Phát biểu tại Hội thảo công bố tác hại của các sản phẩm này với kết quả nghiên cứu “Báo cáo tổng hợp và phân tích các nghiên cứu, báo cáo của quốc tế và trong nước về tác hại của thuốc lá mới, qua đó đề xuất các biện pháp ngăn chặn thuốc lá mới” do Bộ Y tế tổ chức, TS. Nguyễn Khánh Phương Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Y (Bộ Y tế) tế cho biết nghiên cứu đã phân tích 21 bài tổng quan hệ thống/phân tích gộp, hơn 200 bài báo khoa học và các tài liệu tham khảo khác.

Theo đó, các sản phẩm thuốc lá mới có thể gây ra tổn thương phổi cấp (EVALI), chấn thương do nổ pin và cháy thiết bị và ngộ độc nicotin và các chất ma túy được pha trộn. Thuốc lá điện tử (TLĐT) có chứa nicotine là chất gây nghiện mạnh và có hại, đặc biệt với sự phát triển não bộ của thanh thiếu niên. WHO khẳng định rằng việc sử dụng thuốc lá điện tử có liên quan độc lập với bệnh hô hấp ở người; Hút thuốc lá điện tử có liên quan đến suy giảm/rối loạn chức năng phổi, sức cản đường thở/ hô hấp tăng, triệu chứng hô hấp (thở khò khè, thở rít trong ngực, khó thở), kích ứng họng và miệng, ho; làm nặng thêm các rối loạn hô hấp như hen suyễn, bệnh phổi mạn tính tắc nghẽn; mắc hen suyễn, bệnh phổi mạn tính tắc nghẽn và viêm phế quản ở người hút TLĐT có hút thuốc lá điếu; mức độ biểu hiện của một số miRNA (các tiểu phân tử RNA) một trong những cơ chế liên quan đến sự phát triển bệnh hô hấp liên quan đến hút thuốc lá; làm thay đổi chức năng của các tế bào tủy, do đó ảnh hưởng lên các bệnh dị ứng, trong đó có hen suyễn các loại.

Bà Phương cũng cho biết, khói tỏa từ hút thuốc lá nung nóng có thành phần rất giống với khói tỏa của thuốc lá điếu, nhiều chất độc có khả năng gây ra nhiều bệnh liên quan đến hô hấp, tim mạch, ung thư, thần kinh, sinh sản, trí não và ảnh hưởng đến sức khỏe phụ nữ mang thai, trẻ em và vị thành niên. Bên cạnh đó, thuốc lá nung nóng khiến suy yếu khả năng sống của tế bào tiền tạo xương và quá trình chữa lành gãy xương, làm giảm khả năng miễn dịch và tăng viêm nhiễm, có khả năng gây độc tế bào, có liên quan đến bệnh viêm da dị ứng, các bệnh viêm nhiễm, ố răng miệng.

Nghiên cứu cũng cho thấy chưa có đủ bằng chứng để chứng minh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là sản phẩm giảm hại so với thuốc lá thông thường. Theo thống kê của WHO, không có bằng chứng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ít hại hơn thuốc lá thông thường bởi cả hai đều chứa nicotine gây nghiện và có hại, đặc biệt với não bộ trẻ em. Một số sản phẩm TLĐT chứa các chất độc hại ở mức bằng và cao hơn thuốc lá điếu thông thường.

Bên cạnh đó, một phân tích về thuốc lá điện tử tổng hợp 107 nghiên cứu về việc sử dụng thuốc lá điện tử và sử dụng kép cho thấy tỷ lệ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ là tương đương giữa người sử dụng thuốc lá điện tử và người hút thuốc lá điếu thông thường, trong khi tỷ lệ mắc hen suyễn, COPD và các bệnh về răng miệng thấp hơn khi sử dụng thuốc lá điện tử. Việc sử dụng kép làm tăng đáng kể tỷ lệ mắc tất cả các bệnh được nghiên cứu.

Đối với thuốc lá nung nóng, Hiệp hội hô hấp châu Âu (ERS) đã phản bác nhận định thuốc lá nung nóng ít hại hơn thuốc lá truyền thống và đã chỉ ra rằng các công ty thuốc lá không thông báo cho công chúng về nồng độ cao của các chất gây hại như dạng hạt, hắc ín, acetaldehyde, acrylamide, chất chuyển hóa acrolein, formaldehyde trong khí thải từ thuốc lá nung nóng.

Trong khi các nghiên cứu độc lập chỉ ra rủi ro cao hơn đáng kể so với tuyên bố của ngành công nghiệp thuốc lá. WHO cũng không xác nhận thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là một biện pháp hỗ trợ cai nghiện.

Nghiên cứu của Viện Chiến lược Chính sách Y tế đã chỉ ra năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng với triệu chứng khi nhập viện là dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp, đột quỵ não; Số ngày điều trị trung bình 1-6 ngày và kết quả sau điều trị vẫn để lại di chứng ở 62 người (5%). Trong số các ca nhập viện: có 5,8% người < 18 tuổi; 10,5% là nữ; 6,6% sử dụng lần đầu tiên; 89,6% sử dụng kép (có sử dụng cả thuốc lá thông thường).

Bên cạnh đó, việc mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có pha trộn, phun tẩm chất ma túy (cần sa tổng hợp) tăng nhanh qua các năm từ 2022 đến 2024. Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận gần 130 trường hợp nhập viện bị ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử trong đó có ngộ độc ma túy (2022-2023).

Thực tế hiện nay, thiết kế của các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng rất bắt mắt, quảng cáo tràn ngập và trở thành sản phẩm dẫn dắt thế hệ người sử dụng nicotine mới đặc biệt là ở thanh thiếu niên nữ giới. Bằng chứng cho thấy người trẻ không hút thuốc lá điếu nhưng dùng TLĐT có khả năng bắt đầu hút thuốc lá điếu cao gấp 3 lần dẫn đến việc trở thành người hút thuốc thường xuyên.

Tình trạng người sử dụng TLĐT, thuốc lá nung nóng (TLNN) sử dụng kép nhiều loại thuốc lá, phổ biến ở nhiều quốc gia. Hầu hết người sử dụng TLĐT để cai thuốc lá đều không bỏ được thuốc lá mà tiếp tục sử dụng đồng thời cả hai loại. Với TLNN, người từng sử dụng sản phẩm này cũng có nhiều khả năng tái nghiện hơn.

Nghiên cứu cũng chỉ ra các nguy cơ khác khiến tác hại của TLĐT cao hơn so với thuốc lá điếu là nồng độ nicotine cao hơn; khối lượng chất lỏng/dung dịch lớn hơn; tình trạng ghi nhãn không đầy đủ; thời gian sử dụng lâu hơn thuốc lá điếu (một điếu TLĐT có thể hút nhiều nghìn lần).

Chính vì vậy, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế đề xuất Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối, bán và quảng cáo, khuyến mại TLĐT, TLNN ở tất cả các dạng ở Việt Nam. Trong thời gian tới, các quy định này cần được luật hóa khi sửa Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Theo nghiên cứu của Viện Chiến lược và Chính Y tế, kinh nghiệm của Singapore và Campuchia nhằm giảm thiểu lượng người sử dụng TLNN, TLĐT đó là tăng cường sự liên ngành giữa các cơ quan thực thi pháp luật để ngăn chặn việc mua bán, cung cấp, vận chuyển TLĐT, TLNN nhập lậu qua cửa khẩu; Ngăn chặn việc mua bán, tàng trữ, cung cấp, vận chuyển TLĐT, TLNN thị trường nội địa; Đầu tư nguồn lực để cải thiện khả năng phát hiện và gỡ bỏ các hoạt động bán hàng và quảng cáo TLĐT, TLNN trực tuyến; Tăng cường giáo dục, huy động sự tham gia của cộng đồng trong giám sát, phát hiện và ngăn chặn trẻ em mua và sử dụng TLĐT và TLNN từ các nguồn cung bất hợp pháp; Tăng cường giáo dục, huy động sự tham gia của cộng đồng trong giám sát, phát hiện và ngăn chặn trẻ em mua và sử dụng TLĐT và TLNN từ các nguồn cung bất hợp pháp