Không liên kết, đừng mong có nông sản sạch

Thách thức trong liên kết

Ra đời từ hơn chục năm trước nhưng đến nay, chính sách liên kết 4 nhà đặc biệt là liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân trong sản xuất nông nghiệp gần như chưa đi vào cuộc sống như mong đợi.

GS.TS. Trần Đức Viên, nguyên Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho biết, hiện đã có hàng nghìn mô hình cánh đồng lớn được xây dựng ở các địa phương với diện tích trên 550.000 ha. Tuy nhiên, các mô hình liên kết này đều rơi vào cảnh “thừa đầu vào, thiếu đầu ra”. Việc bao tiêu sản phẩm ở đa số mô hình cánh đồng mẫu lớn chỉ bảo đảm 10 - 20% sản lượng.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, đại diện Công ty Green Farm cho biết, khó khăn của họ nằm ở liên kết ngang, tức liên kết giữa doanh nghiệp và nhà phân phối, chuỗi siêu thị. Theo lời Giám đốc Trương Văn Dư, trước đây Công ty sản xuất nông sản an toàn nhưng rất khó tiêu thụ vì chưa có đủ uy tín, thương hiệu để thâm nhập các nhà hàng, siêu thị hay khu chung cư cao cấp. Việc phải tự tìm đầu ra đòi hỏi nhiều nguồn lực, không dễ mở rộng và cũng lắm rủi ro. Khi không tìm được thị trường đầu ra, doanh nghiệp không dám chấp nhận rủi ro liên kết với nông dân. Điều này cũng giải thích cho một thực tế là trong số 200 hội viên của Hiệp hội Lương thực Việt Nam, chỉ có rất ít doanh nghiệp thực hiện liên kết với nông dân để xây dựng vùng nguyên liệu.

Tại Diễn đàn “Đối thoại với doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn” diễn ra đầu tháng này, Bộ trưởng Bộ NN - PTNT Nguyễn Xuân Cường cũng thừa nhận, sự hợp tác, liên kết giữa doanh nghiệp với các nhà khoa học và nông dân trong chuỗi giá trị sản xuất còn ít và chưa chặt chẽ, dẫn đến chi phí cao, khả năng cạnh tranh thấp và chuỗi giá trị ngành hàng bị cắt đoạn, hiệu quả thấp.

Nông sản sạch là nhu cầu tất yếu của xã hội hiện đại - Ảnh: Nhữ Phong

Bắt đầu từ chính sách

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Hữu Triệu, nông dân Đồng Tháp cho biết, lâu nay nông dân luôn là người chịu thiệt trong chuỗi sản xuất nông sản. Mất mùa thì không nói nhưng nếu được mùa lại bị tư thương ép giá. Vì vậy, nông dân rất muốn hợp tác với doanh nghiệp để tiêu thụ nông sản.

Theo các chuyên gia ngành nông nghiệp, nông sản Việt nếu muốn có diện mạo mới đòi hỏi phải có liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp. “Nông dân chưa nắm được thông tin, cách thức về sản xuất an toàn. Khi có sự hỗ trợ của doanh nghiệp sẽ là cơ sở để giúp nông dân sản xuất an toàn, tiêu thụ sản phẩm”, bà Trương Thị Ngọc Ánh, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam nhận định. Khi liên kết với doanh nghiệp, nông dân sẽ nắm bắt được nhu cầu thị trường, có động lực để sản xuất và có đơn vị giám sát buộc họ phải thay đổi phương pháp canh tác, làm ra những sản phẩm sạch. Nói cách khác, nếu không có mối liên kết này thị trường sẽ không có được những nông sản sạch.

Gs.Ts. Trần Đức Viên cho rằng, để mang lại hiệu quả cao nhất cho việc liên kết giữa Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông, nhà kinh doanh thì phải bắt đầu từ chính sách. Trước tiên, phải đẩy mạnh xây dựng chính sách tích tụ đất đai, đây là cơ sở thúc đẩy doanh nghiệp liên kết nông dân. Bên cạnh đó, cần quy định cụ thể hơn về các mô hình liên kết trong lĩnh vực trồng trọt (cánh đồng lớn), thủy sản, chăn nuôi… và ưu tiên phát triển các doanh nghiệp mạnh có khả năng bao tiêu nông sản bền vững. Đồng thời, từng bước tái cơ cấu hệ thống khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo hiệu quả hơn, có những chính sách ưu tiên doanh nghiệp tham gia cùng đầu tư ở các cơ sở nghiên cứu khoa học để phát triển công nghệ mà thị trường yêu cầu.