Không lấy cơ chế tài chính để phán định quyền tự chủ của các trường

Mức độ tự chủ đại học càng cao thì chi phí hỗ trợ từ Nhà nước cũng giảm dần

Theo Báo cáo 719 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, chi ngân sách cho giáo dục đại học năm 2013 là 19.271 tỷ đồng, tương đương với 0,43% GDP và 9,3% tổng chi ngân sách cho giáo dục, đào tạo. Tuy nhiên, đến năm 2022 đã giảm xuống hơn 10.000 tỷ đồng, chiếm 0,11% GDP và 3,4% tổng chi ngân sách nhà nước cho giáo dục, đào tạo. Báo cáo cũng nêu rõ, bình quân khu vực và thế giới khoảng từ 18 – 23% trong tổng chi cho giáo dục.

Dẫn số liệu nêu trên, ĐBQH Nguyễn Trường Giang (Đắk Nông) nhận định, như vậy, sau 10 năm, ngân sách cho giáo dục đại học giảm cả giá trị tuyệt đối và tương đối. Trong khi ngân sách nhà nước chi cho giáo dục thì tương đối ổn định, trên 20%.

Đại biểu đề nghị, Bộ trưởng cho biết nguyên nhân, trách nhiệm trong việc ngân sách nhà nước giảm chi cho giáo dục đại học. Bộ trưởng có giải pháp kiến nghị gì về thực trạng này?

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nêu rõ, nguồn chi ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học trong 10 năm qua đã có sự điều chỉnh và thực tế là giảm.

Bộ trưởng nhấn mạnh, 10 năm qua chúng ta đã triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học. Mức tự chủ ở các trường cũng khác nhau, có trường tự chủ một phần chi thường xuyên, có trường tự chủ chi thường xuyên và có trường tự chủ cả chi thường xuyên và chi đầu tư. Khi các trường được duyệt phương án tự chủ, thì ngành tài chính sẽ cắt kinh phí hỗ trợ cho chi thường xuyên.

“Số trường tự chủ càng tăng, mức độ tự chủ càng cao thì chi phí hỗ trợ từ Nhà nước cũng giảm dần. Đây là thực tế và đúng là có khó khăn cho các trường đại học trong phát triển chất lượng giáo dục đào tạo và đầu tư phát triển cho đội ngũ giảng viên”, Bộ trưởng nhận định.

Bộ trưởng cũng cho biết, gần đây, đã có chỉ đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Bộ Tài chính xem xét, điều chỉnh yếu tố tài chính trong tự chủ đại học, làm sao để các trường có sự tự chủ cao, nhưng vẫn có sự hỗ trợ mang tính chất chủ đạo của Nhà nước đối với giáo dục và đào tạo.

Tranh luận với Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, đại biểu Nguyễn Trường Giang lưu ý, ngay trong Báo cáo 719 có nêu, các quốc gia có thu nhập trung bình thấp đã dành 18% chi cho giáo dục đại học, cao là 23%. Trong khi đó, năm 2013, chúng ta chỉ dành có 9,3%, đến năm 2022 lại giảm xuống còn 3,4%.

“Nếu do tự chủ về tài chính, thì phải chăng chúng ta cắt giảm một cách rất cơ học?” Nêu câu hỏi này, đại biểu Nguyễn Trường Giang thẳng thắn, "chúng ta đặt vấn đề tự chủ, thì phải tự chủ về tổ chức, đào tạo, học thuật, còn tài chính chỉ là một phần. Trong Báo cáo 719 cũng cho thấy, nhận thức về tự chủ đại học chưa đúng".

Để thực hiện được Nghị quyết 59 - NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, đại biểu nhấn mạnh, chúng ta cần có nhận thức đúng về việc cấp kinh phí cho giáo dục đại học.

Trả lời thêm về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu rõ, tự chủ đại học trong thời gian qua đã được tiến hành tốt, đem lại “sức sống”, sự phát triển cho các trường đại học.

Bộ trưởng cho biết, thời gian tới, một số nội dung về tự chủ đại học sẽ được hoàn thiện và điều chỉnh. Trong đó, có sửa đổi Luật Giáo dục đại học để bảo đảm quyền tự chủ của các trường đại học được tốt hơn.

“Chúng tôi đang đề xuất, trao đổi với Bộ Tài chính, tự chủ mới của các trường đại học phải được tính toán không phụ thuộc vào mức độ tự chủ về tài chính. Hiện nay lấy tài chính là chuẩn cho tự chủ ở các trường đại học. Mức độ tự túc của tài chính được bao nhiêu thì cơ chế tự chủ sẽ đi cùng, cách làm này có nhiều bất cập”, Bộ trưởng thừa nhận.

Bộ trưởng cho rằng, “phải làm sao để mức độ tự chủ của các trường đại học độc lập, không lệ thuộc vào mức độ tự chủ của tài chính. Nhà nước sẽ xem xét tùy theo các ngành nghề, nhu cầu để có thể đặt hàng, hoặc nếu có hỗ trợ thì sẽ hỗ trợ thông qua người học bằng cơ chế học bổng… để các trường có cơ chế tự chủ đầy đủ hơn, sâu hơn.

"Giống như các công dân khi đủ 18 tuổi sẽ được bảo đảm các quyền công dân đầy đủ và như nhau, không lệ thuộc vào công dân đấy nghèo hay giàu, nhiều tiền hay ít tiền. Do vậy, không lấy cơ chế tài chính để phán định quyền tự chủ của các trường”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Các trường đại học rất sẵn sàng trong đào tạo lĩnh vực bán dẫn, trí tuệ nhân tạo

Quan tâm đến chất lượng giáo dục đại học, ĐBQH Đào Chí Nghĩa (Cần Thơ) cho biết, vừa qua, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 374/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển hệ thống trung tâm đào tạo xuất sắc và tài năng về công nghệ 4.0 đến năm 2030.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng xác định 13 cơ sở giáo dục tập trung đào tạo cho lĩnh vực bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, vật liệu và năng lượng mới. Tuy nhiên, các lĩnh vực trên cần được tập trung đầu tư mạnh mẽ về cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên giỏi. Đại biểu Đào Chí Nghĩa đề nghị Bộ trưởng nêu rõ giải pháp tới đây về vấn đề này?

Khẳng định, những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo rất chú trọng các giải pháp đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ và kỹ thuật, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, đây là công việc mà cả khối trường đại học công lập và ngoài công lập cùng chia sẻ và tham gia đào tạo.

Bộ trưởng thông tin, Bộ đã tham mưu Chính phủ ban hành Kế hoạch 1002 về phát triển đào tạo nguồn nhân lực cho các lĩnh vực công nghệ mũi nhọn với nhiều giải pháp như: phát triển các trường đại học, đầu tư về trang thiết bị, thu hút nguồn nhân lực. Đặc biệt, các trường phải chủ động liên kết quốc tế, điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao công tác tuyển sinh, đào tạo đảm bảo chất lượng…

“Các trường đại học cũng rất nhập cuộc và sẵn sàng, 13 trường đại học đã chủ động xây dựng chương trình, chuẩn bị đội ngũ để triển khai đào tạo các lĩnh vực về công nghệ mũi nhọn, phục vụ nhu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn tới”, Bộ trưởng chia sẻ.