Thiết kế lộ trình áp dụng phù hợp
Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp tháng 5 tới đây. Một trong những vấn đề được quan tâm là Bộ Tài chính tiếp tục đề xuất áp thuế 10% với nước giải khát có đường nhằm ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân, béo phì.
Tại hội thảo góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) do Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài tổ chức ngày 7.3, GS.TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội, đề nghị không đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng này. Ông nêu ví dụ, ở Mỹ, nơi có tỷ lệ béo phì cao hơn nhiều Việt Nam, các cơ quan chức năng khẳng định nguyên nhân là di truyền và lười vận động. Hiệp hội cho rằng đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt chưa thực sự thuyết phục, thiếu những cơ sở khoa học và thực tiễn chứng minh mối quan hệ biện chứng giữa việc áp dụng chính sách thuế này và việc kiểm soát tỷ lệ thừa cân, béo phì, các bệnh không lây nhiễm.
Từ góc nhìn chuyên môn, PGS.TS. Nguyễn Quang Dũng, Trưởng bộ môn Dinh dưỡng và An toàn thực phẩm, Đại học Y Hà Nội, cho biết vấn đề thừa cân béo phì có nhiều nguyên nhân phức tạp cấu thành, không phải do đường hay một sản phẩm cụ thể nào gây ra. Trong đó có những nguyên nhân như ngủ ít, lười vận động, ăn nhiều chất béo, đồ ăn nhanh, do di truyền và sử dụng những loại thuốc như trầm cảm, chống co giật… Như vậy, nước giải khát có đường không phải là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì tại Việt Nam. PGS.TS. Nguyễn Quang Dũng cho rằng, để giảm thừa cân, béo phì cần đẩy mạnh truyền thông về nguyên nhân dẫn đến thừa cân, béo phì, để người dân hiểu và có những giải pháp phòng tránh phù hợp.
Trong trường hợp Quốc hội quyết định việc bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế, GS.TSKH. Nguyễn Mại kiến nghị áp dụng một lộ trình áp dụng phù hợp để giảm thiểu những tác động tiêu cực đối với doanh nghiệp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị về tài chính hoặc điều chỉnh công thức sản phẩm.
Doanh nghiệp lo ngại tiêu dùng giảm sút
Nhìn chung, các hiệp hội doanh nghiệp đang lo lắng về việc dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) điều chỉnh tăng thuế suất mặt hàng rượu, bia và bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào diện chịu thuế.
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, đầu tư và tiêu dùng là hai yếu tố trọng yếu, có tác động trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, việc điều chỉnh thuế suất tiêu thụ đặc biệt một cách đột ngột như dự thảo Luật hiện nay có thể làm giảm sức mua, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp và sự phát triển chung của nền kinh tế. Trong khi đó, Quốc hội và Chính phủ đã đặt mục tiêu tốc độ tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt trên 8% để tạo đà cho tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn tiếp theo 2026 - 2030.
Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, những tháng cuối năm 2024 và đầu năm 2025, đặc biệt là dịp Tết, ngành đồ uống ghi nhận sự sụt giảm do người dân thắt chặt chi tiêu. Để giúp tăng trưởng kinh tế đẩy mạnh tiêu dùng, thúc đẩy phát triển thị trường trong nước (thông qua chỉ tiêu về sản xuất công nghiệp, trong đó có ngành chế biến chế tạo và tổng mức bán lẻ hàng hóa, dịch vụ). Trong khi đó, một trong những mục tiêu của thuế tiêu thụ đặc biệt là giảm tiêu dùng - đặt trong bối cảnh ngành vừa mới có dấu hiệu hồi phục sẽ gây cản trở, mất đi động lực “đẩy mạnh tiêu dùng” để đạt của mục tiêu tăng trưởng, VBA lo lắng.
VBA dẫn một nghiên cứu do Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương), nhóm chuyên gia của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp với một số đơn vị thực hiện cho thấy, hai phương án tăng thuế tiêu thụ đặc với ngành bia sẽ làm GDP sụt giảm lần lượt là 14,2 nghìn tỷ đồng, tương đương 0,0354% và 32,5 nghìn tỷ đồng, tương đương 0,08%.
Xét về động lực tăng trưởng liên quan đến đầu tư, Hiệp hội các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (VAFIE) phân tích những thay đổi trong chính sách thương mại của một số thị trường xuất khẩu lớn có thể dẫn đến những chuyển dịch đầu tư ra khỏi những thị trường có rủi ro cao về thuế. Những thay đổi về chính sách thuế như tăng thuế suất hay bổ sung các mặt hàng mới và diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam.
Mong muốn chung của các hiệp hội doanh nghiệp đó là lùi lộ trình tăng thuế thuế tiêu thụ đặc biệt từ năm 2028, với mức tăng hợp lý 5% mỗi hai năm, đồng thời cân nhắc chưa nên bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế, nhằm giúp doanh nghiệp có thời gian thích ứng, bảo đảm tính khả thi của chính sách và hạn chế tác động tiêu cực đến thị trường; qua đó đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng của nền kinh tế.
