Nên tập trung vào chi tiết, linh kiện chính

Phần lớn linh kiện là nhập khẩu

Theo báo cáo của Bộ Công thương, cả nước hiện có hơn 300 doanh nghiệp sản xuất liên quan đến ô tô. Trong đó, có khoảng hơn 40 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô; 45 doanh nghiệp sản xuất khung gầm, thân xe, thùng xe; 214 doanh nghiệp sản xuất linh kiện, phụ tùng ô tô...  

Mặc dù vậy, tỷ lệ nội địa hóa đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi thấp hơn mục tiêu đề ra, đồng thời thấp hơn rất nhiều so với các quốc gia trong khu vực. Các doanh nghiệp đang tập trung phát triển những sản phẩm đã được nội địa hóa mang hàm lượng công nghệ rất thấp như: săm, lốp ô tô, ghế ngồi, gương, kính, bộ dây điện, ắc quy, sản phẩm nhựa… với tổng cộng 287 chi tiết, cụm chi tiết, đạt tỷ lệ khoảng 20%. 80% còn lại Việt Nam phải nhập khẩu hoàn toàn từ nước ngoài, trong đó có các chi tiết, linh kiện chính của ô tô về động cơ, hệ truyền động, hộp số, hệ thống an toàn, hệ thống điện tử trên xe, đặc biệt là chip bán dẫn. Việc nhập khẩu phần lớn linh kiện khiến chi phí sản xuất, lắp ráp xe trong nước cao hơn từ 10 - 20% và giá bán xe cao hơn khoảng 20% so với các nước trong khu vực.

Trong khi đó, Thái Lan có gần 700 doanh nghiệp là nhà cung cấp cấp 1 và 1.700 doanh nghiệp là nhà cung cấp cấp 2, cấp 3. Con số này gấp 10 lần Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Điều này khiến chi phí lắp ráp xe trong nước tại Thái Lan rẻ hơn rất nhiều so với Việt Nam. Ngoài ra, một trong những lý do giúp Thái Lan vươn lên vị trí số một Đông Nam Á nằm ở chính sách cởi mở hơn về tỷ lệ nội địa hóa. Cụ thể, nước này đã bãi bỏ những quy định lỗi thời về tỷ lệ nội địa hóa ô tô từ năm 1997. Trong khi đó, Việt Nam mới chính thức bãi bỏ quy định này từ ngày 1.10.2022. Đồng thời, Chính phủ Thái Lan chỉ tập trung hỗ trợ sản xuất linh kiện, liên minh với các hãng sản xuất lớn trên thế giới để đón nguồn vốn FDI từ nước ngoài, đặc biệt là các thương hiệu đến từ Nhật Bản.

Xây dựng mạng lưới sản xuất, cung ứng linh kiện trong nước

Đại diện Cục Công nghiệp Bộ Công thương cho biết, thời gian qua bộ đã có nhiều giải pháp thực hiện quản lý, phát triển cụm công nghiệp theo Nghị định số 68 của Chính phủ, trong đó nhấn mạnh vai trò của các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối giữa các doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Tiềm năng của ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam đã được bạn bè quốc tế nhìn nhận. Bên cạnh đó, tình hình kinh tế, chính trị trong nước luôn ổn định, giữ vững; các chính sách hỗ trợ của Chính phủ ngày càng sát sườn hơn với doanh nghiệp. Đó là những lý do một số hãng xe lớn trên thế giới gần đây có xu hướng chuyển dịch từ nhập khẩu nguyên chiếc sang lắp ráp ô tô tại Việt Nam.

Cũng theo đại diện Cục Công nghiệp, sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp đầu chuỗi như THACO, Vinfast có vai trò quan trọng giúp thúc đẩy ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô phát triển. Bởi lẽ, đây là cơ hội để các đơn vị cung ứng linh kiện thứ cấp có điều kiện giao lưu, nghiên cứu, nâng cao tay nghề, chất lượng sản phẩm.

Bà Chu Thị Nga - Công ty TNHH Cao su Giải Phóng cho biết, khi công ty hợp tác với Toyota để cung ứng các sản phẩm từ nhựa, silicon, ngoài việc bảo đảm chất lượng theo tiêu chuẩn Việt Nam, các sản phẩm phải đáp ứng tiêu chuẩn 5S của Toyota. Trong quá trình làm việc, doanh nghiệp nhận được nhiều hỗ trợ từ các tập đoàn lớn như vậy để tạo ra sản phẩm cuối cùng đạt chất lượng cao nhất.

Trưởng Ban Kế hoạch Kinh doanh, Công ty Toyota Ô tô Việt Nam Nguyễn Trung Hiếu nhận định, ngành sản xuất linh kiện tại Việt Nam có lợi thế là chất lượng tốt, chi phí nhân công thấp, tiết kiệm chi phí với với linh kiện nhập khẩu. Mặc dù vậy, vẫn còn những điểm bất lợi cần được khắc phục như: quy mô sản xuất nhỏ, công nghiệp nguyên vật liệu (thép, nhựa) chưa thực sự nổi trội, trình độ kỹ thuật nhân công còn thấp và thiếu kinh nghiệm quản trị. 

Theo Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), các cơ chế, chính sách cho ngành công nghiệp ô tô nói chung và công nghiệp hỗ trợ ô tô nói riêng tại Việt Nam đã có nhưng chưa thực sự đầy đủ, phù hợp và đạt hiệu quả trên thực tế. Do đó, thời gian tới cần có các chính sách bảo vệ thị trường trong nước như xây dựng các hàng rào kỹ thuật phù hợp với cam kết quốc tế; tiếp tục triển khai quy hoạch và hệ thống các cơ sở hạ tầng một cách đồng bộ trên cả nước, khuyến khích các vùng miền, địa phương giao thương hàng hóa với nhau.

Bên cạnh đó, để các doanh nghiệp yên tâm hơn khi đầu tư sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh rất cần đến những chính sách hỗ trợ cụ thể, thiết thực hơn nữa từ Chính phủ như: hỗ trợ chi phí đầu tư, giảm thuế, hoàn thuế nhập khẩu nguyên vật liệu, thiết lập mạng lưới kết nối nhà sản xuất ô tô với nhà cung cấp nhằm tối ưu hóa sản xuất… Ngoài ra, các doanh nghiệp Việt cần chú trọng tham gia sâu hơn vào các chi tiết, linh kiện chính của ô tô. Để làm được điều này, theo VASI các doanh nghiệp cần liên kết, hỗ trợ lẫn nhau, tiến tới xây dựng một mạng lưới sản xuất, cung ứng sản phẩm trên phạm vi toàn quốc và xuất khẩu.