Chân dung vị lãnh đạo mới

Ông Ahmad al-Sharaa sinh năm 1982 tại Riyadh, Ảrập Xêút; gia đình ông trở về Syria vào cuối những năm 1980. Năm 2003, ông al-Sharaa rời Syria để gia nhập al-Qaeda tại Iraq, tham gia cuộc chiến chống lại sự chiếm đóng của Mỹ. Trong thời gian này, ông hoạt động dưới quyền của Abu Musab al-Zarqawi, lãnh đạo al-Qaeda tại Iraq.

Vào năm 2006, ông al-Sharaa bị lực lượng Mỹ bắt giữ và giam cầm cho đến năm 2011. Sau khi được trả tự do, ông trở về Syria đúng vào thời điểm cuộc nổi dậy “Mùa xuân Ảrập” chống chính quyền Bashar al-Assad bùng nổ. Vào tháng 1.2012, ông Al-Sharaa thành lập Mặt trận al-Nusra và hoạt động như một nhánh của al-Qaeda tại Syria, với mục tiêu lật đổ chính quyền Assad và thiết lập một nhà nước Hồi giáo.

Đến năm 2016, al-Sharaa tách khỏi al-Qaeda và thành lập Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) - một liên minh các nhóm Hồi giáo. Liên minh HTS được đánh giá phát triển nhanh chóng với hình ảnh ôn hòa hơn thu hút sự ủng hộ rộng rãi trong nước và quốc tế. Dưới sự lãnh đạo của ông, HTS đã trở thành một trong những lực lượng đối lập mạnh nhất tại Syria.

Vào cuối tháng 11.2024, HTS dưới sự chỉ huy của al-Sharaa đã phát động một cuộc tấn công quy mô lớn chống lại các lực lượng Chính phủ Syria. Đến ngày 8.12.2024, HTS kiểm soát thủ đô Damascus, buộc Tổng thống Bashar al-Assad phải từ chức và rời khỏi đất nước. Sau sự sụp đổ của chính phủ ông Assad, ông trở thành nhà lãnh đạo trên thực tế của Syria.

Trong quá trình giành quyền kiểm soát tại Syria, ông Ahmad al-Sharaa và nhóm HTS đã nhận được sự ủng hộ từ nhiều nguồn khác nhau. Ngày 29.1.2025, ông Ahmad al-Sharaa đã chính thức được bổ nhiệm làm Tổng thống lâm thời của Syria trong giai đoạn chuyển tiếp.

Lộ trình chuyển đổi

Phát biểu trước người dân cả nước sau khi trở thành Tổng thống lâm thời của Syria, ông al-Sharaa đã vạch ra lộ trình cho quá trình chuyển đổi, cam kết thiết lập khuôn khổ lập pháp và đối thoại quốc gia về tương lai chính trị của đất nước. Quá trình này bao gồm cả việc giải tán các nhóm vũ trang từng tham gia chống lại chính quyền al-Assad và hợp nhất dưới một Bộ Quốc phòng thống nhất, nhằm xây dựng một quân đội quốc gia mới, thống nhất bảo đảm cho một nhà nước dân chủ bền vững.

Ông Al-Sharaa cho biết, chính quyền của ông sẽ nỗ lực thành lập “một chính phủ chuyển tiếp toàn diện đại diện cho sự đa dạng của Syria, bao gồm cả nam giới, phụ nữ và thanh niên, để xây dựng lại các thể chế của đất nước cho đến khi các cuộc bầu cử tự do và công bằng có thể diễn ra”. Cụ thể, ông al-Sharaa tuyên bố sẽ thành lập một ủy ban trù bị có nhiệm vụ lựa chọn hội đồng lập pháp tạm thời, sau khi Quốc hội trước đó bị giải tán. Ngoài ra, ông cũng tiết lộ kế hoạch tổ chức hội nghị đối thoại quốc gia, nơi sẽ đóng vai trò là nền tảng trực tiếp cho các cuộc thảo luận và tham vấn để lắng nghe các quan điểm đa dạng giữa mọi thành phần xã hội Syria, nhằm bàn thảo về chương trình chính trị của đất nước.

Sau khi hoàn thành các bước ban đầu, Tổng thống lâm thời Syria cam kết sẽ ban hành tuyên bố hiến pháp. Đây là những sáng kiến chính trị lớn đầu tiên của chính quyền của ông kể từ khi nắm quyền, báo hiệu bước đi hướng tới thể chế hóa quá trình chuyển tiếp sau sự sụp đổ của chính phủ trước đó.

Về kinh tế, Syria đang đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng với GDP giảm hơn 60% kể từ năm 2011, tỷ lệ thất nghiệp lên tới 50%. Để có thể cải thiện được tình trạng này, ông al-Sharaa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khôi phục kinh tế thông qua thu hút đầu tư nước ngoài và tái thiết kết cấu hạ tầng; đồng thời đề xuất cải cách hệ thống tài chính và giảm bớt các rào cản hành chính để thúc đẩy doanh nghiệp trong nước. Bộ trưởng Tài chính của Chính phủ Syria Mohammad Abazeed cho biết, chính phủ đang đặt mục tiêu đơn giản hóa hệ thống thuế bằng cách ân xá các hình phạt, để xóa bỏ các trở ngại và khuyến khích các nhà đầu tư quay trở lại Syria

Việc lật đổ chính quyền al-Assad đã tạo điều kiện cho al-Sharaa thiết lập một chính quyền mới với sự ủng hộ từ các phe phái nổi dậy. Tuy nhiên, bất chấp những mục tiêu mới và nỗ lực phục hồi kinh tế dự kiến, Tổng thống lâm thời al-Sharaa nhận thức rằng việc tái thiết đất nước sẽ không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Ông sẽ phải đối mặt với thách thức về việc hợp nhất chính các phe phái này, giải quyết xung đột nội bộ và tái thiết đất nước sau hơn một thập kỷ chiến tranh. Bởi bản thân ông al-Sharaa cùng nhóm HTS cũng xuất thân từ các nhóm vũ trang tôn giáo không có nhiều kinh nghiệm quản trị đất nước.

Các chuyên gia nhận định, để có thể khôi phục được nền kinh tế đang khủng hoảng như hiện nay và xây dựng được các thể chế nhà nước, đòi hỏi sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế, trong khi đó Syria vẫn đang chịu các lệnh trừng phạt kinh tế nặng nề. Việc thực hiện được các cam kết đoàn kết các phe phái và xây dựng lại đất nước sẽ phụ thuộc vào khả năng lãnh đạo của ông và sự hợp tác từ các bên liên quan.

Chuyến công du nước ngoài đầu tiên

Sau khi lật đổ chính quyền của cựu Tổng thống Bashar al-Assad vào cuối năm ngoái, ông al-Sharaa đã tiến hành các cuộc gặp gỡ với các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ, đánh dấu sự tiếp xúc ngoại giao đầu tiên sau khi chính quyền Assad bị lật đổ. Thêm vào đó, vào ngày 3.1.2025, Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock và Ngoại trưởng Pháp Jean-Noel Barrot đã đến Damascus, để thảo luận với ông al-Sharaa về một khởi đầu chính trị mới giữa châu Âu và Syria.

Trong một động thái mang tính bước ngoặt báo hiệu một chương mới trong ngoại giao Trung Đông, Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa đã bắt đầu chuyến thăm nước ngoài đầu tiên tới Ảrập Xêút hôm 2.2. Chuyến thăm này nhấn mạnh sự thay đổi đáng kể trong các liên minh khu vực và làm nổi bật mối quan hệ ngày càng chặt chẽ giữa Damascus và Riyadh. Đây là bước tiến lớn trong nỗ lực tái hòa nhập vào thế giới Ảrập của Syria, cũng như chứng minh thiện chí của Ảrập Xêút trong việc hỗ trợ ban lãnh đạo mới của Syria.

Khi đến Riyadh, hai nhà lãnh đạo đã tham gia vào các cuộc thảo luận toàn diện tập trung vào việc tăng cường hợp tác song phương trong nhiều lĩnh vực, bao gồm viện trợ nhân đạo, phát triển kinh tế, năng lượng, công nghệ, giáo dục và y tế; đồng thời thảo luận các chiến lược nhằm tăng cường an ninh và ổn định khu vực, một mối quan tâm chính của cả hai quốc gia khi xét đến những thay đổi địa chính trị đang diễn ra trong khu vực. Cuộc gặp này đóng vai trò là một tín hiệu mạnh mẽ cho thấy Syria đang chuyển sang một hướng đi mới, ưu tiên phục hồi kinh tế và hội nhập khu vực hơn là các liên minh trước đây đã cô lập đất nước.

Những cuộc gặp gỡ này cho thấy ông al-Sharaa và HTS đã nhận được sự ủng hộ và công nhận từ các quốc gia quan trọng trong quá trình thiết lập quyền lực tại Syria.

Ngoài ra, ông al-Sharaa cũng bày tỏ mong muốn xây dựng một nhà nước thế tục, dân sự và phi tập trung tại Syria sau khi lật đổ chế độ Tổng thống Assad, cũng như nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đối xử bình đẳng cho tất cả công dân, bất kể tôn giáo hay sắc tộc. Những quan điểm này có thể nhận được sự ủng hộ từ các quốc gia phương Tây nếu được thực hiện một cách minh bạch và nhất quán. Tuy nhiên, để làm được điều này, ông al-Sharaa phải giải quyết các mối quan ngại về nhân quyền, bảo đảm an ninh và ổn định trong nước, cũng như thiết lập các thể chế dân chủ. Trong bối cảnh khó khăn kinh tế cũng như tình hình chính trị phức tạp của khu vực sẽ khiến Tổng thống lâm thời al-Sharaa phải thể hiện một cách khéo léo và hài hòa với nhiều bên cùng lúc.