Không làm tăng gánh nặng nợ công

Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã chỉ ra rằng: tập trung đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và phát triển nguồn nhân lực được coi là những khâu đột phá của giai đoạn 2011 - 2020. Vấn đề là làm sao vẫn tăng trưởng đầu tư công cao cho phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật mà không làm tăng gánh nặng nợ công đồng thời bảo đảm an ninh tài chính quốc gia?

Các quốc gia có cách tiếp cận vấn đề này khác nhau tuỳ tình hình thực tế. Nếu tỷ lệ nợ công trên tổng thu nhập quốc dân thấp, an toàn thì có thể vay nợ thêm để đầu tư. Còn các quốc gia đã có tỷ lệ nợ công cao, hay các cân đối vĩ mô thiếu ổn định, khi tăng đầu tư công phải tăng tương ứng tích lũy quốc gia bằng cách tăng thu ngân sách nhà nước hay xem xét lại thứ tự ưu tiên trong chi ngân sách.

Đối với nước ta, việc tăng tích lũy của Nhà nước cho đầu tư công trong dài hạn có thể thực hiện thông qua việc điều chỉnh một số thuế suất; song song với việc thu đúng, thu đủ và chống thất thu, trốn thuế, quản lý tốt; đồng thời hợp lý hóa và tăng cường hiệu quả chi của ngân sách nhà nước. Khi đầu tư công tăng cao hơn khả năng tích lũy của Nhà nước, cần chú ý tới khả năng trả nợ của nền kinh tế trong trung hạn. Khi tăng đầu tư công phải tập trung cho các dự án đặc biệt cấp bách, then chốt và có tác động lan tỏa trong các lĩnh vực của nền kinh tế, nhất là phải giải quyết các nút thắt cổ chai. Khi tăng đầu tư công và thay đổi thứ tự ưu tiên trong chi ngân sách cần tính đến sự hài hòa giữa chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên.

Gần đây, chúng ta đã chuyển hướng huy động các nguồn lực của xã hội đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội bên cạnh nguồn vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước. Nhiều dự án do các doanh nghiệp ngoài quốc doanh đầu tư đã mang lại hiệu quả thiết thực như cầu và đường Điện Biên Phủ ở TP Hồ Chí Minh, đường cao tốc TP Hồ Chí Minh đi Trung Lương, cầu Phú Mỹ,… Hướng đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, cung cấp dịch vụ công theo hình thức đối tác công - tư (Public Private Partnership-PPP) đang được thực hiện thí điểm rộng rãi.

Kinh nghiệm vừa qua cho thấy, kết cấu hạ tầng kinh tế, giao thông-dễ được các nhà đầu tư tư nhân để mắt đến hơn là hạ tầng xã hội. Vì các dự án hạ tầng kỹ thuật nhằm giải quyết các “nút thắt cổ chai” của nền kinh tế thường đem lại  hiệu quả kinh tế cao hơn nên cũng hấp dẫn khu vực tư nhân hơn, việc thu phí cũng dễ hơn và có nhiều dịch vụ sau dự án đi kèm (ví dụ như duy tu, sửa chữa đường thu phí...)

Về nguyên tắc, đầu tư theo hình thức đối tác công - tư cho phép chính phủ giảm tương đối đầu tư công cho phát triển hạ tầng hay kéo dài thời gian thanh toán công trình nhưng vẫn được hưởng lợi từ dự án, nhất là trong giai đoạn ngân sách nhà nước cân đối còn khó khăn mà nhu cầu đầu tư lại rất cao như hiện nay.

Đầu tư theo hình thức đối tác công - tư cũng tạo ra cơ hội tăng đầu tư cho cơ sở hạ tầng trong điều kiện được cơ cấu đúng. Cũng nên nhìn nhận rằng hình thức đối tác công - tư không phải là tất cả. Quan trọng là chúng ta sử dụng hình thức đối tác công - tư để tăng cường hiệu quả đầu tư, tăng cường khả năng hoàn vốn, chứ không phải là nhằm theo đuổi mục tiêu giảm gánh nặng ngân sách nhà nước và giảm nợ công.

Việc phân bổ và sử dụng hợp lý các nguồn lực còn hạn hẹp của ngân sách nhà

nước trong giai đoạn hiện nay giữa đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội và đầu tư cho con người là vấn đề quan trọng, nhất là trước yêu cầu cơ cấu lại ngân sách nhà nước, và tăng trưởng kinh tế của nước ta phụ thuộc rất nhiều vào tổng lượng vốn đầu tư hàng năm theo mô hình tăng trưởng theo chiều rộng. Do đó, đổi mới các chính sách tài chính nhằm thúc đẩy xã hội hóa, huy động các nguồn vốn xã hội thông qua đầu tư theo hình thức đối tác công - tư là một trong những hướng đi tích cực theo hướng nâng cao chất lượng tăng trưởng, tăng cường sự ổn định kinh tế vĩ mô.