Bất cập về quy định kiểm dịch
Theo số liệu thống kê, 5 tháng đầu năm 2024 xuất khẩu thủy sản đạt 3,6 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu tôm và cá tra tăng nhẹ, lần lượt tăng 7% và 4%. Xuất khẩu cua ghẹ tăng mạnh nhất với 84%. Cá ngừ cũng tăng tích cực 22%, xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ tăng 13%. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn dự kiến kim ngạch 6 tháng sẽ đạt 4,4 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2023.
Tuy nhiên, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định: xuất khẩu thủy sản vẫn chưa hết khó khăn bởi còn nhiều bất cập về quy định kiểm dịch, thời gian cấp Giấy xác nhận nguyên liệu khai thác (S/C) của các cảng cá ảnh hưởng đến sản xuất...
Trong công văn số 78/CV-VASEP gửi tới Hội đồng Tư vấn Cải cách Thủ tục hành chính của Thủ tướng và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), VASEP đã nêu rõ những vướng mắc doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản đang gặp phải.
Đầu tiên là quy định kiểm dịch đối với hàng thủy sản chuyển mục đích sử dụng nguyên liệu có nguồn gốc nhập khẩu để sản xuất xuất khẩu hoặc gia công xuất khẩu sang tiêu thụ nội địa. Theo VASEP, hiện chưa có quy định hướng dẫn về “chuyển mục đích sử dụng” nguyên liệu nhập khẩu nêu trên tại các Thông tư về kiểm dịch thủy sản nhập khẩu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để người dân và doanh nghiệp chuyển đổi mục đích sử dụng cho hàng nhập khẩu - tạo ra khoảng trống trong quy định.
Liên quan đến kích thước tối thiểu được phép khai thác của các loài thủy sản sống trong vùng nước tự nhiên quy định tại Nghị định số 37/2024/NĐ-CP của Chính phủ (có hiệu lực từ ngày 19.5.2024), với cá ngừ vằn, quy định chiều dài nhỏ nhất cho phép khai thác là 0,5m (tương đương trọng lượng từ 5kg đến 7kg) trong khi tiêu chuẩn quốc tế đối với loài này là từ 1,8kg đến 3,4kg.
VASEP cho rằng, quy định về bảo tồn của EU không đề cập kích thước tối thiểu của cá ngừ vằn mà chỉ áp dụng với một số loài nhạy cảm; kích thước tối thiểu cũng thay đổi khác nhau tùy từng vùng biển và nguồn lợi tại khu vực đó. Các tàu cá của nước ngoài vẫn đánh bắt cá ngừ vằn dưới 1,5kg và vẫn được cấp chứng nhận thủy sản khai thác.
Từ những bất cập này, VASEP kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn bổ sung quy định kiểm dịch đối với hàng thủy sản chuyển mục đích sử dụng sang tiêu thụ nội địa có nguồn gốc nhập khẩu để sản xuất xuất khẩu hoặc gia công xuất khẩu. Đồng thời, các cơ quan liên quan rà soát, điều chỉnh quy định kích thước tối thiểu được phép khai thác của các loài thủy sản sống trong vùng nước tự nhiên để phù hợp thực tế Việt Nam và thông lệ quốc tế, không gây khó khăn thêm cho cả ngư dân và doanh nghiệp.
Ngoài ra, hiện nay, việc cấp S/C (giấy xác nhận nguyên liệu) tại các cảng cá sau khi doanh nghiệp đưa nguyên liệu về nhà máy ở nhiều nơi đang kéo dài và mất rất nhiều thời gian, thậm chí hàng tháng hoặc nhiều lô đến 2 - 3 tháng, ảnh hưởng rất lớn đến việc sản xuất và xuất khẩu của các doanh nghiệp. Vì vậy, VASEP cũng kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thay đổi cách tiếp cận theo hướng: cấp giấy S/C ngay cho chủ hàng khi chủ hàng đã hoàn thành việc bốc dỡ nguyên liệu từ tàu có sự giám sát của nhân viên cảng về chủng loại, khối lượng... tại cảng cá. Đây là mấu chốt giải quyết nhiều bất cập, nút thắt hiện nay trong quá trình kiểm soát IUU.
Luật hóa hoạt động chế biến thủy sản
Đối với việc áp trần chi phí lãi vay, VASEP nhận định, việc Nghị định số 132/2020/NĐ-CP quy định giao dịch đi vay giữa ngân hàng và doanh nghiệp vay dài hạn để đầu tư là giao dịch liên kết, từ đó áp trần chi phí lãi vay để tính thuế thu nhập là không hợp lý. Điều này ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh, cũng như dòng tiền của doanh nghiệp trong các năm đầu khi mới đầu tư. VASEP kiến nghị hủy bỏ quy định này nhằm giúp doanh nghiệp không phải bị áp trần chi phí lãi vay khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.
Ở khía cạnh chính sách thuế, VASEP phản ánh, sau nhiều năm vướng mắc liên quan việc áp mức thuế thu nhập doanh nghiệp cao tới 20% do Cục Thuế nhiều địa phương xác định sản phẩm thủy sản là từ “hoạt động sơ chế”, ngày 12.3.2021 Bộ Tài chính đã ban hành văn bản số 2550/BTC-TCT gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và VASEP. Trong đó đã xác định rõ sản phẩm thủy sản là “hoạt động chế biến thủy sản” làm căn cứ để các Cục thuế xác định ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định hiện hành. Tuy nhiên, theo VASEP, việc này cần được Chính phủ, Bộ Tài chính đưa vào các văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện thống nhất.
