Dự thảo Đề án về phát triển thị trường carbon tại Việt Nam được xây dựng trên cơ sở Nghị định 06/2022/NĐ-CP về quy định chi tiết việc giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozon và phát triển thị trường carbon.
Theo đó, từ nay đến hết năm 2027, đơn vị liên quan sẽ lên kế hoạch quản lý tín chỉ carbon, hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; xây dựng quy chế vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon; triển khai thí điểm cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong các lĩnh vực tiềm năng và hướng dẫn thực hiện cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước và quốc tế.
Đến năm 2025, thành lập và vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ; thực hiện các hoạt động về nâng cao nhận thức về phát triển thị trường carbon.
Từ năm 2028, sàn giao dịch tín chỉ carbon sẽ được vận hành chính thức; trong đó, có quy định về hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon với thị trường khu vực và thế giới.
Việc vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon góp phần cắt giảm lượng khí nhà kính theo hướng như cam kết khí hậu trước đây, đặc biệt là mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo thỏa thuận về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26).
Để tạo lập khung khổ pháp lý cho sự vận hành thị trường này, Chính phủ đã ban hành Nghị định 06/2022 về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon.
Một báo cáo gần đây của Bộ Công thương cho biết, hiện tại có 46 quốc gia và 35 vùng lãnh thổ đã thực thi hoặc có kế hoạch xây dựng và thực thi thị trường carbon. Đến năm 2019, định giá thị trường carbon toàn cầu khoảng 45 tỷ USD.
Thị trường mua bán tín chỉ carbon trên thế giới hiện có hai loại phổ biến, là thị trường giao dịch bắt buộc và và thị trường mua bán tự nguyện.
Châu Âu là nơi tiên phong trong tạo lập và vận hành thị trường giao dịch tín chỉ carbon (năm 2005) với mục tiêu kiểm soát và giảm phát thải khí nhà kính; cũng là nơi đầu tiên xây dựng và thực hiện thị trường mua bán carbon bắt buộc.
Chương trình mua bán khí thải (ETS – emission trading scheme) là mô hình giới hạn lượng khí thải được phép phát thải và cho phép các bên phát thải được mua hoặc bán khối lượng phát thải nhất định (còn gọi bằng thuật ngữ Cap and Trade).
Một tín chỉ carbon được quy ước tương đương với một tấn khí CO2 hoặc khí nhà kính. Toàn bộ các nước thuộc Liên minh châu Âu (EU) bị bắt buộc tham gia chương trình được khống chế mức trần là về đơn vị carbon (hay là Cap). Mức trần này sẽ được giảm dần theo thời gian, nhằm đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính. Số lượng tín chỉ carbon được phép giao dịch nằm trong mức trần đó.
Mỗi ngành công nghiệp, mỗi doanh nghiệp được ấn định “hạn ngạch” phát thải hàng năm nhất định; nếu vượt qua mức đó sẽ bị phạt. Do đó, để tránh bị phạt trong trường hợp vượt ngưỡng, họ phải mua lại “quyền” phát thải của các doanh nghiệp khác. Trong trường hợp không dùng hết hạn ngạch phát thải được cho phép, họ có thể bán lại cho doanh nghiệp khác đang cần.
Đơn vị tiêu chuẩn để đo lường khối lượng phát thải, như đã nói, là một tấn carbon – tương đương với một credit. Sàn giao dịch – nơi các doanh nghiệp tiến hành mua bán tín chỉ carbon được gọi là sàn giao dịch tín chỉ carbon.
Chương trình ETS hiện đang được thực hiện bắt buộc cho tất cả các quốc gia thuộc EU và Iceland, Lichtenstatain, Na Uy. Có khoảng hơn 10.000 doanh nghiệp ở các ngành phát thải chính, như năng lượng, sản xuất, hàng không… tham gia chương trình này. Khối lượng khí phát thải thuộc phạm vi ETS chiếm khoảng 4
