Kiểm soát chặt chất lượng nhà ở xã hội

Thực hiện Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030”, qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay, trên địa bàn cả nước có 657 dự án NOXH đã được triển khai với quy mô 597.152 căn, trong đó có: 103 dự án dự án hoàn thành với quy mô 66.755 căn. Như vậy, căn hộ hoàn thành đến nay mới đạt khoảng 15,6% mục tiêu của Đề án đến năm 2025.

Việc chăm lo giải quyết nhà ở cho người dân luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, đặc biệt là việc đẩy mạnh phát triển NOXH để giải quyết nhu cầu chỗ ở cho các đối tượng thu nhập thấp và công nhân tại các khu công nghiệp. Tuy vậy, quá trình giải quyết vấn đề nhà ở vẫn gặp khó, trong đó, có rào cản thủ tục.

Theo quy định của Luật Xây dựng, thì dự án đầu tư xây dựng NOXH phải thực hiện các thủ tục: thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, thẩm định thiết kế xây dựng, cấp giấy phép xây dựng… như các dự án nhà ở thương mại, khu đô thị. Theo quy định của pháp luật về xây dựng thì đối với một số dự án đầu tư xây dựng (trong đó có dự án đầu tư xây dựng nhà ở, khu đô thị, NOXH) phải thực hiện việc thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng của cơ quan chuyên môn về xây dựng. Thời gian thực hiện thẩm định từ 15 đến 35 ngày tùy theo nhóm dự án (A, B hoặc C). Đối với các dự án sử dụng vốn đầu tư công, nguồn tài chính công đoàn, việc phải thực hiện đấu thầu rộng rãi lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng mất khoảng 60 - 90 ngày đối với đấu thầu trong nước, từ 90 - 120 ngày đối với đấu thầu quốc tế. Trong khi đó, nếu thực hiện chỉ định thầu rút gọn thì chỉ mất khoảng 15 ngày và cắt giảm được từ 45 - 105 ngày so với quy định hiện hành. Quy định như pháp luật về đấu thầu hiện hành làm kéo dài thời gian triển khai thực hiện dự án, làm gia tăng chi phí cho doanh nghiệp khi tham gia vào các dự án NOXH. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến các doanh nghiệp chưa thực sự mặn mà khi tham gia vào lĩnh vực này.

Để tháo gỡ vướng mắc về thủ tục, giảm chi phí cho doanh nghiệp, đối với thủ tục đầu tư xây dựng NOXH, dự thảo Nghị quyết quy định, dự án đầu tư xây dựng NOXH không phải thực hiện thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại cơ quan chuyên môn về xây dựng theo quy định của pháp luật về xây dựng. Chủ đầu tư, người quyết định đầu tư tự tổ chức thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi và chịu trách nhiệm bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật về xây dựng. Trường hợp công trình NOXH thuộc dự án đầu tư xây dựng NOXH được đề xuất áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố thì được miễn giấy phép xây dựng.

Ngoài ra, dự thảo Nghị quyết cũng quy định, việc lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng để thực hiện các gói thầu thuộc dự án đầu tư xây dựng NOXH, công trình NOXH bằng nguồn vốn đầu tư công, nguồn tài chính công đoàn, vốn của doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp và doanh nghiệp do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ được áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn theo quy định của pháp luật về đấu thầu.

Có thể thấy, việc dự thảo Nghị quyết quy định cắt giảm một số thủ tục đầu tư xây dựng NOXH như dự thảo Nghị quyết là một bước tiến quan trọng, là một trong những giải pháp đột phá về chính sách, tạo sự thông thoáng về thủ tục hành chính nhằm thu hút các doanh nghiệp tham gia các dự án NOXH.

Thông thoáng về thủ tục là rất cần thiết. Tuy nhiên, cũng cần có cơ chế kiểm soát hiệu quả để chính sách không bị lợi dụng, dẫn đến tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Do đó, cùng với việc cắt giảm thủ tục đầu tư xây dựng, cần giao Chính phủ có trách nhiệm quy định về cơ chế kiểm tra, đánh giá và kiểm định chất lượng công trình sau khi hoàn thành. Có như vậy, mới bảo đảm chất lượng NOXH, tránh gây thiệt hại cho Nhà nước, xã hội, gây mất an toàn cho chính người dân - đối tượng thụ hưởng chính sách nhân văn này.