạnh đó, sự ra đời của các cụm công nghiệp chuyên ngành như ô tô, điện tử đã tạo ra một hệ sinh thái CNHT năng động, nơi các doanh nghiệp có thể liên kết, hợp tác và cùng nhau phát triển.
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã trở thành nhà cung cấp cấp 2, cấp 3 cho các tập đoàn đa quốc gia lớn như Samsung, LG, Foxconn. Điều này giúp doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới, nâng cao năng lực sản xuất và mở rộng thị trường. Đối với ngành ô tô, tỷ lệ nội địa hóa tiếp tục được nâng cao, tăng trưởng mạnh mẽ, trong đó một số dòng xe ô tô lắp ráp tại Việt Nam đã đạt được tỷ lệ nội địa hóa khá cao, đặc biệt là các dòng xe tải, xe khách. Các doanh nghiệp Việt Nam đã thành công trong việc sản xuất các linh kiện như ghế ngồi, nội thất, hệ thống dây điện. Cùng với đó, sự ra đời của các thương hiệu ô tô Việt Nam như VinFast đã tạo ra một làn sóng mới cho ngành công nghiệp ô tô, thúc đẩy quá trình nội địa hóa và phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Với ngành cơ khí, một số doanh nghiệp cơ khí Việt Nam đã sản xuất được các sản phẩm có độ chính xác cao, đáp ứng được yêu cầu của các ngành công nghiệp hiện đại.
Tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp
Bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, các doanh nghiệp CNHT ở Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là về nguồn vốn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong đó, việc tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi còn hạn chế, gây khó khăn đến quá trình đầu tư và mở rộng sản xuất. Cùng với đó, năng lực đổi mới công nghệ còn hạn chế là một thách thức lớn khác. Doanh nghiệp Việt Nam nói chung còn thiếu các trung tâm nghiên cứu phát triển, nguồn nhân lực chất lượng cao và khả năng tiếp cận các công nghệ tiên tiến. Điều này dẫn đến tình trạng sản phẩm công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam chủ yếu tập trung vào các sản phẩm đơn giản, giá trị gia tăng thấp.
Nhân lực trình độ cao của Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường, việc đào tạo và giữ chân nhân tài là một bài toán khó đối với nhiều doanh nghiệp.
Nghị quyết 115/NQ-CP của Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ đã đặt mục tiêu, năm 2025, doanh nghiệp Việt Nam có khả năng sản xuất các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ có tính cạnh tranh cao, đáp ứng được 45% nhu cầu thiết yếu cho sản xuất, tiêu dùng nội địa, chiếm 11% giá trị sản xuất toàn ngành công nghiệp.
Hiện có khoảng 1.000 doanh nghiệp đủ năng lực cung ứng trực tiếp cho các doanh nghiệp lắp ráp và tập đoàn đa quốc gia trên lãnh thổ Việt Nam, trong đó, doanh nghiệp trong nước chiếm khoảng 30%. Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia, đây vẫn là mục tiêu có nhiều thách thức với công nghiệp hỗ trợ trong nước.
Vì vậy, để thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp CNHT, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt từ phía Chính phủ, trong đó tiếp tục xây dựng khung pháp lý hoàn thiện, tạo lập môi trường kinh doanh minh bạch; Đa dạng hóa các hình thức ưu đãi đầu tư, tập trung vào các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ mới, tạo động lực cho doanh nghiệp đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh; Khuyến khích các doanh nghiệp CNHT liên kết, hợp tác để tạo ra chuỗi giá trị hoàn chỉnh; Phát triển các cụm liên kết sản xuất, tạo ra hiệu ứng lan tỏa và nâng cao năng lực cạnh tranh của toàn ngành.
Bộ Công Thương cho rằng, việc hợp tác với các tập đoàn đa quốc gia được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều giá trị thiết thực, góp phần nâng cao năng lực, tăng khả năng tiếp cận chuỗi sản xuất toàn cầu cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam. Trong đó, từ năm 2015, Bộ Công Thương và Samsung đã phối hợp để triển khai chương trình tư vấn cải tiến nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước.
