Khoảng trống lớn

- Thứ Ba, 10/11/2020, 07:40 - Chia sẻ

Một trong những nội dung đáng chú ý tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn sáng qua, 9.11 của Quốc hội là chất vấn - tranh luận của đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) đối với Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long và Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng. 

Người dân và doanh nghiệp được Hiến pháp trao quyền, được luật tạo điều kiện để thực hiện quyền của mình, nhưng nhiều thủ tục hành chính trong thông tư của các bộ, thậm chí trong một số nghị định của Chính phủ vẫn còn đặt ra không ít rào cản khiến cho người dân và doanh nghiệp khó khăn trong việc thực hiện quyền của mình. Mặc dù, trong cải cách hành chính, các cơ quan nhà nước cũng đã gỡ bỏ nhiều rào cản nhưng gỡ chỗ này thì lại nảy sinh ở những chỗ khác và gỡ rào cản cũ thì lại tự động mọc ra rào cản mới. Nêu thực tế này, ĐB Nguyễn Thị Kim Thúy trực diện với Bộ trưởng Bộ Tư pháp: “Bộ trưởng cho biết trách nhiệm của Bộ Tư pháp và giải pháp để khắc phục và Bộ trưởng có cam kết gì trước Quốc hội và cử tri cả nước”; đồng thời, muốn biết quan điểm của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ về vấn đề này.

Cả hai Bộ trưởng - những người trực tiếp “gác cổng” cho Chính phủ về vấn đề lập pháp, cải cách thủ tục hành chính, gỡ bỏ rào cản kinh doanh được “cài cắm” trong các thông tư, nghị định không né tránh thực tế được đại biểu nêu.

Bộ trưởng Lê Thành Long khẳng định: “Việc bỏ sót các điều kiện kinh doanh, đặc biệt là thủ tục trong một số văn bản quy phạm pháp luật là một thực tế chúng ta vẫn phải tiếp tục giải quyết”. Bộ Tư pháp, theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, được giao nhiệm vụ kiểm tra văn bản nhưng thẩm quyền chỉ dừng lại ở các thông tư và các văn bản quy phạm pháp luật của bộ, ngành cũng như một số văn bản quy phạm pháp luật của địa phương. Khi Bộ Tư pháp phát hiện ra thì chỉ có thẩm quyền xem xét, đề xuất các cơ quan có thẩm quyền xử lý chứ Bộ Tư pháp không có thẩm quyền xử lý. Trong quá trình kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, các điều kiện kinh doanh và việc vi phạm các quy định của pháp luật, như quy định điều kiện kinh doanh, đưa ra các thủ tục trong thông tư cũng là một trong những vấn đề mà Bộ Tư pháp đã tập trung. “Nhưng chúng ta vẫn phải sống với tình trạng thực tế này, cố gắng làm sao để hạn chế”, Bộ trưởng Lê Thành Long nói.

Còn Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng thì khẳng định, dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng, thời gian qua, việc quyết liệt cắt giảm các thủ tục hành chính là bước đi rất đúng và rất thực chất. Dù vậy, ông cũng thừa nhận, điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính còn rườm rà, phức tạp và có những trường hợp cắt điều kiện kinh doanh này nhưng lại mọc các thủ tục khác, cắt điều kiện kinh doanh này lại chuyển sang thành tiêu chuẩn và quy chuẩn, từ đó vẫn gây khó khăn cho doanh nghiệp, người dân.

Cả hai Bộ trưởng cũng đã đưa ra những biện pháp khá căn cơ để xử lý tình trạng trên. Cụ thể, theo Bộ trưởng Lê Thành Long, trước hết là cơ chế tự thi hành, các chủ thể xây dựng pháp luật nếu thực hiện với trình độ chuyên môn và trách nhiệm công vụ phù hợp thì sẽ hạn chế được. Cùng với đó là tiếp tục thực hiện nghiêm các quy định về mặt nguyên tắc đã quy định trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng bổ sung: Phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để công khai hóa trong việc để các doanh nghiệp giám sát, người dân giám sát; tiếp tục đổi mới lề lối, phương thức làm việc và xử lý hồ sơ trên điện tử theo Nghị định 45 của Chính phủ; huy động sự tham gia của Hội đồng tư vấn cải cách hành chính...

Dù vậy, phần trả lời chất vấn của cả hai Bộ trưởng đều chưa thuyết phục được ĐB Nguyễn Thị Kim Thúy. Lý do như chính đại biểu nêu trong phần tranh luận sau đó: Hiến pháp trao quyền cho người dân và doanh nghiệp, còn luật tạo điều kiện để thực hiện quyền đó. Như vậy, người dân và doanh nghiệp không phải tự dưng thực hiện được quyền mà phải tuân thủ theo trình tự, thủ tục. Trình tự, thủ tục này có thể do luật quy định, cũng có thể giao cho Chính phủ quy định. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 đã nghiêm cấm quy định thủ tục hành chính trong thông tư do các Bộ ban hành, trừ trường hợp luật giao. “Bộ Tư pháp với vai trò thẩm định các nghị định của Chính phủ cần hết sức quan tâm vấn đề này”, ĐB Nguyễn Thị Kim Thúy khẳng định.

“Nếu cho bạn viết luật về nội dung và cho tôi viết luật về thủ tục thì tôi có thể đánh bại bạn vào bất cứ lúc nào”. Nhắc lại câu nói này khi kết thúc phần tranh luận với hai Bộ trưởng, ĐB Nguyễn Thị Kim Thúy đã trực diện vào một trong những vấn đề nóng bỏng nhất hiện nay, đó là các bộ, ngành “chỉ cần” nắm trong tay các thủ tục, cài cắm, “hóa phép” các điều kiện, rào cản trong các thông tư, nghị định thì hoàn toàn có thể vô hiệu hóa các nỗ lực lập pháp của Quốc hội, sự quyết tâm, quyết liệt của Chính phủ trong việc xây dựng môi trường pháp lý minh bạch, bảo vệ, bảo đảm quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người dân và doanh nghiệp.

Phần chất vấn - tranh luận dừng lại ở đó, nhưng rõ ràng đã cho thấy một khoảng trống lớn trong việc kiểm soát các văn bản dưới luật. Chính Bộ Tư pháp cũng đang “bó tay” vì chỉ có thẩm quyền kiến nghị nếu phát hiện sai sót, chồng chéo, mâu thuẫn chứ không có thẩm quyền xử lý. Vì thế, để giải quyết dứt điểm tình trạng hiện nay thì phải thiết lập một cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ và minh bạch hơn trong việc ban hành các văn bản dưới luật, đặc biệt là các thông tư do các bộ ban hành.

Hải Lam