Hướng đến nền nông nghiệp xanh, sạch, bền vững bằng phân bón hữu cơ

Nhiệm vụ hết sức cấp thiết

Ngày 7.12 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Trung ký phê duyệt Quyết định số 5190/QĐ-BNN-BVTV về Đề án phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050.

"Đây là nhiệm vụ hết sức cấp thiết", Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định.

Theo Bộ Nông nghiệp, trong 30 năm trở lại đây, nông nghiệp Việt Nam chủ yếu dựa trên phân bón hoá học do áp lực thâm canh tăng năng suất và tính tiện dụng trong lưu thông, sử dụng như gọn nhẹ, tác động nhanh đến sinh trưởng, phát triển của cây trồng.

Tuy nhiên, hầu hết nông dân sử dụng phân bón chưa hợp lý, mất cân đối và thường bón phân hóa học với liều lượng cao hơn nhiều so với khuyến cáo, nhất là khi giá nông sản tăng cao nhằm đạt năng suất và thu nhập tối đa.

Thống kê cho thấy, lượng phân bón sử dụng trong sản xuất nông nghiệp của Việt Nam khoảng 10 triệu tấn/năm và 75% trong số đó là phân bón vô cơ.

Về liều lượng, Việt Nam đang sử dụng với mức bón cao hơn nhiều quốc gia, và gấp 3 lần trung bình của thế giới. Tình trạng bón phân mất cân đối, không đảm bảo nguyên tắc  “5 đúng” là  nguyên nhân chính dẫn tới hiệu suất sử dụng phân bón còn thấp và chỉ đạt 40 - 45% đối với phân đạm, 25-30% đối với phân lân và 55-60% đối với phân kali.

Điều này không chỉ gây thất thoát về kinh tế mà còn làm ô nhiễm đất, ô nhiễm nguồn nước (cả nước mặt và nước ngầm), tăng phát thải khí nhà kính và ảnh hưởng tới chất lượng nông sản.

Các nghiên cứu đều cho rằng, để sản xuất bền vững cần bón cân đối dinh dưỡng từ cả nguồn hữu cơ và vô cơ. Hai nguồn phân bón này đồng thời còn hỗ trợ nâng cao hiệu quả của nhau. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau mà chúng ta mới chỉ đáp ứng được khoảng 10 - 25% nhu cầu phân hữu cơ.

Việt Nam có nhiều lợi thế về nguồn nguyên liệu để sản xuất phân bón hữu cơ, đặc biệt là với khoảng 156 triệu tấn phụ phẩm trong trồng trọt, chăn nuôi, chế biến nông sản động thực vật và thủy sản.

Việc tổ chức  khai thác tốt những nguồn nguyên liệu này có thể tạo ra chuỗi giá trị tuần hoàn, vừa mang lại lợi ích về kinh tế, vừa bảo vệ môi trường.

Sử dụng phân bón hữu cơ ngoài việc cung cấp chất dinh dưỡng ổn định cho cây trồng còn có tác dụng cải thiện tính chất vật lý, hóa học, sinh học đất, hạn chế rửa trôi, tăng độ thấm và khả năng giữ nước của đất, tăng khả năng chịu hạn của cây trồng.

Những năm gần đây, Quốc hội, Chính phủ đặc biệt quan tâm phát triển, sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ. Đặc biệt, tại Nghị quyết số 44/2017/QH14, Quốc hội yêu cầu tiếp tục hoàn thiện quy định về quản lý phân bón, khuyến khích các doanh nghiệp phát triển sản xuất phân hữu cơ.

Vì vậy, nhằm góp phần xây dựng nền nông nghiệp bền vững, có trách nhiệm, theo hướng tuần hoàn và tăng trưởng xanh, giảm phát thải khí nhà kính, ngày 7.12 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Trung ký phê duyệt Quyết định số 5190/QĐ-BNN-BVTV về Đề án phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050.

Nâng tỷ lệ sử dụng phân bón hữu cơ lên ít nhất 30% vào năm 2030

Đề án đặt mục tiêu: “Khai thác tiềm năng, lợi thế nguyên liệu hữu cơ sẵn có để sản xuất phân bón hữu cơ góp phần giảm ô nhiễm môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, cân đối dinh dưỡng vô cơ - hữu cơ để duy trì và nâng cao sức khỏe đất phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững nhằm tạo ra sản phẩm nông nghiệp an toàn, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, tăng hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp”.

Cụ thể, đến năm 2023, nâng tỷ lệ sản phẩm phân bón hữu cơ được phép lưu hành lên trên 30% so với tổng số sản phẩm phân bón. Nâng công suất sản xuất phân bón hữu cơ của các cơ sở sản xuất đủ điều kiện lên 5 triệu tấn/năm.

Lượng phân bón hữu cơ công nghiệp sử dụng chiếm tối thiểu 30% so với tổng lượng phân bón sử dụng trong sản xuất nông nghiệp. Lượng phân bón hữu cơ sản xuất quy mô nông hộ sử dụng trong sản xuất nông nghiệp đạt tối thiểu 20 triệu tấn/năm.

Xây dựng được các mô hình sử dụng phân bón hữu cơ hiệu quả trên 9 nhóm cây trồng chủ lực quốc gia (lúa, cà phê, cao su, điều, hồ tiêu, chè, cây ăn quả, rau, sắn).

Ít nhất 80% số tỉnh, thành phố xây dựng được mô hình sử dụng phân bón hữu cơ gắn với chuỗi giá trị đối với các sản phẩm chủ lực, đặc sản có lợi thế của địa phương.

100% số tỉnh, thành phố có cán bộ kỹ thuật được tập huấn và tổ chức tập huấn cho các cơ sở buôn bán, người sử dụng về sử dụng phân bón cân đối, tiết kiệm và hiệu quả.

Tầm nhìn đến 2050, phấn đấu Việt Nam trở thành quốc gia có tỷ lệ sử dụng phân bón hữu cơ cao trong khu vực, diện tích trồng trọt có sử dụng phân bón hữu cơ chiếm 50%;  80% số tỉnh, thành phố xây dựng được mô hình sử dụng phân bón hữu cơ gắn với chuỗi giá trị đối với các sản phẩm chủ lực, đặc sản có lợi thế của địa phương; 100% nguồn nguyên liệu sẵn có từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, rác thải sinh hoạt,… được sử dụng làm phân bón hữu cơ trong cả quy mô nông hộ và sản xuất công nghiệp.

Theo đó, Đề án xác định 8 nhiệm vụ cần triển khai, gồm: Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về phân bón. Phát triển và đa dạng hóa các sản phẩm phân bón hữu cơ. Phát triển và nhân rộng các công nghệ sản xuất phân bón hữu cơ.

Nâng cao nhận thức của người dân, chủ cơ sở buôn bán, doanh nghiệp sản xuất và cán bộ quản lý địa phương. Thúc đẩy nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ. Triển khai các mô hình sử dụng phân bón hữu cơ và xây dựng chuỗi liên kết. Thúc đẩy sử dụng phụ phẩm nông nghiệp và sản xuất phân bón quy mô nông hộ. Thúc đẩy sản xuất các chế phẩm sinh học, vi sinh vật sử dụng trong sản xuất phân bón hữu cơ.

Để triển khai hiệu quả Đề án, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị các tỉnh, thành phố căn cứ nội dung Đề án được phê duyệt xây dựng kế hoạch thực hiện trên địa bàn bàn phù hợp với thực tiễn.  

Các Hiệp hội tham gia đề xuất, tư vấn, phản biện cơ chế, chính sách khuyến khích hỗ trợ các tổ chức, cá nhân đầu tư, nâng cao trình độ, công nghệ sản xuất phân bón hữu cơ chất lượng cao; xây dựng và triển khai ứng dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc phân bón, nâng cao khả năng cạnh tranh với phân bón nhập khẩu.

Các doanh nghiệp đẩy mạnh xây dựng, tổ chức áp dụng các mô hình, chuỗi liên kết hiệu quả trong sản xuất, sử dụng phân bón hữu cơ; tập huấn, khuyến khích nông dân tham gia sản xuất, sử dụng phân bón hữu cơ; tăng cường nghiên cứu, ứng dụng các sản phẩm phân bón hữu cơ hiệu quả, chất lượng cao gắn liền với nguồn nguyên liệu sẵn có của Việt Nam; cải thiện, nâng cao chất lượng hệ thống phân phối nhằm cung cấp tại chỗ, giá thành hợp lý.