Khoa học và Công nghệ đóng góp thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội

KHCN đã chuyển biến mạnh mẽ

Báo cáo kết quả thực hiện công tác năm 2020 và triển khai công tác năm 2021 tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ KHCN Lê Xuân Định cho biết, mặc dù chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh và sự suy thoái nghiêm trọng của kinh tế thế giới, kinh tế nước ta vẫn kiên cường duy trì tăng trưởng dương 2,91%, là một trong những quốc gia tăng trưởng cao nhất trong khu vực và trên thế giới. Năng suất lao động được cải thiện rõ nét, bình quân giai đoạn 2016-2020 là 5,8%/năm, cao hơn giai đoạn 2011-2015 (4,3%/năm), và vượt mục tiêu đề ra (5%/năm). Đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) bình quân 5 năm đạt khoảng 45,2% (mục tiêu đề ra là 30-35%). Trong thành công chung đó, có sự đóng góp của Bộ và của ngành KHCN thông qua việc tập trung triển khai các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm được Chính phủ chỉ đạo để phát huy tiềm năng của các ngành, lĩnh vực, tạo động lực phát triển nhanh, bền vững đất nước. 

Hệ thống pháp luật tiếp tục được hoàn thiện, tư duy quản lý KHCN đổi mới mạnh mẽ theo hướng phục vụ trực tiếp tăng trưởng kinh tế, phù hợp tình hình phát triển của đất nước và các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Những đổi mới tích cực nhất tập trung vào hoàn thiện đầu tư và cơ chế tài chính, huy động nguồn kinh phí ngoài ngân sách nhà nước cho KHCN; tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp; hoàn thiện chính sách thu hút, sử dụng, trọng dụng cán bộ, đặc biệt là nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài ở Việt Nam; cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, kinh doanh, chuyển giao, ứng dụng, đổi mới công nghệ; phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; kết nối cung - cầu công nghệ, phát triển thị trường và doanh nghiệp KHCN; nâng cao năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4; tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí của KHCN và đổi mới sáng tạo.

Các nhiệm vụ KHCN đã góp phần giải quyết nhiều vấn đề cấp thiết của địa phương. Nhằm tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp duy trì, khôi phục sản xuất kinh doanh do ảnh hưởng của dịch Covid-19, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ngày càng phát triển. 

Việt Nam tiếp tục giữ vững thứ hạng 42/131 quốc gia, vùng lãnh thổ về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu và tiếp tục được xem là hình mẫu của các nước đang phát triển khác trong việc thiết lập đổi mới sáng tạo như một ưu tiên quốc gia. 

Hệ thống tiêu chuẩn quốc gia (TCVN), quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) thường xuyên được rà soát, sửa đổi, bổ sung, cập nhật cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn và mức độ hài hòa với tiêu chuẩn hóa quốc tế (đến nay đã có 12.800 TCVN, tỷ lệ hài hòa trên 60%). Trong năm vừa qua, Bộ đã thẩm định và công bố 895 TCVN do các bộ, ngành xây dựng. 

Đã xử lý 68.971 đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp (tăng 8,3% so với năm 2019). Cấp văn bằng bảo hộ cho 47.168 đối tượng sở hữu công nghiệp (tăng 15,6% so với năm 2019).

Công tác bảo đảm an toàn bức xạ và hạt nhân; đẩy mạnh ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình tập trung vào việc đảm bảo nguồn cung đồng vị phóng xạ, dược chất phóng xạ cho các cơ sở y tế; trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhiệm vụ lập Quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Hoạt động hợp tác quốc tế được triển khai có hiệu quả trong bối cảnh đại dịch Covid-19 thông qua các hình thức họp trực tuyến và làm việc từ xa. Đặc biệt, trong năm Việt Nam đảm nhiệm chức Chủ tịch ASEAN 2020, Bộ đã tích cực thúc đẩy hoạt động hợp tác về KHCN và đổi mới sáng tạo, chủ động triển khai các hoạt động trong danh mục sự kiện ASEAN 2020.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách hành chính được triển khai mạnh mẽ, đảm bảo cung cấp thông tin về thủ tục, dịch vụ công kịp thời, chính xác, thuận lợi cho doanh nghiệp. Cập nhật, vận hành hiệu quả Hệ thống thông tin KHCN, cơ sở dữ liệu quốc gia. Tổ chức truyền thông trên 100 sự kiện, hoạt động với gần 2.000 tin, bài, hàng trăm clip, phóng sự.

Các kết quả nghiên cứu trong về Khoa học Xã hội và Nhân văn đã cung cấp luận cứ khoa học cho Tổ văn kiện và Tiểu ban Kinh tế - Xã hội xây dựng Chiến lược kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025; chuẩn bị Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII.

Ở lĩnh vực nông nghiệp, KHCN đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp, 38% trong sản xuất giống cây trồng, vật nuôi. Trong công nghiệp,  đã chế tạo thành công nhiều thiết bị, dây chuyền sản xuất, chủng loại vật liệu mới phục vụ phát triển ngành cơ khí chế tạo, năng lượng, công nghiệp hỗ trợ, nông nghiệp,… 

Trước diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, ngay từ đầu năm 2020, Bộ KHCN đã vào cuộc với tinh thần chủ động, kịp thời và trách nhiệm, qua đó đã có những đóng góp hiệu quả vào việc phòng, chống dịch Covid-19. Bộ KHCN đã phê duyệt 10 nhiệm vụ KHCN cấp quốc gia đột xuất để nâng cao năng lực phòng, chống dịch Covid-19. Kết quả,  đã nuôi cấy, phân lập thành công virus SARS-CoV-2; Nghiên cứu, sản xuất thành công bộ Kít phát hiện virus SARS-CoV-2, đáp ứng nhu cầu sử dụng trong nước và có năng lực xuất khẩu; Sản phẩm vaccine phòng Covid-19 Nanocovax đã được thử nghiệm lâm sàng trên người; Nghiên cứu, sản xuất, thử nghiệm thành công sản phẩm robot sử dụng tại các bệnh viện và khu cách ly; chiếu xạ khử khuẩn miễn phí thiết bị, vật phẩm y tế phục vụ công tác phòng, chống dịch. Cùng với đó, phối hợp với các bộ, ngành, đơn vị liên quan xây dựng bản đồ vùng dịch sử dụng Vmap, phát hiện nhũng người có nguy cơ lây nhiễm tại các điểm du lịch; xây dựng phần mềm khai báo y tế... 

Đề xuất cơ chế vượt trội, thúc đẩy đổi mới sáng tạo 

Tại Hội nghị, đại diện của các Bộ, ngành đã đánh giá cao vai trò và đóng góp của KHCN trong các ngành, lĩnh vực trong việc góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan, KHCN đã giúp nâng giá trị gia tăng của nhiều sản phẩm nông nghiệp, mang lại lợi nhuận cao hơn. Thông qua các nhiệm vụ hợp tác, ứng dụng khoa học công nghệ, người dân không chỉ được tiếp cận phương pháp canh tác tiên tiến, được hỗ trợ sử dụng thiết bị thông minh trong canh tác nông nghiệp, nắm bắt thông tin mùa vụ kịp thời, họ còn tham gia cung cấp kinh nghiệm canh tác bản địa, giúp tiết kiệm vật liệu đầu vào, mang lại sản phẩm có chất lượng cao, an toàn với người sử dụng. "Các thành tựu của ngành nông nghiệp có vai trò của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo", ông Lê Minh Hoan khẳng định.

Chia sẻ về vai trò của KHCN trong việc phòng chống dịch Covid-19, Trung tướng, GS. TS Đỗ Quyết – Giám đốc Học viện Quân y khẳng định, có thể nói chúng ta đã thành công một cách rất Việt Nam, rất riêng, trong đó có sự tham gia vào cuộc của Bộ KHCN. "Bên cạnh tính chủ động, tính sáng tạo, tính sớm, tính quyết liệt của Bộ KHCN đã được nhắc đến nhiều trong thời gian qua, Bộ KHCN đã thành công trong việc "kích hoạt" các tiềm năng của các cơ sở nghiên cứu, của các nhà khoa học", GS. TS Đỗ Quyết chia sẻ. 

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chúc mừng, đánh giá cao những đóng góp to lớn của ngành KHCN vào thành tựu chung của phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Phó Thủ tướng cho biết, mặc dù nhiệm kỳ vừa qua có nhiều khó khăn nhưng cùng chung với Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ KHCN, ngành KHCN và các nhà khoa học đã góp phần quan trọng vượt qua khó khăn, thách thức duy trì tốc độ tăng trưởng.

Phó Thủ tướng ghi nhận sự chuyển biến trong hoạt động của Bộ KHCN, đã nhanh nhạy, tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm, đột xuất (vaccine, kit thử, phòng chống dịch...) và khẳng định những công trình lớn của đất nước được xây lắp bởi người Việt Nam cho thấy năng lực KHCN của đất nước rất lớn.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị trong năm 2021, Bộ KHCN tập trung nghiên cứu, đề xuất cơ chế vượt trội, tháo những điểm ách tắc và minh bạch hơn nữa trong cơ chế tài chính, tăng cường nghiên cứu về khoa học xã hội và nhân văn, triển khai làm việc với các sở KHCN địa phương,... Đồng thời mong muốn Bộ KHCN phấn đấu đi đầu trong công khai minh bạch để tạo cơ chế thúc đẩy sáng tạo trong cộng đồng những người làm nghiên cứu.

Tiếp thu chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Bộ trưởng Bộ KHCN Huỳnh Thành Đạt khẳng định, Bộ sẽ triển khai đầy đủ, nghiêm túc các chỉ đạo của Phó Thủ tướng bằng những hành động cụ thể trong năm 2021 và các năm tiếp theo, để KHCN tiếp tục đóng góp cho sự phát triển của đất nước, đưa KHCN ngày càng đóng góp thiết thực, hiệu quả và cụ thể hơn trong các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội.

Tại hội nghị, thay mặt Chính phủ, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trao tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho Bộ KHCN đã có những thành tích trong công tác góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.