Trò chuyện đầu tuần

Kiến tạo quốc gia hạnh phúc

Theo GS.TS HÀ VĨNH THỌ, Việt Nam, như nhiều quốc gia khác, đang phải đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp của hiện đại hóa và hội nhập. Những cuộc đối thoại về hạnh phúc phản ánh xu hướng toàn cầu trong việc đánh giá lại điều gì thực sự tạo nên một cuộc sống tốt đẹp và phát triển bền vững.

Ba khía cạnh của hạnh phúc

- Từng là Giám đốc Chương trình Tổng Hạnh phúc Quốc gia (GNH) ở Bhutan, ông cũng hay nói về giá trị của hạnh phúc, không biết hạnh phúc đối với ông như thế nào?

- Tôi luôn phân biệt hai hình thức của hạnh phúc: những niềm vui ngắn ngủi và hạnh phúc sâu sắc, bền vững, xuất phát từ việc sống hòa hợp với bản ngã cao cả, với tiềm năng thực sự của mình. Tôi cho rằng hạnh phúc đích thực không phải những thú vui nhất thời mà là tạo ra những điều kiện bên trong và bên ngoài để có một cuộc sống ý nghĩa. Nó bao gồm 3 khía cạnh: quan tâm tới chính mình, sống nhất quán với con người bên trong, với trí niệm của mình; sống hòa hợp, quan tâm tới người khác và tạo nên những tác động tích cực đến cộng đồng; quan tâm tới hệ sinh thái, môi trường, mẹ thiên nhiên. Cả ba khía cạnh này đều là những kỹ năng có thể xây dựng, thực hành, củng cố để mỗi người nuôi dưỡng bản thân, kiến tạo hạnh phúc.

GS.TS Hà Vĩnh Thọ (áo trắng) trong chương trình tọa đàm Bàn về hạnh phúc
GS.TS Hà Vĩnh Thọ (áo trắng) trong chương trình tọa đàm Bàn về hạnh phúc

- So với giai đoạn trước thì giờ đây người ta bàn luận nhiều về hạnh phúc. Theo ông, vì sao?

- Khi thế giới đối mặt với những thách thức lớn như biến đổi khí hậu, biến đổi sinh thái, bất bình đẳng kinh tế, bất ổn chính trị và chiến tranh… thì nhu cầu về một mô hình phát triển mới, như Tổng hạnh phúc quốc gia (GNH) trở nên rõ ràng hơn. Mối quan tâm ngày càng tăng về hạnh phúc có thể xuất phát từ sự thừa nhận những hạn chế của các mô hình phát triển kinh tế truyền thống. Những mô hình này nhấn mạnh đến sự giàu có vật chất và tăng trưởng kinh tế, đồng thời theo đuổi sự tăng trưởng vô hạn trên một hành tinh hữu hạn, có thể không giải quyết thỏa đáng phúc lợi của con người hoặc những thách thức môi trường trong thời đại chúng ta.

Vượt ra ngoài chỉ số kinh tế thuần túy

- Trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam, hạnh phúc được xác định là mục tiêu phấn đấu của toàn xã hội, là khát vọng phát triển của đất nước, là chuẩn mực tối cao của gia đình Việt Nam. Ông nhận định như thế nào về quan điểm đưa hạnh phúc trở thành một mục tiêu trong phát triển đất nước?

- Việt Nam, như nhiều quốc gia khác, đang phải đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp của hiện đại hóa và hội nhập. Những cuộc đối thoại về hạnh phúc phản ánh xu hướng toàn cầu trong việc đánh giá lại điều gì thực sự tạo nên một cuộc sống tốt đẹp và phát triển bền vững. Ghi dưới quốc hiệu “Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" là tiêu ngữ “Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”. Các thế hệ trước đã hy sinh anh dũng để bảo vệ nền độc lập và tự do, có thể nhiệm vụ của thế hệ hiện tại là tập trung vào hạnh phúc.

Tôi cho rằng, việc đưa hạnh phúc vào mục tiêu phát triển quốc gia là quan điểm rất tiến bộ, nhân văn. Sự chuyển hướng đó vượt ra ngoài chỉ số kinh tế thuần túy như GDP. Cách tiếp cận này cũng giống với chính sách của Bhutan, nơi Tổng hạnh phúc quốc gia là mô hình phát triển toàn diện, bao gồm sự thịnh vượng về kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường. Biến hạnh phúc thành thực tế trong phát triển quốc gia không chỉ khả thi mà còn cần thiết để giải quyết những thách thức phức tạp của thế kỷ XXI và theo đuổi phát triển bền vững.

- Ông có thể chia sẻ cơ hội và thách thức khi xây dựng một quốc gia hạnh phúc trong giai đoạn hiện nay?

- Bối cảnh hiện nay mang đến cơ hội đặc biệt cho sự chuyển đổi, được thúc đẩy bởi nhận thức toàn cầu ngày càng tăng về những hạn chế của các mô hình phát triển truyền thống cùng sự xuất hiện của một thế hệ mới nhạy cảm hơn với các giá trị sinh thái và nỗ lực hướng tới một xã hội nhân ái, hòa nhập hơn. Tuy nhiên, quá trình kiến tạo một quốc gia hạnh phúc cũng có thách thức đáng kể, bao gồm việc vượt qua các mô hình kinh tế cố hữu chỉ tập trung vào GDP, vượt qua tư duy cá nhân, ích kỷ, giải quyết các vấn đề môi trường và chuyển dịch các giá trị xã hội sang thước đo hạnh phúc toàn diện hơn.

Lan tỏa giá trị

- Nhìn lại hành trình lan tỏa triết lý và xây dựng hạnh phúc ở Việt Nam, điều gì khiến ông hài lòng?

- Chúng tôi đã tạo ra Eurasia Foundation - Học viện về hạnh phúc và an sinh cuối những năm 1990, nhằm hỗ trợ trẻ em với nhu cầu đặc biệt ở Việt Nam. Và sau nhiều năm cộng tác mật thiết với chính quyền địa phương ở Huế, họ đã hỏi tôi về sự hợp tác hỗ trợ các trường học, đây chính là khởi đầu cho dự án Happy Schools (Trường học Hạnh phúc). Những năm qua, chương trình đào tạo dành cho giáo viên nhằm trang bị sự hiểu biết, kiến thức, kỹ năng, giúp họ chú ý và chăm sóc hạnh phúc, sức khỏe của tất cả học sinh. Nó mở rộng phạm vi nhận thức của giáo viên, bao gồm cả sức khỏe tinh thần và tình cảm của trẻ em. Chỉ khi học sinh cảm thấy an toàn về cảm xúc, được xã hội chấp nhận và hòa nhập, chúng mới có thể phát huy tiềm năng của mình, học hỏi và phát triển toàn diện. Mục tiêu của tôi là tất cả trường học đều bao gồm ba khía cạnh cơ bản của Trường học Hạnh phúc: sống hòa hợp với bản thân, với người khác và thiên nhiên trong tất cả môn học và hoạt động. 

- Dự định tiếp theo mà ông sẽ làm ở Việt Nam là gì?

- Cùng với những bước tiến mới trên hành trình xây dựng Trường học Hạnh phúc, trẻ em hạnh phúc tại Việt Nam, tôi đặt nhiều tâm tư vào việc xây dựng Happy Organization - Tổ chức Hạnh phúc. Khối doanh nghiệp/tư nhân đóng vai trò rất quan trọng trong kiến thiết kinh tế - xã hội. Happy Organization đề ra các chiến lược để tích hợp hạnh phúc và chính niệm vào văn hóa tổ chức, ủng hộ các phương pháp tăng cường sức khỏe và sự hài lòng trong công việc của nhân viên để nâng cao hiệu quả và năng suất. 

Điều đó phản ánh nỗ lực, ý thức ưu tiên hạnh phúc trong chương trình phát triển, vượt qua các chỉ số thành công truyền thống để hướng tới phát triển toàn diện, bao trùm hơn. Tôi tin rằng, cách tiếp cận này không chỉ mang lại giá trị cho giáo dục và văn hóa tổ chức tại Việt Nam mà còn đóng góp vào diễn ngôn toàn cầu về sự phát triển hưng thịnh của quốc gia, dân tộc.

- Xin cảm ơn ông!

Văn hóa

Chiêm ngưỡng “Bộ sưu tập mũi khoan đá Thác Hai” - bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk
Văn hóa - Thể thao

Chiêm ngưỡng “Bộ sưu tập mũi khoan đá Thác Hai” - bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk

Sáng 22.11, tại Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, UBND tỉnh khai mạc triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk chào mừng kỷ niệm 120 năm Ngày thành lập tỉnh Đắk Lắk (22.11.1904 - 22.11.2024); 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22.12.1944 - 22.12.2024) và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22.12.1989 - 22.12.2024).

Hình ảnh tại triển lãm 3D. ảnh: TTLTI
Văn hóa - Thể thao

Lịch sử Kiên Giang qua hình ảnh và tài liệu lưu trữ

Với hơn 200 tài liệu, bản đồ lần đầu tiên được công bố, triển lãm 3D trực tuyến “Giới thiệu hình ảnh, tài liệu lưu trữ về địa giới hành chính tỉnh Kiên Giang xưa và nay” nhằm lan tỏa giá trị của tài liệu lưu trữ, tạo thuận lợi cho người xem dễ dàng tiếp cận thông tin về địa giới hành chính Kiên Giang qua các thời kỳ.

Khi sắc màu và cảm xúc thăng hoa
Văn hóa - Thể thao

Khi sắc màu và cảm xúc thăng hoa

Triển lãm "Colors in Bloom - Sắc màu bừng nở" quy tụ các nghệ sĩ: Nguyễn Phương, Minh Đàm, Thanh Hà, Đình Đức, Phương Thảo và Đức Tiến. Đây là không gian để công chúng chiêm ngưỡng vẻ đẹp tinh tế và độc đáo của nghệ thuật màu nước.

Xây dựng nền “văn hóa Hòa Bình” mãi trường tồn, lan tỏa
Địa phương

Xây dựng nền “văn hóa Hòa Bình” mãi trường tồn, lan tỏa

Nhằm phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống, nhất là các di tích thuộc nền “Văn hóa Hòa Bình”, tỉnh Hòa Bình xác định, phát triển văn hóa sẽ là một trong 5 đột phá chiến lược và sẽ tiếp tục triển khai hiệu quả các giải pháp nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch, giúp di sản mãi trường tồn và lan tỏa. Từ đó, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Chuyện làng, chuyện phố
Văn hóa

Chuyện làng, chuyện phố

Ngày hội Di sản văn hóa năm 2024 với chủ đề Chuyện làng, chuyện phố sẽ được Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức vào ngày 22 - 23.11.

Kết nối và mở rộng mạng lưới mỹ thuật
Văn hóa - Thể thao

Kết nối và mở rộng mạng lưới mỹ thuật

Hoạt động sáng tạo của nghệ sĩ thiên về tính cá nhân nhưng cũng rất cần môi trường để cập nhật thông tin, giao lưu sáng tác... Các sự kiện kết nối quốc tế không chỉ tạo cơ hội cho nghệ sĩ trong và ngoài nước được gặp gỡ, học hỏi mà còn góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển mỹ thuật Việt Nam.

Tôn vinh truyền thống hiếu học, nuôi dưỡng khát vọng lớn lao
Văn hóa

Tôn vinh truyền thống hiếu học, nuôi dưỡng khát vọng lớn lao

Mỗi dịp 20.11, ngày Nhà giáo Việt Nam, ký ức tuổi thơ của tôi lại tràn về với hình ảnh của bố tôi - một người thầy được học trò yêu quý và kính trọng. Những bó hoa tươi thắm, những món quà nhỏ tuy giản dị nhưng đong đầy tình cảm học trò dành tặng thầy, cùng không khí rộn rã của lớp học với lũ học trò "nhất quỷ nhì ma" in sâu trong tâm trí của tôi. Bố tôi vẫn thường nói, nghề giáo không chỉ là dạy chữ, mà là vun đắp tâm hồn, truyền đạt những giá trị làm người, và kết nối với học trò ở những cảm xúc sâu sắc nhất; tôi rất xúc động khi thấy, sau 30 - 40 năm, vẫn có những học trò vượt hàng trăm cây số, quay lại thăm thầy cũ để hàn huyên đủ chuyện - từ gia đình, công việc cho đến những hoài niệm về thời đi học. Những cuộc trò chuyện như thế vượt lên trên mối quan hệ thầy trò thông thường, gắn bó như cha với con, tạo nên một tình nghĩa khó phai mờ.

Vượt qua rào cản khi sáng tạo với di sản
Văn hóa - Thể thao

Vượt qua rào cản khi sáng tạo với di sản

Di sản văn hóa phi vật thể đang góp phần quan trọng làm nên những sản phẩm độc đáo của công nghiệp văn hóa. Nhiều ý kiến cho rằng, không chỉ cần sự sáng tạo mà còn phải hiểu biết thấu đáo về truyền thống để giữ bản sắc nhưng vẫn mang lại nguồn lợi kinh tế.