Áp lực đơn hàng dệt may kéo dài đến quý I.2023

Sụt giảm lao động chỉ 5-7%

- 10 tháng đầu năm nay, dù đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức song xuất khẩu dệt may đạt xấp xỉ 38 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ. Ông có thể lý giải rõ hơn về kết quả này?

- Trước hết, có thể khẳng định đây là sự bứt phá của ngành dệt may trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều khó khăn, bất ổn, sức mua toàn cầu giảm do lạm phát, đồng tiền các nước bị mất giá.

Để có được kết quả đó, nguyên nhân đầu tiên mang tính nền tảng là 15 hiệp định thương mại tự do (FTA) Việt Nam có hiệu lực đã tạo ra giải pháp đa dạng hóa thị trường cho các ngành, trong đó có dệt may.  

Bên cạnh đó, tác động của dịch bệnh Covid-19, xung đột Nga - Ukraine, giảm phát, lạm phát, đồng tiền mất giá khiến sức mua của các nước sụt giảm. Điều này đã tạo ra áp lực rất lớn cho các doanh nghiệp, buộc họ phải tìm kiếm đối sách để đa dạng hóa thị trường. Với việc mở rộng xuất khẩu sang 66 quốc gia và vùng lãnh thổ đã cho thấy rõ nỗ lực của các doanh nghiệp trong ngành.

Đặc biệt, với những thị trường như Hàn Quốc vốn có ngành công nghiệp thời trang nổi tiếng song cũng nhập khẩu của chúng ta lên tới 2,5 tỷ USD quần áo may mặc các loại trong 10 tháng vừa qua, hay trước đây chúng ta khó có thể hình dung cường quốc về dệt may và xuất khẩu quần áo là Trung Quốc phải nhập khẩu quần áo của chúng ta thì thực tế họ cũng đã nhập tới gần 1 tỷ USD…  Đó là những minh chứng điển hình của việc các doanh nghiệp đã nỗ lực tìm đối sách ứng phó.

Nguyên nhân nữa là chúng ta đã chuyển đổi mạnh mẽ từ chỗ chủ yếu gia công sang chủ động hóa trong phát triển mẫu, quản trị số và thúc đẩy giải pháp về chuỗi cung ứng, bảo đảm tự chủ ở thị trường trong nước. Hiện, tỷ lệ nội địa hóa trong ngành đã đạt 49%, mục tiêu giai đoạn 2023 – 2025 nâng lên 51- 55%.

Trong tổng số gần 38 tỷ USD xuất khẩu trong 10 tháng qua, cùng với 29 tỷ USD xuất khẩu quần áo, chúng ta đã xuất khẩu vải đạt 2,3 tỷ USD, xuất khẩu xơ sợi hơn 4 tỷ USD, phụ liệu may hơn 1,1 tỷ USD, xuất khẩu vải không dệt 747 triệu USD. Phía Trung Quốc hiện cũng đã nhập khẩu vải của Việt Nam… Rõ ràng, dù là nước nhập khẩu nguyên liệu song trong 5 năm gần đây, ngành dệt may đã nỗ lực đa dạng các mặt hàng.

Về phía người lao động có tay nghề tương đối tốt, bảo đảm chất lượng ổn định. Các doanh nghiệp tuân thủ luật chơi với các nhà nhập khẩu, bắt kịp xu thế chuyển đổi số, phát triển xanh hóa như tăng sử dụng năng lượng tái tạo. Điều này cũng thu hút các nhãn hàng quốc tế đối với ngành dệt may Việt Nam.

- Ông nhìn nhận thế nào về triển vọng của ngành trong những tháng cuối năm nay cũng như năm 2023?

- Chúng tôi đánh giá áp lực với ngành dệt may hiện rất lớn, nhất là về đơn hàng. Các doanh nghiệp chịu áp lực giảm đơn hàng từ tháng 11 năm nay và có thể kéo dài đến quý I.2023, với mức bình quân giảm 25 – 27%. Sự sụt giảm đơn hàng cũng không đồng đều giữa các doanh nghiệp. Với những doanh nghiệp làm gia công sẽ chịu áp lực đơn hàng lớn hơn nhiều so với các doanh nghiệp làm FOB (tự chủ nguyên liệu). Trong giai đoạn này, doanh nghiệp đi bằng hai chân, tức vừa xuất khẩu vừa thúc đẩy thị trường nội địa sẽ vững vàng hơn nhiều so với doanh nghiệp chỉ tập trung cho xuất khẩu.

Mặc dù vậy, mức giảm lao động chỉ 5 – 7%, khá thấp so với các ngành da giày, gỗ. Nguyên nhân quan trọng nhất là các doanh nghiệp trong ngành đã chủ động có nhiều giải pháp để giữ chân lao động – tài sản lớn nhất của doanh nghiệp, như: đầu tư nhà xưởng, thiết bị công nghệ, đặc biệt là có tầm nhìn để đa dạng hóa mặt hàng, từ đó có đơn hàng, giữ việc làm cho người lao động.

Cân nhắc giảm lãi suất với lĩnh vực xuất khẩu lớn

­- Như ông thừa nhận, áp lực đơn hàng với các doanh nghiệp dệt may rất lớn, kéo dài sang tận đầu năm sau. Vậy cơ sở nào để VITAS đặt mục tiêu xuất khẩu năm 2023 lên tới 45 – 47 tỷ USD?

- Chúng tôi xác định mục tiêu này trên cơ sở năm 2023 Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) sẽ sớm về đích với thuế suất bằng 0. Đây là động lực thúc đẩy chuyển dịch đầu tư từ bên ngoài vào Việt Nam. Thực tế thời gian qua cho thấy, mặc dù có nhiều khó khăn song chuyển dịch đầu tư vào Việt Nam vẫn có những bứt phá.

Bên cạnh đó, chúng ta đã và đang thúc đẩy giảm nhập khẩu, chủ động nội địa hóa nguyên phụ liệu. Chính điều này giúp cộng đồng doanh nghiệp chủ động được hoạt động sản xuất kinh doanh. Với hơn 2 tỷ USD xuất khẩu vải trong 10 tháng qua cho thấy mục tiêu mà ngành dệt may phấn đấu là tăng cường nội địa hóa, chủ động nguyên phụ liệu đã đạt được kết quả khả quan.

Song song với đó, Chương trình Xanh hóa ngành dệt may, phát triển bền vững, quản trị số, kinh tế tuần hoàn cũng là giải pháp quan trọng để thúc đẩy ngành dệt may phát triển. Có thể khẳng định, quản trị số và kinh tế tuần hoàn đang là lực hấp dẫn cho các nhãn hàng để họ chọn Việt Nam, và cơ hội để tăng trưởng xuất khẩu vẫn có.

- Đâu sẽ là những giải pháp chiến lược để đạt được mục tiêu này, thưa ông?

- Về phía doanh nghiệp, cùng với việc nỗ lực mở rộng thị trường, phát triển bền vững, đẩy mạnh quản trị số trong hoạt động sẽ là chìa khóa quan trọng. Đặc biệt, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh bán hàng theo thiết kế (ODM), giảm thiểu làm gia công, bởi nếu làm gia công một chiếc áo sơ mi chỉ thu về 1 USD thì làm xuất khẩu (FOB) được 5 USD, còn làm ODM có thể thu về 7 USD.

Song, nỗ lực của doanh nghiệp là chưa đủ. Chúng tôi kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành cân nhắc giảm hoặc giãn thuế cho doanh nghiệp đễ tháo gỡ khó khăn về vốn. Bên cạnh đó, cần tìm các nguồn tài chính cho doanh nghiệp vay với lãi suất thấp, đặc biệt là trong các lĩnh vực ngành hàng có tác động xuất khẩu lớn như dệt may được hưởng lãi suất ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp duy trì, giữ ổn định lao động.

Về phía Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan cân nhắc tiếp tục bãi bỏ thuế xuất nhập khẩu tại chỗ cho doanh nghiệp. Chúng tôi đã kiến nghị nhiều lần, tới đây, Chính phủ cần đẩy nhanh để trình Quốc hội bởi các doanh nghiệp trong ngành dệt may cũng như da giày, gỗ đều gặp khó khăn.

- Xin cám ơn ông!