Covid-19 tác động đáng kể đến hiệu quả hoạt động của chính quyền

Quan ngại về y tế, bảo hiểm y tế tăng mạnh

Theo bà Caitlin Wiesen, đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, những phát hiện từ PAPI 2021 có ý nghĩa quan trọng, giúp đánh giá được tác động của đại dịch Covid-19 tới hiệu quả quản trị công với sự tham gia của người dân. Điều này giúp chính quyền các cấp chuẩn bị kịch bản ứng phó với những khủng hoảng kinh tế và sức khỏe tương tự có thể xảy ra trong tương lai.

Cụ thể, PAPI 2021 cho biết, người dân ghi nhận sự cải thiện ở một số mặt về cơ sở hạ tầng cơ bản và an ninh, trật tự ở địa phương, thể hiện qua mức độ hài lòng cao hơn với chất lượng đường sá, tiếp cận nước sạch, thu gom rác thải, cũng như ít phải đối mặt với tội phạm hơn trước. Lý giải cho những thay đổi này, theo Báo cáo PAPI 2021, đó là tác động của giãn cách xã hội, tăng đầu tư công cho nâng cấp cơ sở hạ tầng cơ bản.

Bên cạnh những chuyển biến tích cực, PAPI 2021 chỉ ra những “điểm trừ” trong quản trị và hành chính công các cấp. Trong năm thứ hai của đại dịch với làn sóng biến chủng Delta đã khiến ngành y tế nhận được ít thiện cảm hơn, đặc biệt là tuyến y tế cơ sở. Kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ quan ngại về y tế và bảo hiểm y tế tăng mạnh từ 2% lên 23% trong khi mối quan ngại về ô nhiễm môi trường giảm nhẹ. Mức độ hài lòng của người dân đối với dịch vụ của bệnh viện công tuyến huyện/quận/thành phố trực thuộc tỉnh giảm sút.

Bên cạnh đó, tỷ lệ người dân hài lòng với điều kiện kinh tế hộ gia đình cũng tiếp tục giảm 11% so với năm 2020. Cùng với đó, tỷ lệ người dân trả lời khảo sát cho biết họ bị mất việc làm và thu nhập tăng 10%. Tỷ lệ hài lòng với cách ứng phó với đại dịch Covid-19 của các cấp chính quyền cũng giảm từ 89% năm 2020 xuống còn 84% năm 2021.

Điểm số “Kiểm soát tham nhũng” giảm sút

Đáng chú ý, điểm chỉ số nội dung “Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công” lần đầu tiên giảm sút kể từ năm 2016 - khi chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt bắt đầu. Chưa tới 70% số người trả lời cho rằng chính quyền địa phương đã nghiêm túc trong phòng chống tham nhũng. Ở 30 tỉnh, thành phố, tỷ lệ người trả lời cho rằng chính quyền địa phương đã nghiêm túc chỉ ở mức dưới 50%.

Đáng chú ý, tỷ lệ người làm thủ tục hành chính xin cấp mới hoặc cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất phải chi “lót tay” dao động từ 40 - 90% ở hơn 40 tỉnh, thành phố. Con số này cao hơn hẳn năm 2020 với chỉ 32%. Hiện trạng “chung chi” để làm xong thủ tục cấp đổi hoặc cấp mới giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lại phổ biến ở các tỉnh còn nghèo như Cao Bằng, Đắk Lắk và Sóc Trăng.

Bên cạnh đó, 40% đến 80% người trả lời ở khoảng 40 tỉnh, thành phố cho biết đã phải trả chi phí ngoài quy định để được chăm sóc tốt hơn dao động khi sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở bệnh viện công tuyến huyện.

Về chỉ số "Công khai minh bạch", báo cáo cho biết, việc tiếp cận thông tin đất đai của người dân còn rất hạn chế ở tất cả các tỉnh, thành phố. Chỉ có 5 - 30% người dân được biết đến kế hoạch sử dụng đất năm 2021 ở địa phương và 23 - 67% biết nơi có thể lấy thông tin về Bảng giá đất 2021 do chính quyền cấp tỉnh ban hành.

Điểm chỉ số “Trách nhiệm giải trình với người dân” cũng giảm mạnh so với hai năm 2019 và 2020. Sự sụt giảm này có thể do chính quyền địa phương không xử lý được số lượng lớn các đơn thư, yêu cầu của người dân đối với các chính sách hỗ trợ, ứng phó liên quan đến Covid-19 trong năm 2021.

Về tổng thể, có 30 tỉnh, thành phố có sự sụt giảm về điểm ở các chỉ số nội dung "Tham gia của người dân ở cấp cơ sở", "Công khai, minh bạch trong việc ra quyết định ở địa phương", "Trách nhiệm giải trình với người dân", và "Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công".