Khó xử lý vi phạm quyền sở hữu trí tuệ

Chiêu thức tinh vi

Theo thông tin từ Tọa đàm “Nâng cao hiệu quả thực thi quyền sở hữu trí tuệ và vai trò của báo chí” do Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức chiều 9.8, trong 6 tháng đầu năm có 925 vụ vi phạm giả mạo nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, bao bì; 222 vụ vi phạm về tem giả, nhãn bao bì hàng hóa và 195 vụ vi phạm về xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Ông Vũ Xuân Bính - Phòng Chống hàng giả, Cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương cho biết, các vụ hàng giả, xâm phạm quyền sở hữ trí tuệ hiện có quy mô lớn, tính chất nghiêm trọng. Nhiều vụ việc liên quan đến hàng hóa có nguồn gốc nước ngoài. Việc phát hiện vi phạm khó khăn bởi các đối tượng sử dụng rất nhiều chiêu thức nhằm qua mặt cơ quan quản lý như: chia nhỏ hàng hóa; bày hàng thật nhưng khi bán lại đưa ra hàng giả; móc nối với nước ngoài để đặt hàng, gia công, lắp ráp, phân phối. Các đối tượng thường thuê địa điểm hẻo lánh, khu vực giáp ranh vừa để ở, vừa để làm hàng giả và liên tục thay đổi địa điểm để tránh bị phát hiện. Các công đoạn sản xuất được chia ra nhiều nơi khác nhau như nơi đặt in vỏ bao bì, nhãn mác, nơi pha, trộn, thay nhãn mác, nơi đóng gói.

Ông Bính cho biết thêm, kinh doanh hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên internet ngày càng phổ biến, nhưng vi phạm này rất khó phát hiện và kiểm soát.

Thượng tá Nguyễn Hữu Cừ - Cục Cảnh sát Kinh tế, Bộ Công an cũng cho rằng, nạn hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ngày càng tinh vi, xảy ra với mọi loại hàng hóa, từ hàng tiêu dùng thông thường đến các loại hàng hóa có giá trị cao. Trên thị trường, hàng hóa nào có thương hiệu, uy tín được người tiêu dùng ưa chuộng thì lập tức có hàng giả.

Ít vụ việc bị khởi tố

Tuy nhiên, Thượng tá Nguyễn Hữu Cừ cũng thừa nhận việc xử lý vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Ví dụ, các đối tượng đặt hàng dưới dạng nguyên chiếc hoặc linh kiện, bao bì rời sau đó nhập lậu vào Việt Nam để lắp ráp, đóng gói, tiêu thụ. Nếu bị bắt giữ trên đường vận chuyển, thì cơ quan chức năng không thể xử lý được vì hàng hóa mới chỉ là chi tiết, chưa có nhãn mác, chưa là sản phẩm hoàn chỉnh.

Hơn nữa, theo ông Cừ, việc chứng minh “lỗi cố ý” của đối tượng vi phạm trong trường hợp này hết sức khó khăn. Trong thực tiễn điều tra, lực lượng công an biết rất rõ các đối tượng này cố ý buôn bán hàng giả nhưng khi bị bắt, các đối tượng thường khai rằng không biết đó là hàng giả. Do vậy, cơ quan điều tra không chứng minh được “lỗi cố ý” của đối tượng và buộc phải tiến hành xử lý hành chính hoặc đổi tội danh.

Đáng chú ý là những vướng mắc từ chính các văn bản quy phạm pháp luật. Hiện các quy định về bảo hộ sở hữu trí tuệ chồng chéo, trùng lặp. Một hành vi vi phạm có thể quy định trong nhiều văn bản khác nhau. Trong khi có tới 5 cơ quan thực thi: cảnh sát kinh tế, quản lý thị trường, hải quan, bộ đội biên phòng, thanh tra chuyên ngành tùy vào chức năng, nhiệm vụ mà áp dụng các văn bản khác nhau đối với từng hành vi vi phạm.

Một khó khăn khác, theo ông Bính, là chế tài chưa đủ sức răn đe, chủ yếu vẫn là xử lý hành chính, số vụ khởi tố hình sự, xử lý dân sự chưa nhiều. Trong 6 tháng đầu năm nay, lực lượng Cảnh sát kinh tế đã phát hiện 286 vụ sản xuất, buôn bán hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, trong đó chỉ có 49 vụ bị khởi tố. Luật sư Lê Xuân Lộc (Công ty Luật T&G) cho biết, chế tài hình sự ít được sử dụng do chưa có quy định cụ thể. Chẳng hạn: luật quy định để xử lý hình sự thì phải có hành vi phạm tội ở “quy mô thương mại” nhưng thế nào là “quy mô thương mại” lại không được định nghĩa và giải thích.